Η επαναστατική Auftragstaktik και η διάνοια του ανώτατου διοικητή

Συγκεκριμένα, μετά τον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο, η αποτελεσματική λιτότητα της Auftragstaktik θυσιάστηκε στον βωμό της ανάπτυξης της “στρατιωτικής επιστήμης”, κατά το κυρίαρχο πνεύμα της εποχής. Η ανυπαρξία κεντρικού σχεδιασμού και ο “λαμπρός οπορτουνισμός” της Auftragstaktik, η ελευθερία σκέψης και δράσης των κατώτερων διοικητών, η συνεχής προσαρμογή στην τριβή της μάχης και η αναζήτηση φευγαλέων ευκαιριών, κατά το πνεύμα του Κλαούζεβιτς, δεν μπορούσαν να γίνουν ανεκτά σε έναν βιομηχανικό πολιτισμό, ο οποίος βρισκόταν στην ακμή του και είχε θεοποιήσει την τυποποίηση, τον ασφυκτικό έλεγχο των ανώτερων κλιμακίων επί των κατώτερων και την κατά γράμμα εφαρμογή τυποποιημένων διαδικασιών. Η “αναρχική” Auftragstaktik δεν μπορούσε παρά να οδηγηθεί στο περιθώριο, ακόμη και στην ίδια τη Γερμανία.

Διάδοχος του Μόλτκε του Πρεσβύτερου ως ο επόμενος “θεός του Πολέμου” στη Γερμανία αναδείχθηκε ο Σλίφεν (Alfred von Schlieffen). Ενώ ο Μόλτκε είχε υιοθετήσει έναν μινιμαλιστικό ρόλο για τον ανώτατο διοικητή των στρατιωτικών δυνάμεων, ο Σλίφεν πίστευε ότι ο σύγχρονος Αλέξανδρος θα είχε έναν ιδιαίτερα συγκεντρωτικό και κυρίαρχο ρόλο στη διοίκηση των στρατευμάτων του.

Ο ανώτατος διοικητής θα μπορούσε να βρίσκεται πολύ πιο πίσω από το μέτωπο απ’ ό,τι την εποχή του Ναπολέοντα, μέσα σε ένα ευρύχωρο δωμάτιο και καθισμένος σε μια άνετη πολυθρόνα, μπροστά σε ένα μεγάλο τραπέζι. Εκεί θα είχε στη διάθεσή του δεδομένα που θα κατέφθαναν μέσω τηλέγραφου, ασυρμάτου και τηλεφώνου, ενώ αγγελιοφόροι με αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες θα ανέμεναν τις εντολές του.

Ο ανθρωπόθεος στον πόλεμο

Ο “σύγχρονος Ναπολέων μπροστά σε ένα μεγάλο τραπέζι με ολόκληρο το πεδίο της μάχης αποτυπωμένο σε έναν χάρτη” θα ήταν έτοιμος να λάβει έναν ποταμό αναφορών από διοικητές στρατιών και σωμάτων στρατού, καθώς και από αερόπλοια και δεμένα αερόστατα (dirigibles and tethered balloons), τα οποία θα παρατηρούσαν τις κινήσεις του εχθρού και θα εξασφάλιζαν την εποπτεία σε όλο το μήκος της γραμμής. Ο ίδιος ο ανώτατος διοικητής, από την πλευρά του, θα έστελνε “εμπνευσμένες διαταγές” μέσω του δικτύου τηλεφώνων του.

Παρεμπιπτόντως, αυτό το χιμαιρικό ιδανικό αποτέλεσε και αποτελεί το ιερό δισκοπότηρο του αμερικανικού στρατεύματος, το οποίο επιμένει να εξαλείψει την “ομίχλη της μάχης” δια ενός πανίσχυρου δικτύου Διοίκησης, Ελέγχου, Επικοινωνιών και Πληροφοριών (C4ISR) και το οποίο θα επιτρέπει στους ανώτερους διοικητές να ασκούν πλήρη και λεπτομερειακό έλεγχο επί του πεδίου σαν υποκατάστατα θεών. Επίσης, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο φόβος απώλειας ελέγχου των στρατευμάτων στο πεδίο της μάχης ενίσχυσε την πίστη στη “ηθική αξία” της εφόδου με ξιφολόγχη (bayonet charge).

Παρά το γεγονός ότι οι σχηματισμοί που εφάρμοσαν αυτή τη μέθοδο υπέστησαν τρομακτικές απώλειες, οι ευρωπαϊκοί πόλεμοι του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα ήταν τόσο σύντομοι και σπάνιοι, ώστε το φαινόμενο δεν προβλημάτισε σοβαρά τις ανώτατες ηγεσίες, οι οποίες είχαν και εντυπωσιακά περισσότερες ανοχές στις ανθρώπινες απώλειες από ό,τι συμβαίνει σήμερα. Έτσι, η πιθανότητα απώλειας της μισής μαχητικής ισχύος ενός συντάγματος μέσα σε μισή ώρα συνέβαλε μάλλον στην ενίσχυση παρά στην αποδυνάμωση της πίστης στον “τευτονική μανία” ως θεμελιώδη πολεμική αρετή των γερμανικών λαών.

Εδώ βλέπουμε την κυριαρχία του “ενστίκτου του θανάτου”, το οποίο εντόπισε ο Φρόιντ, παρατηρώντας σοκαρισμένος τις αυτοκτονικές μαχητικές μεθοδολογίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά πιθανώς και κάποιες θανατολατρικές δυνάμεις που εδράζονται στα βάθη του πολιτισμικού πυρήνα των βόρειων λαών. Σε κάθε περίπτωση, οι παρανοϊκές αντιλήψεις περί “ηθικών δυνάμεων”, που κυριάρχησαν και στον Γαλλικό Στρατό, υπήρξαν μια από τις βασικές αιτίες για τις τεράστιες ανθρωποσφαγές που σημάδεψαν τα πεδία των μαχών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως, το πνεύμα της Auftragstaktik, η έμφαση στην προσαρμογή κι όχι στον έλεγχο και η πίστη στις τακτικές ικανότητες των κατώτερων πολεμικών ηγητόρων, συνέχιζαν να υπάρχουν στον αυτοκρατορικό γερμανικό Στρατό και έδωσαν τελικά τους καρπούς τους.

Auftragstaktik: Η γερμανική στρατιωτική επανάσταση

Έτσι, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο γερμανικός Στρατός εισήλθε με ένα πιο ρεαλιστικό και ισορροπημένο τακτικό δόγμα από εκείνο των αντιπάλων του. Επιπλέον, διέθετε μια παράδοση στην άσκηση διοίκησης, η οποία επέτρεπε μεγαλύτερη ευελιξία και ανεξαρτησία στους κατώτερους ηγήτορες, γεγονός που αποδείχθηκε ιδιαίτερα πολύτιμο στο πεδίο της μάχης. Ο Κλαούζεβιτς είχε ήδη επισημάνει ότι η “τριβή” (friction) και η “ομίχλη του πολέμου” (mist of war) ήταν εγγενή χαρακτηριστικά των συγκρούσεων. Δεν μπορείς να τα εξαλείψεις, αλλά μπορείς να προσαρμοστείς σε αυτά.

Ο Μόλτκε έχτισε πάνω στην παράδοση αυτή, εκπαιδεύοντας το επιτελείο του να αναμένει το απρόβλεπτο και το ασαφές στον πόλεμο και να καθοδηγεί τις δυνάμεις που επόπτευε με γενικές οδηγίες που άφηναν στους υφιστάμενους σημαντική τακτική ανεξαρτησία και όχι με άκαμπτες λεπτομερειακές εντολές. Αντί για την αυστηρή τήρηση σχεδίων, τα οποία κατά τον Μόλτκε δεν μπορούσαν να επιβιώσουν ούτε για μερικά λεπτά όταν έρχονταν σε επαφή με την χαοτική πραγματικότητα της μάχης, επιδιωκόταν να υπάρχει μια ενιαία φιλοσοφία διεξαγωγής επιχειρήσεων. Και αυτή επιτυγχανόταν χάρη στη διασπορά σε όλο τον στρατό ενός σώματος μερικών εκατοντάδων άριστα εκπαιδευμένων επιτελικών αξιωματικών.

Ακόμη, στα τέλη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, για να υπερβούν το αδιέξοδο της στασιμότητας στο Δυτικό Μέτωπο, οι Γερμανοί υιοθέτησαν έναν νέο τύπο μονάδων πεζικού, τους Stosstrupp (Ομάδες Εφόδου), οι δημιουργοί των οποίων ήταν ο ταγματάρχης Kaslow και ο λοχαγός Rohr. Οι ομάδες εφόδου αποτελούνταν συνήθως από οκτώ άνδρες υπό την καθοδήγηση ενός υπαξιωματικού και ήταν εξοπλισμένες ειδικά για μάχες χαρακωμάτων, με πολυβόλα, χειροβομβίδες, φλογοβόλα, πιστόλια, καραμπίνες και αργότερα υποπολυβόλα.

Ήταν εξαιρετικά ευέλικτες, η κάθε μία δρούσε αυτόνομα, εκμεταλλευόμενη τις φευγαλέες ευκαιρίες που παρουσιάζονταν στο πεδίο της μάχης και κινούνταν αποφεύγοντας τα ισχυρά σημεία της άμυνας του αντιπάλου, «σαν το νερό που κυλάει ανάμεσα στις πέτρες ενός ποταμού», όπως είχε γράψει χαρακτηριστικά αιώνες πριν ο Σουν Τζου. Ήταν μια πραγματική “επανάσταση από τα κάτω”, που προήλθε από το τακτικό επίπεδο.

Ο συνδυασμός των τακτικών των Ομάδων Εφόδου με τις νέες ευέλικτες τακτικές του γερμανικού πυροβολικού, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από τον Μπρουχμύλλερ (Georg Bruchmüller), στόχευε στην αποκατάσταση του αιφνιδιασμού και της κινητικότητας στην επίθεση, ώστε να καταστεί δυνατή η διάρρηξη της συμμαχικής πρώτης γραμμής και η προώθηση των επιτιθέμενων προς τα μετόπισθεν και την ανοιχτή ύπαιθρο πίσω από το μέτωπο.

Τελικά βέβαια, η μεγάλη εαρινή επίθεση τον Μάρτιο του 1918 (Operation Michael), στην οποία εφαρμόστηκαν αυτές οι μέθοδοι, είχε άδοξη κατάληψη, λόγω της αδυναμίας των Γερμανών να κεφαλαιοποιήσουν τις αρχικές εντυπωσιακές τακτικές επιτυχίες που επέτυχαν οι Stosstruppen και να τις εξελίξουν σε επιχειρησιακές διαρρήξεις μεγάλης κλίμακας, που θα οδηγούσαν και σε στρατηγική νίκη. Η Γερμανία συνθηκολόγησε. Όμως οι αξιωματικοί της δεν ξέχασαν…