Γιατί ο Θουκυδίδης θα καταλάβαινε άριστα τον πόλεμο στην Ουκρανία

Το 1992 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Φουκουγιάμα “The End of History and the Last Man”, στο οποίο, σε γενικές γραμμές, ο συγγραφέας υποστήριζε ότι με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η ανθρωπότητα δεν θα ταλανίζονταν πλέον από ιδεολογικές διαμάχες, αλλά ήταν προορισμένη να ακολουθήσει το μοντέλο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η Ιστορία διέψευσε (μέχρι τώρα) αυτό τον ισχυρισμό, αλλά αποδεικνύεται ότι ο δυτικός τρόπος διεξαγωγής του πολέμου έχει πλέον επικρατήσει παγκοσμίως.

Από τον 19ο αιώνα, η μόνη ελπίδα που έχουν οι μη δυτικές χώρες να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους ή να επιβληθούν έναντι των δυτικών, είναι να υιοθετήσουν τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου των τελευταίων. Δεν αναφέρομαι μόνο στα οπλικά συστήματα. Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η Ιαπωνία δεν υιοθέτησε μόνο τα πυροβόλα και τα πλοία των δυτικών, αλλά όλο τον τρόπο οργάνωσης και διεξαγωγής του πολέμου.

Το Τόκιο έστειλε αξιωματικούς να εκπαιδευτούν σε σχολές της Δύσης, ενώ παράλληλα ζήτησε την αποστολή εκπαιδευτικών και συμβουλευτικών στρατιωτικών αποστολών στο έδαφός της. Ο στρατός και το ναυτικό της ντύθηκαν, εκπαιδεύτηκαν, εξοπλίστηκαν και οργανώθηκαν πάνω σε γερμανικά, γαλλικά και βρετανικά πρότυπα, ενώ η κυβέρνηση κατέπνιξε την προσπάθεια των σαμουράι να αμφισβητήσουν τον εκσυγχρονισμό της χώρας.

Δημιουργήθηκαν θεσμοί όπως Γενικά Επιτελεία και συμβούλια-επιτροπές που επέβλεπαν τις ανωτέρω διαδικασίες, καθώς και κλιμάκια διοικήσεως (μεραρχίες, στρατιές, κλπ) που ήταν επιφορτισμένα με τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Αυτές οι αλλαγές της επέτρεψαν να νικήσει την Κίνα στο μεταξύ τους πόλεμο το 1894-1895 και την Ρωσία το 1905. Η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας των δυτικών στον Ειρηνικό Ωκεανό και την Ασία την έφερε σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ και την συντριβή της.

Η Κίνα έγινε μεγάλη δύναμη στην Ασία, όταν κατάφερε και αναχαίτισε την προέλαση των ΗΠΑ στην κορεατική χερσόνησο το 1950 και επέβαλε τη στασιμότητα που διατηρείται έως σήμερα, χρησιμοποιώντας οπλικά συστήματα που ήταν παρόμοια (και σε πολλές περιπτώσεις ίδια) με των Αμερικανών. Όλοι οι συμβατικοί πόλεμοι μεταξύ οργανωμένων κρατών διεξήχθησαν με τα όπλα και τις μεθόδους που ανέπτυξε ο δυτικός πολιτισμός.

Η περίπτωση της Ουκρανίας

Ορισμένοι πρεσβεύουν ότι η Ρωσία-ΕΣΣΔ δεν ανήκει στον δυτικό πολιτισμό. Πρόκειται για εσφαλμένη άποψη, διότι γίνεται ταύτιση μεταξύ δυτικού πολιτισμού και κοινοβουλευτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Μπορεί το Χάρβαρντ να θεωρείται καλύτερο από το Λομονόσοφ της Μόσχας, αλλά είναι “παιδιά” του ίδιου πολιτισμού, με τον ίδιο τρόπο που ο κομμουνισμός είναι καθαρά δυτική φιλοσοφία – πολιτική και οικονομική πρόταση. Ομοίως, μπορεί οι ειδικοί να συζητούν εάν το αεροσκάφος MiG-29 είναι υποδεέστερο από το F-16, αλλά πρόκειται για προϊόντα της ίδιας επιστημονικής σκέψης.

Παρατηρώντας την περίπτωση της Ουκρανίας, εξάγεται το συμπέρασμα ότι όταν δύο περίπου ισοδύναμοι στρατοί, οργανωμένοι, εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι κατά τα δυτικά πρότυπα συγκρουστούν στο πεδίο της μάχης, τότε το αποτέλεσμα είναι η αμοιβαία σφαγή. Οι μάχες στην Ουκρανία δεν διαφέρουν από τις μάχες του Α’ ή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πόλεμος έχει πάρει μία στατική μορφή, που μπορεί να ξενίζει όσους περίμεναν επανάληψη της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ το 1991 και το 2003, αλλά δεν θα έπρεπε.

Στον Κόλπο υπήρχε τεράστια διαφορά ισχύος μεταξύ Αμερικανών και Ιρακινών, κάτι που δεν υφίσταται στην Ουκρανία. Επιπρόσθετα, το καθεστώς του Ιράκ ήταν απομονωμένο πολιτικά, οικονομικά και διπλωματικά, ενώ η Ουκρανία έχει την αμέριστη συμπαράσταση της Δύσης. Ο Θουκυδίδης θα καταλάβαινε τη σύγκρουση πολύ καλύτερα από πολλούς σύγχρονους αναλυτές και θα εξηγούσε ότι οι “δαρεικοί” των ΗΠΑ επέτρεψαν στους Ουκρανούς να συνεχίσουν να αμύνονται, προκαλώντας την αμοιβαία εξάντληση των αντιμαχομένων.

Οι Ουκρανοί επέλεξαν να αντισταθούν σε αστικές περιοχές, τις οποίες οι Ρώσοι δεν μπορούσαν να αγνοήσουν και έπρεπε να τις καταλάβουν, γεγονός που τους ενέπλεξε σε αγώνα εντός κατοικημένων τόπων. Είναι το αντίστοιχο των αρχαίων και μεσαιωνικών πολιορκιών πόλεων, οι οποίες μπορούσαν να διαρκέσουν μήνες ή χρόνια. Τέλος, οι δυνάμεις που ενέπλεξαν οι Ρώσοι δεν ήταν οι απαιτούμενες, λόγω λάθους εκτιμήσεων σχετικά με τη θέληση και την ικανότητα του ουκρανικού λαού για αντίσταση, την κατάσταση του εξοπλισμού των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, τη βοήθεια των νατοϊκών χωρών, την κατάσταση των δικών τους ενόπλων δυνάμεων, κλπ. Είναι το αντίστοιχο με τους λάθος υπολογισμούς του Μουσολίνι πριν την εισβολή στην Ελλάδα.

Πόλεμος: Ουκρανία και Φόκλαντ

Ένα άλλο συμπέρασμα που προκύπτει από την σύγκρουση στην Ουκρανία είναι ότι οι επαγγελματικοί στρατοί δεν είναι οι κατάλληλοι για μακροχρόνιες συγκρούσεις μεταξύ ισοδύναμων ή σχεδόν ισοδύναμων κρατών. Τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Ουκρανοί αναγκαστικά κατέφυγαν σε επιστράτευση των πολιτών τους, προκειμένου να συνεχίσουν τις επιχειρήσεις. Το γεγονός ότι στον πόλεμο των Φόκλαντ οι Βρετανοί με μικρό σχετικά αριθμό πολύ καλά εκπαιδευμένων επαγγελματιών κατάφεραν να επιβληθούν έναντι περισσότερων, ανεπαρκώς εκπαιδευμένων κληρωτών Αργεντινών, οφείλεται στο γεγονός ότι είχαν καταφέρει να επιβάλλουν αεροναυτικό αποκλεισμό και να επιτύχουν τοπική αριθμητική, αεροπορική και ναυτική υπεροχή στο πεδίο της μάχης.

Επιπρόσθετα, ο πόλεμος ήταν μικρής διάρκειας και δεν έλαβε ολοκληρωτική μορφή. Ο πόλεμος στην Ουκρανία για τους Ρώσους, έχει ομοιότητες με τους Βρετανούς κατά τους πρώτους μήνες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν το εξαιρετικά εκπαιδευμένο Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα είχε τεράστιες απώλειες μέχρι τα Χριστούγεννα του 1914, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να αποστείλει στη Γαλλία μονάδες της Εθνοφρουράς και αποικιακά στρατεύματα.

Στη συνέχεια, λόγω των απωλειών, κατέφυγε στη συγκρότηση μονάδων από εθελοντές και όταν στέρεψε κι αυτή η δεξαμενή, επέβαλε την υποχρεωτική στράτευση. Οι Ρώσοι έχουν ήδη προβεί σε επιστράτευση, ενώ και οι Ουκρανοί δεν έχουν άλλη επιλογή από τη στράτευση όσων δύνανται να φέρουν όπλα, ελπίζοντας να εξαντλήσουν τους Ρώσους και να τους οδηγήσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Πολλοί πλέον κάνουν λόγο για υποχώρηση της Δύσης και την ανάδυση της Κίνας και άλλων χωρών που θα αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία της στον στρατιωτικό τομέα. Αυτό μπορεί να γίνει κάποια στιγμή στο μέλλον και δεν θα είναι άλλωστε η πρώτη φορά. Αυτό που θα πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι ενδεχόμενη στρατιωτική κατάρρευση της Δύσης θα γίνει από αντίπαλους στρατούς, οι οποίοι θα είναι ο καθρέπτης τους.

Πόλεμος και τεχνητή νοημοσύνη

Ο Αρμίνιος που προξένησε την καταστροφή των ρωμαϊκών λεγεώνων στον Τευτοβούργιο Δρυμό το 9 μ.Χ., είχε εκπαιδευτεί από τους Ρωμαίους και θεωρούνταν ένας από αυτούς. Αντίστοιχα, τα νέα οπλικά συστήματα της Κίνας που ενδεχομένως θα αποδειχθούν ανώτερα των αμερικανικών, θα έχουν σχεδιαστεί και από ανθρώπους που σπούδασαν σε αμερικανικά πανεπιστήμια, ενώ θα κατασκευαστούν από εταιρείες που αντέγραψαν τα αμερικανικά πρότυπα παραγωγής.

Η ικανότητα της Δύσης να αντιστέκεται ή να υπερασπίζει την πρωτοκαθεδρία της είναι πάνω απ’ όλα πολιτισμική υπόθεση και δευτερευόντως τεχνική-στρατιωτική-οικονομική. Οι Ρωμαίοι αποδεκατίστηκαν στις Κάννες και τη λίμνη Τρασιμένη από τον Αννίβα, αλλά αυτό δεν τους αποθάρρυνε και στο τέλος η Καρχηδόνα ήταν αυτή που καταστράφηκε και όχι η Ρώμη, παρόλο που η πρώτη διέθετε μεγαλύτερη οικονομική δύναμη.

Όταν ο ρωμαϊκός πολιτισμός είχε χάσει τη ζωτικότητά του, αρκούσε μία ήσσονος σημασίας ήττα, όπως το 378 μ.Χ. στην Αδριανούπολη για να καταρρεύσει. Η Βρετανοί νίκησαν τους Ιάπωνες το 1945, αλλά δεν είχαν πλέον τη θέληση να υπερασπιστούν την αυτοκρατορία τους. Αναρωτιέται κανείς για ποιο λόγο σκοτώθηκαν τόσες χιλιάδες στρατιώτες στη Βιρμανία, όταν μετά το τέλος του πολέμου η εξουσία περιήλθε σε ηγέτες όπως ο Ου Νου και ο Μπα Μάου, οι οποίοι είχαν συνεργασθεί με τους Ιάπωνες.

Αυτό που έχει αρχίσει να αναφύεται και ενδεχομένως να αλλάξει τελείως αυτό που γνωρίζει η ανθρωπότητα για τον πόλεμο είναι η εμφάνιση στα πεδία των μαχών των ρομπότ, μη επανδρωμένων συστημάτων και της τεχνητής νοημοσύνης. Μέχρι τώρα γνωρίζουμε ότι ο πόλεμος ήταν και παραμένει ανθρώπινη περιπέτεια. Από τα δόρατα μέχρι την ατομική βόμβα, ο σκοπός ήταν ο ίδιος. Το ίδιο και οι δράστες.

Οργανωμένες ομάδες ανθρώπων πολεμούσαν να κατακτήσουν εδάφη, πλουτοπαραγωγικές πηγές κλπ, σκοτώνοντας άλλους ανθρώπους που μάχονταν επίσης με οργανωμένο τρόπο. Τι γίνεται όταν θα έρθει η ημέρα που οργανωμένες ομάδες ρομπότ θα προσπαθούν να σκοτώσουν ανθρώπους ή άλλα ρομπότ; Αυτό το κεφαλαιώδους σημασίας ερώτημα θα μας απασχολήσει σε επόμενο άρθρο.