Η πραγματικότητα πίσω από τις αμερικανικές διαβεβαιώσεις για τα F-35

Τότε, ο πρέσβης, περπατώντας στη Σμύρνη με χαλαρή εμφάνιση, διαβεβαίωνε ότι τόσο το ζήτημα των F‑35 όσο και των S‑400 «θα λυθούν» και μάλιστα «μέχρι το τέλος του έτους».

Παρά τις δηλώσεις αισιοδοξίας, από τον Ιούνιο, παραμένει ανοιχτό το βασικό ερώτημα: Πώς ακριβώς θα επιτευχθεί η επιστροφή των F‑35 στην Τουρκία; Για να λυθεί το θέμα μέχρι το τέλος του έτους, θα έπρεπε να υπάρχει ένας σαφής οδικός χάρτης και μια πλειοψηφία στο Κογκρέσο που να έχει ήδη πειστεί για εξαίρεση από τον νόμο CAATSA λόγω των S‑400.

Υπάρχει συγκεκριμένος, απτός οδικός χάρτης; Ο πρέσβης που τον Ιούνιο έλεγε «σε πέντε μήνες αυτό το θέμα θα έχει τελειώσει», δεν γνώριζε τότε τον ξεκάθαρο, δεσμευτικό νόμο για τους S‑400;

Νομικά και πολιτικά κωλύματα

Το βασικό ερώτημα δεν ήταν ποτέ αν η Ουάσιγκτον θα ήθελε να κλείσει το μέτωπο με την Άγκυρα, αλλά αν μπορεί να το κάνει. Το ζήτημα των F‑35 δεν είναι διμερές, ούτε διαχειρίσιμο αποκλειστικά σε επίπεδο εκτελεστικής εξουσίας· είναι νομικά και πολιτικά δεσμευμένο από το Κογκρέσο.

Η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα έχει συνδεθεί διά νόμου με την πλήρη εγκατάλειψη των S‑400: Όχι απλώς με τη μη ενεργοποίησή τους, αλλά με την απομάκρυνσή τους από την τουρκική κατοχή. Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία αποτελεί ευσεβή πόθο.
Υπό αυτό το πρίσμα, η πρόσφατη δήλωση του πρέσβη Μπάρακ δεν προσέθεσε κάτι νέο· αντιθέτως, επανέφερε τη συζήτηση στην πραγματική της βάση.

Η επίκληση της αμερικανικής νομοθεσίας και η αναφορά σε «ελπίδα για πρόοδο τους επόμενους μήνες» συνιστούν, στην ουσία, έμμεση παραδοχή ότι δεν υπάρχει συμφωνημένος οδικός χάρτης. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι τι άλλαξε από τον Ιούνιο μέχρι σήμερα, αλλά αν υπήρξε ποτέ πραγματική βάση για τις αρχικές διαβεβαιώσεις, δεδομένου ότι ο νόμος για τους S‑400 ίσχυε και τότε.

Τι άλλαξε τώρα;

Απομένουν δύο εβδομάδες μέχρι το τέλος του έτους και δεν υπάρχει απολύτως κανένα σχέδιο ή πρόγραμμα. Η Άγκυρα δεν έχει ακόμη λάβει οριστική απόφαση για τους S‑400. Η μοναδική λύση στην οποία φαίνεται να συναινεί η Ουάσιγκτον είναι η παράδοση των S‑400 σε τρίτο μέρος, παραμένοντας “στο κουτί”. Να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με το Bloomberg, η Τουρκία ζήτησε την επιστροφή των S-400 στην Ρωσία, κάτι που δεν έχει επιβεβαιωθεί από την Άγκυρα ή το Κρεμλίνο.

Παρά τις επανειλημμένες αμερικανικές τοποθετήσεις, τόσο επί Μπάιντεν όσο και επί Τραμπ, ότι οι S‑400 αποτελούν αδιαπραγμάτευτο εμπόδιο, η τουρκική πλευρά δεν έχει καταλήξει σε οριστική επιλογή. Η διατήρηση της στρατηγικής ασάφειας ίσως εξυπηρέτησε στο παρελθόν· Σήμερα όμως λειτουργεί ανασταλτικά. Παράλληλα, ο χρόνος λειτουργεί εις βάρος της Άγκυρας: Το παράθυρο ευκαιρίας στο Κογκρέσο στενεύει ταχύτατα. Σε περίπου δέκα μήνες διεξάγονται οι ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ, και η χώρα σε 4-5 μήνες θα εισέλθει σε προεκλογική περίοδο.

Ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικάνοι φαίνεται ότι θα υποστούν σοβαρή ήττα. Κάθε απόφαση που αφορά την Τουρκία και τα F‑35 θα αξιολογηθεί με αυστηρά πολιτικά κριτήρια, υπό το βάρος εσωτερικών πιέσεων και της ισχυρής ισραηλινής επιρροής. Υπό αυτές τις συνθήκες, η φράση «θα λυθεί μέχρι το τέλος του έτους» δεν περιέγραφε ένα σχέδιο, αλλά μια προσδοκία. Ίσως αυτό να ήταν εξαρχής το πραγματικό της νόημα: όχι πολιτική δέσμευση, αλλά ευχή. Το να δίνεις ελπίδα, το να κάνεις διπλωματία με “wishful thinking”, δεν είναι έγκλημα, αλλά δεν είναι και ρεαλιστικό.