Ιδού γιατί δεν τα πήγε καλά ο Κυριάκος στο παζάρι με τους Αμερικανούς

Το περίεργο της όλης υπόθεσης είναι ότι, σε αντίθεση με το νέο πλαίσιο που έθεσε η “γραφειοκρατία” του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Πενταγώνου, η ελληνική πλευρά αισιοδοξούσε ότι τα πάντα θα άλλαζαν χάρη στη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, στα Χανιά, στις 6 Ιανουαρίου. Όπως θα δούμε, ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο παζάρι με τους Αμερικανούς δεν τα πήγε καλά.

Η ελληνική πλευρά φέρεται να έθεσε τρία κύρια θέματα προς την αμερικανική. Πρώτον, την επανεκκίνηση της διαδικασίας της προμήθειας των F-35 και, κυρίως, την αποσύνδεσή της από τη διαπραγμάτευση Ουάσιγκτον-Άγκυρας για τα τουρκικά F-16 και την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Δεύτερον, την επανεξέταση του θέματος του μεγάλου δανείου των δύο δισ. ή, τουλάχιστον, τη μη εξάρτηση του μικρότερου δανείου των 200.000.000 δολαρίων από τη χορήγηση νέας βοήθειας της Αθήνας προς το Κίεβο (θα δούμε στο επόμενο άρθρο πως δεν πήγε καλά). Και, τρίτον, να εγκωμιαστεί η ελληνική στάση στην κρίση της Ερυθράς Θάλασσας, χωρίς αμερικανικές απαιτήσεις για μεγαλύτερη εμπλοκή της χώρας στην “Prosperity Guardian” πέραν της ήδη ανακοινωθείσας αποστολής μίας φρεγάτας.

Η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε τη συνάντηση σαν μεγάλη επιτυχία, μαζί με τη μονομερή διαρροή ότι η έγκριση της προμήθειας των F-35 «δεν θα αργήσει» και την εκτίμηση πως οι ανακοινώσεις θα γίνουν ανεξάρτητα από τις αμερικανοτουρκικές διαπραγματεύσεις. Σε διαφορετικό μήκος κύματος, οι δηλώσεις Μπλίνκεν και η ανακοίνωση του Στέιτ Ντηπάρτμεντ απλώς εγκωμίαζαν θερμά τη διμερή συνεργασία, δεν περιείχαν ούτε λέξη για τα F-35 και έδιναν έμφαση στο ότι «είχαμε συζητήσεις» για τον ελληνικό ρόλο στην Ερυθρά Θάλασσα και τη «συνεχιζόμενη υποστήριξη» στην Ουκρανία.

Το κόστος των F-35

Δεν είναι γνωστό αν ο κ. Μητσοτάκης πραγματικά πίστεψε ότι οι απόψεις του έγιναν αποδεκτές από τον κ. Μπλίνκεν ή αν θέλησε να παρουσιάσει επίπλαστη εικόνα στην ελληνική κοινή γνώμη για τις συνήθεις επικοινωνιακές σκοπιμότητες. Σε κάθε περίπτωση, τα γεγονότα δεν εξελίχθηκαν, όπως προσδοκούσε ο πρωθυπουργός.

Συγκεκριμένα, ως προς τα F-35, η ελληνική πλευρά προσπάθησε να οικοδομήσει επί της συνάντησης των Χανίων, πραγματοποιώντας πρόσθετες επαφές με την πρεσβεία στην Αθήνα και με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας στην Ουάσιγκτον. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των επαφών ήταν η απάντηση ότι ο κ. Μπλίνκεν, παρά τις καλές προθέσεις του, δεν είχε αναλάβει καμιά δέσμευση έναντι του πρωθυπουργού. Αυτό αποδείχθηκε και με τις –δημόσιες πια– εξελίξεις, καθώς η κυβέρνηση όχι μόνον δεν πέτυχε την αποσύνδεση των F-35 από τα F-16, αλλά οι αμερικανικές ανακοινώσεις έγιναν πρώτα για την Τουρκία (Πέμπτη, 25 Ιανουαρίου) και μετά για την Ελλάδα (Σάββατο, 27 Ιανουαρίου).

Παρά την αποτυχία των διπλωματικών χειρισμών, η κυβέρνηση καλλιεργεί το μύθο ότι «κατόπιν ενεργειών μας», όπως έλεγαν οι παλαιοί πολιτευτές, οι Αμερικανοί “μας δίνουν” τα F-35. Η πραγματικότητα, βέβαια, είναι ότι πρόκειται για κανονική εμπορική συναλλαγή και ότι η Ουάσιγκτον προσφέρει το συγκεκριμένο, προηγμένο τύπο αεροσκαφών (τότε ονομαζόμενο JSF) από τον Οκτώβριο του 2000, όταν ο πρεσβευτής των ΗΠΑ Νίκολας Μπερνς και το εν Αθήναις γραφείο της Lockheed Martin κατέθεσαν πρόταση ελληνικής συμμετοχής (με ρεαλιστική ετήσια συνεισφορά) στην κατασκευάστρια κοινοπραξία. Η απάντηση των τότε πρωθυπουργού και υπουργού Εθνικής Άμυνας, Κώστα Σημίτη και Άκη Τσοχατζόπουλου, ήταν απορριπτική.

Ως αποτέλεσμα, ως το 2010, η αμερικανική πλευρά έδωσε έμφαση στην πώληση νέων και στον εκσυγχρονισμό παλαιότερων F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας, κάνοντας μόνον ενημερώσεις για την πρόοδο του προγράμματος F-35, αφού η κοινοπραξία όφειλε να δίνει προτεραιότητα στις χώρες-μέλη της. Ακολούθησαν τα χρόνια της ελληνικής χρεοκοπίας και η προμήθεια του υπερσύγχρονου αεροσκάφους ετέθη πάλι στο τραπέζι το 2017 σε επίπεδο μελέτης και με αυτάρεσκες δηλώσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η οποία δεν διέθετε σχετικό προϋπολογισμό.

Το παζάρι με τους Αμερικανούς

Τον Οκτώβριο του 2019, κατά το Β’ γύρο Στρατηγικού Διαλόγου με τις ΗΠΑ, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας (όχι ο  Μητσοτάκης) ζήτησε από τον ομόλογό του Μάικ Πομπέο έναρξη συνομιλιών για τα F-35, ως αντιστάθμισμα της ενδεχόμενης προμήθειάς του από την Τουρκία (στην αρχή της γνωστής κρίσης με το ΝΑΤΟ λόγω της απόκτησης ρωσικών πυραύλων S-400). Ο κ. Δένδιας εξέφρασε το ίδιο ενδιαφέρον, προς τον κ. Μπλίνκεν πια, κατά το Γ’ γύρο του Στρατηγικού Διαλόγου τον Οκτώβριο 2021, ενώ τον Ιούνιο 2022 εστάλη το επίσημο ελληνικό αίτημα, το οποίο έκτοτε συνδέθηκε από τη διοίκηση Μπάιντεν –ανεπίσημα– με το τουρκικό.

Ούτε η καταρχήν συναίνεση της Γερουσίας στην πώληση προς την Ελλάδα, τον Ιούνιο 2023, άλλαξε τα πράγματα. Παρά τις θριαμβολογίες, ο πρωθυπουργός δεν κατάφερε να αποσυνδέσει τα δύο θέματα επί 1,5 χρόνο και αυτό προοιωνίζεται μελλοντικά προβλήματα για την ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο, αφού υπάρχει μακρύς δρόμος για τη διαπραγμάτευση και υπογραφή της σύμβασης και μέχρι την παράδοση των αεροσκαφών στην Ελλάδα.

Στο εξής, οι συνομιλίες θα γίνονται με εμπορικούς όρους και πρέπει να απαντηθούν τα ερωτήματα για τον ακριβή αριθμό των F-35 που θέλει –και αντέχει οικονομικά– να παραγγείλει η Ελλάδα, καθώς και για τον τρόπο χρηματοδότησής τους. Η αμερικανική πλευρά έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο νέας βοήθειας από τα FMF, αλλά αν συνδεθεί, ειδικά, με τα F-35 ίσως επανεξεταστεί –αναγκαστικά– το πλαίσιο συζήτησης μεταξύ του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και της Lockheed Martin. Ήδη υπάρχει το διαπραγματευτικό αγκάθι ότι η ελληνική πλευρά απέρριψε, το Μάιο 2023, τις αμερικανικές προτάσεις για τις –πανάκριβες– υποδομές των F-35 στις βάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας.

Η Ερυθρά Θάλασσα

Σε ό,τι αφορά την εμπλοκή της χώρας στην Ερυθρά Θάλασσα, ο κ. Δένδιας ανακοίνωσε την ενεργότερη εμπλοκή της χώρας: Σήμερα το πρωί ο υπουργός Άμυνας από τις Βρυξέλλες ανακοίνωσε ότι θα προσφέρει το Στρατηγείο της Λάρισας ως στρατηγείο της ευρωπαϊκής επιχείρησης “Ασπίδες” με στόχο τους Χούτι στην Ερυθρά Θάλασσα, αλλά και ότι θα προτείνει η χώρα μας να αναλάβει τη διοίκηση της επιχείρησης.

Λίγο μετά ανάρτησε το εξής μήνυμα: «Στο Άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Άμυνας της ΕΕ, σήμερα στις Βρυξέλλες, κατά τη συζήτηση για την Ευρωπαϊκή Επιχείρηση “ΑΣΠΙΔΕΣ” στην Ερυθρά Θάλασσα, ενημέρωσα τους ομολόγους μου ότι η Ελλάδα προσφέρει το Στρατηγείο της Λάρισας, ως Στρατηγείο για την Επιχείρηση, καθώς επίσης ότι έχει την ετοιμότητα να αναλάβει τη Διοίκηση της Επιχείρησης. Η προσφορά μας έγινε θετικά δεκτή».

Όμως, τις επόμενες ημέρες, η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει αν και πώς θα συμμετάσχει στη δεύτερη επιχείρηση (πέραν της “Prosperity Guardian”) που σχεδιάζουν οι ΗΠΑ κατά των Χούτι. Λόγω της ελληνικής ταχύτατης απόφασης, στις 21 Δεκεμβρίου 2023, για την αποστολή φρεγάτας και, κυρίως, λόγω όσων συζητήθηκαν σε διπλωματικό επίπεδο εκείνες τις ημέρες, η Ουάσιγκτον συμπέρανε ότι ο κ. Μητσοτάκης συμφωνούσε για τη συμμετοχή δυνάμεων και στη δεύτερη αποστολή των ομονοούντων κρατών.

Όταν, ωστόσο, η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι υπήρχε το ενδεχόμενο εμπλοκής σε χερσαίες επιχειρήσεις (με κίνδυνο αντίδρασης από ακραίους ισλαμιστές) αναδιπλώθηκε. Στη συνάντηση των Χανίων, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι σχημάτισαν την εντύπωση πως ο Μητσοτάκης θα έδινε οριστική απάντηση μέσα σε 10 ημέρες. Αυτό δεν συνέβη ούτε κατά την τηλεφωνική συνομιλία Μητσοτάκη-Μπλίνκεν στις 22 Ιανουαρίου, παρά την αμερικανική αντιπρόταση, που είχε υποβληθεί στο μεταξύ, για τη συμμετοχή μόνο αξιωματικών στο σχεδιασμό των επιχειρήσεων, αντί της αποστολής μάχιμων δυνάμεων.

---

Στο επόμενο άρθρο θα εστιάσουμε στο ζήτημα της απώλειας του δανείου των δύο δισ. με μία ιστορική αναδρομή στους χειρισμούς της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και στην θηριώδη αμερικανική βοήθεια που αυτή είχε εξασφαλίσει.