Η ΑΙ αλλάζει το πεδίο της μάχης – Η περίπτωση Ισραήλ-Ιράν

Μία μελέτη των IDF (Israel Defence Forces), που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “The Jerusalem Post”, για τον πόλεμο με το Ιράν, μας παρέχει εκπληκτικά στοιχεία και πληροφορίες για τον τρόπο δράσης και την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων, με πρωτεύοντα ρόλο ένα νέο στοιχείο, την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ).

Ο πόλεμος Ισραήλ-Ιράν, τον Ιούνιο του 2025, σηματοδότησε ένα ιστορικό ορόσημο στον σύγχρονο πόλεμο – την πρώτη μεγάλης κλίμακας στρατιωτική σύγκρουση, στην οποία η τεχνητή νοημοσύνη (AI) όχι μόνο ενσωματώθηκε, αλλά ήταν απαραίτητη για τις επιχειρήσεις στο πεδίο της μάχης. Σε αυτές τις επιχειρήσεις, η σύγκλιση των αυτόνομων τεχνολογιών αιχμής και του στρατηγικού στρατιωτικού δόγματος αποκάλυψε την επιχειρησιακή ωριμότητα των συστημάτων ΑΙ σε όλες τις πληροφορίες, τη στόχευση και την εκτέλεση χτυπημάτων.

Οι συντονισμένες ισραηλινο-αμερικανικές επιθέσεις στην πυρηνική υποδομή του Ιράν δεν ήταν, απλώς, συμβατικές αεροπορικές επιδρομές. Ήταν το αποτέλεσμα ενός σχολαστικά ενορχηστρωμένου σχεδίου ψηφιακού πολέμου, που αξιοποίησε την τεχνητή νοημοσύνη, για να επιτρέψει πρωτοφανή ρυθμό, εμβέλεια και ακρίβεια. Αυτή η εκστρατεία επαναπροσδιόρισε το ρόλο της τεχνολογίας στη σύγχρονη μάχη, μετατρέποντας τη θεωρητική ικανότητα σε απτή κυριαρχία στο πεδίο της μάχης.

Αποστολές μεγάλης εμβέλειας 

Καθώς τα μαχητικά αεροσκάφη διεισδύουν στον εχθρικό εναέριο χώρο, η επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο με τα κέντρα διοίκησης γίνεται όλο και πιο περιορισμένη και αμφισβητούμενη. Σε μεγάλες αποστάσεις, τα παραδοσιακά πλαίσια διοίκησης και ελέγχου αγωνίζονται να συμβαδίσουν. Το Ιράν, σχεδίασε ένα διασκορπισμένο πεδίο μάχης, με κρίσιμα επιχειρησιακά στοιχεία, κατανεμημένα όμως σε χιλιάδες χιλιόμετρα – από υπόγειες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού στο Νατάνζ, μέχρι κόμβους αεράμυνας κοντά στη Μπουσέχρ και κινητές πλατφόρμες εκτόξευσης, διάσπαρτες σε αγροτικό έδαφος. Είχε στόχο να επεκταθεί η ικανότητα στόχευσης και προσβολής του Ισραήλ, να επιβληθούν καθυστερήσεις, ώστε να υποβαθμίσουν την επιχειρησιακή του αποτελεσματικότητα.

Παρά τη γεωγραφική κλίμακα, η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία κατάφερε να εξουδετερώσει χιλιάδες στόχους υψηλής αξίας, μέσα σε μόλις 12 ημέρες. Αυτό το επίπεδο αποτελεσματικότητας κατέστη δυνατό από τη μαζική ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, που βασίζονται σε συστήματα ικανά να λειτουργούν ημι-ανεξάρτητα στους ιρανικούς ουρανούς. Αυτά τα συστήματα συγχώνευσαν δεδομένα από πολλαπλούς αισθητήρες, πλατφόρμες αναγνώρισης, δορυφόρους και τροφοδοσίες πληροφοριών στον κυβερνοχώρο, παρέχοντας έτσι πληροφορίες υψηλής ανάλυσης και επίγνωση της κατάστασης σε πραγματικό χρόνο, χωρίς να απαιτείται συνεχής ανθρώπινη παρέμβαση.

Οι κρίσιμες πρώτες 48 ώρες

Οι πρώτες 48 ώρες της σύγκρουσης αποδείχθηκαν οι πλέον καθοριστικές και αποτέλεσαν το στρατηγικό και επιχειρησιακό θεμέλιο για το υπόλοιπο της εκστρατείας των 12 ημερών. Τι επέτρεψε αυτή την ταχεία και συντριπτική επιτυχία; Η απάντηση βρίσκεται σε ένα νέο δόγμα μάχης, προσαρμοσμένο σε μια χώρα με το μέγεθος του Ιράν των 1,65 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, σε αντίθεση με τις επιχειρήσεις στη Γάζα, των μόλις 365 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Αυτό το νέο πρότυπο συνδύαζε αποφασιστικό πολεμικό σχεδιασμό με μοναδικά τεχνολογικά πλαίσια, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους από καθαρό ανθρώπινο δυναμικό σε επιταχυνόμενη αποτελεσματικότητα από μηχανές.

Οι ισραηλινές δυνάμεις ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις, με μια στρατηγική χτυπήματος υψηλού ρυθμού, πολλαπλών τομέων. Δεκάδες πλατφόρμες μεγάλου βεληνεκούς, επανδρωμένες και μη επανδρωμένες, διείσδυσαν στον ιρανικό εναέριο χώρο σε σχεδόν ταυτόχρονα κύματα. Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) επεξεργάζονταν τα εισερχόμενα δεδομένα νοημοσύνης, επιτήρησης και αναγνώρισης (ISR) σε πραγματικό χρόνο, ανιχνεύοντας και ιεραρχώντας στόχους μέσω αναγνώρισης προτύπων και πρόβλεψης συμπεριφοράς. Η δύναμη πυρός ακριβείας κατευθύνθηκε σε επιχειρησιακά σημεία συμφόρησης, καταφύγια διοίκησης και στρατηγικά σημεία εκτόξευσης, δημιουργώντας συστημική διαταραχή σε ολόκληρη την ιρανική στρατιωτική υποδομή.

Η ταχύτητα αποτέλεσε μια κρίσιμη λειτουργική μεταβλητή. Περιόρισε την ικανότητα του Ιράν να ανακτήσει, να αναπροσανατολίσει ή να προστατεύσει τις υπόλοιπες δυνατότητές του. Όμως η ακρίβεια και η ικανότητα του Ισραήλ να χτυπήσει μόνο στόχους υψηλής αξίας, ήταν σημαντικός παράγων επιτυχίας. Η ακρίβεια προήλθε από την επιτυχή ενσωμάτωση αισθητήρων ενισχυμένων με ΑΙ και πλατφορμών πυρών, επιτρέποντας ταχύτατη εκτέλεση πυρών με απόλυτη επιτυχία. Αυτά τα συστήματα δεν περιορίζονταν μόνο στη στόχευση. Υποστήριξαν την αξιολόγηση ζημιών μάχης, την εκ νέου ιεράρχηση των στόχων, την αυτόνομη αποφυγή απειλών και τη δυναμική επανατοποθέτηση των αερομεταφερόμενων μέσων.

Αυτός ο γνωστικός βρόχος, που βελτιώνεται συνεχώς από μοντέλα ΑΙ, εκπαιδευμένα σε τεράστια σύνολα δεδομένων εν καιρώ πολέμου – επέτρεψε την προσαρμοστική κυριαρχία στο πεδίο της μάχης σε ένα εξαιρετικά ρευστό περιβάλλον υψηλής απειλής. Χωρίς αυτή την υποδομή, το Ισραήλ πιθανότατα δεν θα είχε επιτύχει περισσότερο από το 5-10% της λίστας στόχων του ή θα είχε αναγκαστεί σε έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς. Ακόμη χειρότερα, οι κινητές δυνάμεις του Ιράν και οι μονάδες αντιποίνων θα είχαν χρόνο να ανασυνταχθούν και να αντεπιτεθούν – με αποτέλεσμα σημαντικά μεγαλύτερη ζημιά στο ισραηλινό εσωτερικό μέτωπο και παρατεταμένη περιφερειακή αστάθεια.

Πολλαπλασιαστής ισχύος 

Η επιτυχία αυτής της εκστρατείας, που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη, δεν υποδηλώνει την απομάκρυνση της ανθρώπινης κρίσης από τον πόλεμο. Αντίθετα, το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του διατήρησαν ένα αυστηρό δόγμα λήψης αποφάσεων “άνθρωπος στο βρόχο”, ειδικά όταν επρόκειτο για θανατηφόρα βία. Η τεχνητή νοημοσύνη χρησίμευσε ως πολλαπλασιαστής ισχύος, επιταχύνοντας το ρυθμό λήψης αποφάσεων και βελτιστοποιώντας την αποτελεσματικότητα των χτυπημάτων.

Αλλά όλες οι τελικές άδειες πυρός απαιτούσαν ανθρώπινη επικύρωση. Οι στρατιωτικοί διοικητές είχαν την εξουσία και την υποχρέωση να επαληθεύουν κρίσιμες αποφάσεις, ιδιαίτερα εκείνες με νομικές, πολιτικές ή ανθρωπιστικές επιπτώσεις. Αυτή η πολιτική αντικατοπτρίζει μια θεμελιώδη διάκριση μεταξύ της δημοκρατικής στρατιωτικής ηθικής και εκείνων των αυταρχικών καθεστώτων.

Τον Μάιο του 2025, Ουκρανοί αξιωματούχοι αποκάλυψαν τα απομεινάρια ενός πλήρως αυτόνομου ιρανικού drone, εξοπλισμένου με αλγόριθμους στόχευσης, που βασίζονται σε AI και δεν απαιτούσαν ανθρώπινη παρέμβαση (αποκαλούμενα περιπλανώμενα πυρομαχικά). Αυτό το σύστημα ήταν ικανό να επιλέγει και να εμπλέκει στόχους, με βάση αποκλειστικά δεδομένα συμπεριφοράς και προ-προγραμματισμένες παραμέτρους αποστολής. Έτσι, χρήση πλήρως αυτόνομων θανατηφόρων συστημάτων χωρίς ανθρώπινη επίβλεψη, παραβιάζει ευρέως αποδεκτά δεοντολογικά πλαίσια, συμπεριλαμβανομένων των αρχών AI του ΝΑΤΟ και των κατευθυντήριων γραμμών AI του ΟΟΣΑ. Εισάγει, επίσης, κινδύνους ακούσιας κλιμάκωσης, σφαλμάτων στόχευσης και απώλειας ελέγχου σε ζώνες συγκρούσεων – ιδιαίτερα σε αστικές ή πυκνοκατοικημένες περιοχές.

Οι επιχειρήσεις του Ιουνίου 2025

Οι αεροπορικές επιχειρήσεις του Ιουνίου 2025 δεν ήταν ένα πεδίο δοκιμών. Ήταν μια επιχειρησιακή ανάπτυξη σε πλήρη κλίμακα, μια πραγματική επίδειξη του τι συμβαίνει, όταν ο πόλεμος με δυνατότητα ΑΙ φτάνει στην ωριμότητα. Το πεδίο μάχης του 2025 ήταν ταχύτερο, εξυπνότερο, πιο αυτόνομο και πολύ λιγότερο εξαρτημένο από την κεντρική υποδομή διοίκησης. Το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες καθιέρωσαν ένα νέο πρότυπο για τη στρατιωτική αποτελεσματικότητα του 21ου αιώνα – συνδυάζοντας ΑΙ αιχμής, συντονισμό ομάδας, κυβερνοφυσική ολοκλήρωση και αυτοματοποιημένο C4ISR (διοίκηση, έλεγχος, επικοινωνίες, υπολογιστές, πληροφορίες, επιτήρηση, αναγνώριση).

Αυτό το μοντέλο επέτρεψε τη συντονισμένη δράση σε αέρα, ξηρά, θάλασσα και κυβερνοχώρο – σε ταχύτητες αδύνατες υπό τις παραδοσιακές δομές διοίκησης. Ενώ οι μηχανικές, νομικές και ηθικές προκλήσεις παραμένουν, ιδιαίτερα γύρω από την εξηγησιμότητα, τη λογοδοσία και την επικύρωση του συστήματος, η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης στον πόλεμο δεν είναι πλέον θεωρητική. Έχει αρχίσει.

Στρατηγικές και τεχνολογικές επιπτώσεις

Η επιτυχία της τεχνητής νοημοσύνης στις πολεμικές επιχειρήσεις έχει στρατηγικές επιπτώσεις, που εκτείνονται πολύ πέρα από την άμεση σύγκρουση. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πλέον απλώς ένα εργαλείο, αλλά μια στρατηγική ικανότητα στο ίδιο επίπεδο με την αεροπορική δύναμη ή την πυρηνική αποτροπή. Σε αυτό το νέο παράδειγμα, η κυριαρχία των δεδομένων αναδύεται ως κρίσιμη απαίτηση, ανταγωνιζόμενη τη σημασία της υπεροχής όλων των τομέων. Η πιο αποτελεσματική και δεοντολογικά ορθή προσέγγιση δεν έγκειται στην πλήρη αυτονομία, αλλά στην ομαδοποίηση ανθρώπου – τεχνητής νοημοσύνης, η οποία επιτρέπει την ταχεία λήψη αποφάσεων, διατηρώντας παράλληλα την ανθρώπινη κρίση και λογοδοσία.

Η σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν το 2025 ήταν ένα σημείο καμπής όχι μόνο για την περιφερειακή ασφάλεια, αλλά και για το παγκόσμιο στρατιωτικό τοπίο. Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί πλέον βασικό πυλώνα του σύγχρονου πολέμου, όχι μόνο ως υποστηρικτική λειτουργία, αλλά ως μηχανή λήψης αποφάσεων, αναλυτής πληροφοριών και συντονιστής πεδίου μάχης.

Τα γεγονότα του Ιουνίου 2025 έδειξαν ότι η τεχνητή νοημοσύνη, όταν συνδυάζεται με επιχειρησιακή πειθαρχία και ανθρώπινη εποπτεία, μπορεί να προσφέρει απαράμιλλη ακρίβεια, ταχύτητα και στρατηγικό βάθος. Το πεδίο της μάχης έχει αλλάξει, όχι σήμερα, αλλά χθες. Τα έθνη που προσαρμόζονται θα επικρατήσουν. Εκείνοι που διστάζουν μπορεί να βρεθούν ξεπερασμένοι – όχι από εχθρικά στρατεύματα, αλλά από εχθρικούς αλγόριθμους.