Γιατί έχει “ρευστοποιηθεί” το μέτωπο στην Ουκρανία…

Τα οφέλη αυτά παραμένουν εξαιρετικά ισχνά σε σύγκριση με την έκταση του μετώπου στην Ουκρανία. Το τελευταίο έχει μήκος περίπου χιλίων χιλιομέτρων ενώ στις εμπλεκόμενες χώρες αυτό που διατίθεται εν αφθονία είναι ο χώρος. Τους τελευταίους μήνες, παρά τον λόγο που γίνεται για ανάληψη επιθετικών πρωτοβουλιών από την μία ή την άλλη πλευρά, οι μεταβολές στην γραμμή του μετώπου είναι τουλάχιστον υποτονικές. Τις τελευταίες εβδομάδες οι Ρώσοι εμφανίζονται να προσθέτουν στις κατεχόμενες από αυτούς ζώνες, 107, 155 και 73 τετρ. χλμ, δηλαδή περίπου 16 για κάθε ημέρα.

Από την αρχή του 2025 η ρωσική προέλαση έχει προσθέσει ίσως 3.000 τετρ. χλμ στον ρωσικό έλεγχο με ρυθμούς συγκρίσιμους με τις προόδους του 2024 (4.000+ τετρ. χλμ). Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης ο πρώην νομός της Αττικής στην Ελλάδα είχε έκταση 3.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Τα δε μεγέθη στις ουκρανικές πεδιάδες είναι απείρως πιο εντυπωσιακά. Οι επόμενοι μήνες δεν υπόσχονται τίποτε το διαφορετικό καθώς ο ρωσικός στρατός βρίσκεται μπροστά σε σημαντικές πόλεις (Κουπιάνσκ, Σιβέρσκ, Λιμάν, Κονσταντινίφκα, Ποκρόφσκ) οι οποίες, σε ετούτο τον πόλεμο, έχουν ρόλο αντίστοιχο με των παλαιών φρουρίων. Η δε εκπόρθησή τους ήταν πρόβλημα για τον ρωσικό στρατό – από την εποχή κιόλας του πολέμου της Συρίας.

Αυτό που παρουσιάζεται ως νέο στοιχείο τις τελευταίες εβδομάδες είναι η δυνατότητα των Ουκρανών να εξαπολύουν αντεπιθέσεις και να ανακαταλαμβάνουν μέρος των κατεχόμενων από τους Ρώσους εδαφών. Τις τελευταίες εβδομάδες οι Ουκρανοί έθεσαν κάτω από τον έλεγχό τους 22, 40 και 35 τετρ. χλμ εδάφους, δηλαδή πέντε περίπου την ημέρα. Ετούτη η εξέλιξη περιορίζει ακόμα περισσότερο τις ρωσικές προόδους επί του πεδίου. Στην περίπτωση που θελήσουμε να διακρίνουμε τάσεις στην πορεία του πολέμου, θα μπορούσαμε ακίνδυνα να ισχυριστούμε ότι το μέτωπο βαδίζει προς ένα είδος στασιμότητας όπου για πολλούς ακόμα μήνες δεν θα είναι ορατή κάποια, στρατηγικά ουσιαστική, εξέλιξη.

“Αδειάζει” το μέτωπο στην Ουκρανία…

Υπάρχουν όμως και άλλα στοιχεία που μπορεί να παρατηρήσει κανείς. Το μέτωπο δίνει την εντύπωση ότι “αδειάζει” από ανθρώπους – όπως επίσης και από βαρέα όπλα κάθε μορφής και είδους. Πρόσφατα ακόμα και δυτικοί αναλυτές (ISW) διαπίστωσαν την αισθητή μείωση των απωλειών σε ανθρώπινο δυναμικό – αναφερόμενοι κυρίως στην ρωσική πλευρά. Οι ειδήσεις για την καταστροφή αρμάτων μάχης, θωρακισμένων οχημάτων ή συστημάτων πυροβολικού γίνονται ολοένα και πιο σπάνιες όπως και οι σχετικές εικόνες που κυριαρχούσαν πριν πολλούς μήνες στις κάθε είδους ανταποκρίσεις από το μέτωπο.

Κάτι ανάλογο διακρίνεται και στον τομέα των οχυρώσεων. Εκείνα τα χιλιόμετρα των χαρακωμάτων ή των αντιαρματικών εμποδίων που χαρακτήριζαν τις συγκρούσεις των προηγούμενων ετών έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο ή απλά, έχουν πάψει να εμφανίζονται, πιθανόν και να υπάρχουν. Στην περίπτωση που υπάρχουν προφανώς ενδιαφέρουν λιγότερο. Απουσιάζουν επίσης οι παλαιότεροι φραγμοί πυροβολικού με τις δεκάδες ή εκατοντάδες οβίδες που έδιναν την εντύπωση ενός ορίζοντα που φλέγεται. Όλες οι ενδείξεις συνηγορούν στο ότι η μορφή του πολέμου έχει σημαντικά αλλάξει.

Η εξήγηση των αλλαγών που παρατηρούνται δεν είναι εύκολη υπόθεση. Τα στοιχεία που παλαιότερα είχαμε ήταν ήδη ελλιπή και αποσπασματικά, όπως σε κάθε πολεμική αναμέτρηση συμβαίνει. Τώρα είναι πλέον δυσεύρετα. Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να μαντεύουμε και να κάνουμε υποθέσεις. Η εξάντληση των αντιπάλων στον ήδη μακρόχρονο πόλεμο είναι μια πρώτη εύλογη εξήγηση. Σε όλους τους προηγούμενους πολέμους φθοράς παρουσιάζεται ένα είδος κρίσης: στον Α’ Παγκόσμιο το φαινόμενο εντοπίστηκε στα 1916 για να πάρει καταλυτικές διαστάσεις στα 1917. Στον Β’ Παγκόσμιο εμφανίστηκε στα 1942-1943. Συνυπολογίζοντας την διαφορά έντασης ανάμεσα στις αναμετρήσεις αυτές θα ήταν εύλογο να θεωρήσουμε ότι και στον τρέχοντα πόλεμο έχουμε φτάσει σε ανάλογο σημείο.

Αλλάζει μορφή ο πόλεμος στην Ουκρανία

Η αναμονή των πολιτικών λύσεων είναι μια άλλη πιθανή εξήγηση. Δεν είναι λογικό να διεκδικείς στα πεδία των μαχών τρόπαια –εδαφικά ή άλλα– που μπορείς να αποκτήσεις με διαπραγματεύσεις. Στην περίπτωση αυτή οι επιχειρήσεις στο πεδίο ατονούν σε αναμονή των όποιων διπλωματικών λύσεων. Εξάλλου σε καμία από τις δύο πλευρές δεν διακρίνεται ιδιαίτερη πίεση από την πορεία του πολέμου: στην πλευρά της Ουκρανίας το μέτωπο χονδρικά αντέχει και ο αντίπαλος δεν φαίνεται ικανός να πετύχει στρατηγικού χαρακτήρα στόχους.

Απομένει δε στην χώρα επαρκής επικράτεια και πληθυσμός σε τρόπο ώστε να μπορέσει να ανασυγκροτηθεί και με την πλουσιοπάροχη βοήθεια των δυτικών, να αποκαταστήσει και να βελτιώσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες. Στην πλευρά της Ρωσίας τα ως τώρα εδαφικά κέρδη επιτρέπουν στην Μόσχα να μιλήσει για επιτυχία και επίτευξη σημαντικού μέρους των αρχικών στόχων – στον τέλος του πολέμου κανείς δεν κερδίζει τα όσα στην αρχή διεκδίκησε.

Τα παραπάνω προφανώς παρέχουν ικανοποιητικές εξηγήσεις αν και υπάρχει ισχυρός αντίλογος. Υπάρχει, όμως, και η αντίθετη θεώρηση. Σύμφωνα με αυτή τόσο το Κίεβο όσο και η Μόσχα επιθυμούν να συντρίψουν τον απέναντι και να πετύχουν όλους τους αρχικούς τους στόχους. Ψάχνουν, λοιπόν, τρόπους για να το πετύχουν αυτό. Μιλήσαμε νωρίτερα για την αλλαγή της μορφής του πολέμου. Θα ήταν, λοιπόν, εύλογο να αναζητήσουμε στο τεχνικό επίπεδο τις αιτίες της σημερινής εικόνας των μετώπων.

Στην εξέλιξη ετούτης της πολεμικής αναμέτρησης παρατηρούμε μια εντυπωσιακή εξέλιξη των τεχνικών παραμέτρων. Από την αρχή κιόλας της ρωσικής εισβολής είχαμε επισημάνει την σημασία και τον ρόλο του πυροβολικού. Στα πρώτα χρόνια του πολέμου η εκατέρωθεν φθορά των αντιπάλων προσμετριόταν με τον αριθμό και τον όγκο των οβίδων που η κάθε πλευρά μπορούσε να ρίψει επί των κεφαλών του αντιπάλου. Υπήρχε μάλιστα και ρωσικό πλεονέκτημα σε αυτό – με την συνδρομή της Βόρειας Κορέας έστω.

Ο δρόνος πλεονεκτεί της οβίδας

Σήμερα έχουμε πάψει να μιλούμε για οβίδες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το πυροβολικό πέρασε σε δεύτερη μοίρα ως προς την σημασία του. Απλά άλλαξε μορφή. Το πυροβολικό δεν είναι αυτό που ξέραμε πριν 1-2 χρόνια. Οι οβίδες του έχουν πλέον αντικατασταθεί από τους δρόνους – αυτό το είδος των κατευθυνόμενων ή αυτόνομων εκρηκτικών συσκευών. Σε σχέση με την προηγούμενη μορφή του πυροβολικού το νέο του όπλο έχει σοβαρά πλεονεκτήματα:

• Πρώτον, το κόστος του: ένας επιθετικός δρόνος δεν κοστίζει περισσότερο από μια εξελιγμένη οβίδα και πολύ λιγότερο από έναν πύραυλο.
• Δεύτερον, η ευελιξία του: ο δρόνος δεν χρειάζεται ογκώδη και ευδιάκριτα πυροβόλα για να εκτοξευτεί.
• Τρίτον, η ακρίβειά του: ο δρόνος έχει μάτια και βλέπει, μπορεί δε να κινείται σε όλους τους άξονες του χώρου, επιλέγοντας και στοχοποιώντας.
• Τέταρτον, η παραγωγή του στηρίζεται σε περισσότερα “πολιτικά” υλικά απ’ ό,τι οι οβίδες ή οι πύραυλοι – ως εκ τούτου μπορεί να παραχθεί εύκολα σε μεγάλες ποσότητες. Και πολλά άλλα.

Τα πλεονεκτήματα αυτά κατέστησαν τους δρόνους βασικό όπλο στα μέτωπα του πολέμου. Η βασική λογική δεν άλλαξε: σε τελευταία ανάλυση για πυροβολικό πρόκειται, την ίδια δουλειά κάνει – απλά την κάνει με καλύτερο, πιο αποτελεσματικό και φθηνό τρόπο. Η επιτυχία δε του όπλου αυτού ευθύνεται για την μεταβολή των όρων και της μορφής του πολέμου. Η πρώτη επίπτωση ήταν η “ρευστοποίηση” του μετώπου.

Η διεύρυνση των “γκρίζων ζωνών” ή, καλύτερα, η μετατροπή ολόκληρης της γραμμής του μετώπου σε “γκρίζα ζώνη”. Σε βάθος 10-12 χλμ από την πρώτη γραμμή (αθροιστικά δηλαδή μια ζώνη 20-30) χλμ) είναι απαγορευμένες ή προβληματικές οι συγκεντρώσεις στρατευμάτων, η κατασκευή έργων ή οχυρών, η τοποθέτηση πυροβόλων, η κίνηση βαρέων όπλων – αρμάτων, θωρακισμένων, οχημάτων μηχανικού και φορτηγών αυτοκινήτων.

Το πάνω χέρι η άμυνα…

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες η παρουσία ταξιαρχιών ή μεραρχιών ελάχιστη σημασία έχει. Οι μεγάλες μονάδες οφείλουν να κατακερματιστούν στη μικρή και διακριτική διάσταση. Δύο είδη μονάδων έχουν πάρει την σκυτάλη των συγκρούσεων: οι ομάδες αναγνώρισης με βαρύτερο όχημα την μοτοσυκλέτα και οι μονάδες δρόνων, οι οποίες, αντίθετα με την γενική τάση αναβαθμίζονται. Συναντούμε πλέον τάγματα δρόνων, μάλλον σύντομα θα δούμε και ταξιαρχίες.

Οι πρώτες μπορούν εύκολα να διεισδύουν σε ετούτο το ερημωμένο πεδίο μάχης και ενίοτε να διεισδύουν βαθιά μέσα στις γραμμές του εχθρού, όπως έγινε πρόσφατα βορειοανατολικά του Ποκρόφσκ. Ετούτες οι διεισδύσεις όμως δεν σηματοδοτούν κανενός είδους διάσπαση του εχθρικού μετώπου. Ούτε το ειδικό βάρος του επιτιθέμενου επιτρέπει μια τέτοια εξέλιξη, ούτε, μέσα σε αυτό το σκηνικό μπορούν να ακολουθήσουν εφεδρείες.

Για μια ακόμα φορά η άμυνα εξυπηρετείται καλύτερα από την επίθεση μέσα από την εξέλιξη των τεχνικών. Θα πρέπει να περιμένουμε νέο κύμα καινοτομιών για να ανατραπεί αυτή η στασιμότητα. Ή ακόμα μια ευρύτερη αλλαγή στον χαρακτήρα του πολέμου… Και μια ειλικρινή απορία τώρα στο τέλος: πόσοι άραγε χειριστές δρόνων υπάρχουν σήμερα στον ελληνικό στρατό; Σχεδιάζονται εξειδικευμένες μονάδες, επιπέδου διμοιρίας έστω; Ή απλά περιμένουμε τα 20+12 F-35 να λύσουν όλα τα προβλήματα της ελληνικής άμυνας; Α ναι! Και την αναβάθμιση (ισραηλινή;) των M-113!