Πως οι ναυτικές νάρκες μπορούν να ενισχύσουν την άμυνά μας στο Αιγαίο

Το Αιγαίο είναι ένα ιδανικό πεδίο όπου η χρήση ναυτικών ναρκών μπορεί να επιφέρει συντριπτικό νοκ-άουτ σε έναν ανυποψίαστο αντίπαλο. Το ναρκοπέδιο είναι ένας σημαντικός και φθηνός αντίπαλος, μπορεί δε να επιφέρει τον αιφνιδιασμό, αν χρησιμοποιηθεί κατάλληλα.

Το Αιγαίο έχει αποδειχτεί ιδεώδες πεδίο για ναρκοθέτηση και μια πολύ οικονομική λύση, λόγω στενών περασμάτων. Εδώ δεν απαιτούνται τα τεράστια ναρκοπέδια του Ατλαντικού στον Πρώτο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχει στενωπούς, που μπορούν να κλείνουν απολύτως την πρόσβαση στους αντιπάλους στην δίοδο στο κεντρικό Αιγαίο, ή ακόμη και την ανατολική Μεσόγειο. Αλλά και στα ανοικτά μπορεί να δημιουργηθούν “διάδρομοι” που να εμποδίζουν τις όποιες εχθρικές διεισδύσεις.

Από την άλλη οι αντίπαλοι θα προσπαθήσουν να άρουν τα εμπόδια. Επομένως, όπως και στον χερσαίο πόλεμο, ισχύει ότι «ένα μη επιτηρούμενο ναρκοπέδιο παύει σύντομα να είναι ναρκοπέδιο». Αλλά στις μέρες μας η τεχνολογία προσφέρει πολλά μέσα επιτήρησης. Όμως, η ευελιξία και η οικονομική αποδοτικότητα των ναρκών, τι καθιστούν ελκυστικές για τους λιγότερο ισχυρούς εμπόλεμους σε ασύμμετρο πόλεμο.

Το κόστος παραγωγής και τοποθέτησης μιας νάρκης κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 0,5% και 10% του κόστους αφαίρεσής της και μπορεί να χρειαστεί έως και 200 φορές περισσότερος χρόνος για να καθαριστεί ένα ναρκοπέδιο, σε σχέση με την τοποθέτηση του. Τμήματα ορισμένων ναυτικών ναρκοπεδίων του Β’ Παγκοσμίου εξακολουθούν να υπάρχουν, επειδή είναι πολύ εκτεταμένα και ακριβά για να καθαριστούν. Στις ελληνικές ακτές ακόμη και σήμερα ξεβράζονται νάρκες από τον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που παραμένουν άκρως επικίνδυνες.

Το τουρκικό δόγμα της “Γαλάζιας Πατρίδας” πρέπει να αντιμετωπιστεί με κάποιον τρόπο. Στο Αιγαίο, που αποτελεί την πύλη για την Ανατολική Μεσόγειο, οι νάρκες αποτελούν έναν έξυπνο και φθηνό τρόπο και απελευθερώνουν δυνάμεις που μπορούν να αναπτυχθούν νοτιότερα. Όμως, αν δεν ποντίσουμε εμείς ναρκοπέδια, ο πιθανός αντίπαλος είναι εμφανώς πιο πρόθυμος να κάνει κάτι τέτοιο: Η προκάτοχος Οθωμανική Αυτοκρατορία κατάφερε να εξευτελίσει το πανίσχυρο βρετανικό ναυτικό με ναρκοπόλεμο.

Η Τουρκία αναπτύσσει νάρκες

Η Τουρκία έχει αυξήσει σημαντικά τις εγχώριες δυνατότητες ναυτικών ναρκών της τα τελευταία χρόνια. Τα δύο κύρια συστήματα που βρίσκονται σε προηγμένη ανάπτυξη-παραγωγή είναι:

MALAMAN Smart Bottom Mine

Μια εγχώρια αναπτυγμένη έξυπνη νάρκη πυθμένος, σχεδιασμένη για ανάπτυξη από υποβρύχια (συμβατές με τορπιλοσωλήνες 533 mm), σκάφη επιφανείας, αεροσκάφη και ενδεχομένως μη επανδρωμένα συστήματα. Ενσωματώνει ακουστικούς, μαγνητικούς και αισθητήρες πίεσης για ανίχνευση, ταξινόμηση και επιλεκτική εμπλοκή στόχων, συμπληρώνεται δε από σύστημα IFF (αναγνώριση φίλου ή εχθρού).

Διαστάσεις και προδιαγραφές: >1,8 m μήκος, διάμετρος 533 mm, βάρος πάνω από 600 kg, λειτουργικό πέραν των 100 m βάθος

Κατασκευάστηκε μέσω συνεργασίας μεταξύ της KoçSavunma (ενσωμάτωση συστήματος), της TÜBİTAK SAGE (ηλεκτρονικά/έλεγχοι εκρηκτικών) και της MKE (εκρηκτική κεφαλή). Οι δοκιμές στη θάλασσα ολοκληρώθηκαν στις αρχές του 2024, η σειριακή παραγωγή θα ξεκινήσει το 2025, με τις αρχικές παραγγελίες να είναι σε μη καθορισθέντα τριψήφια νούμερα και τις παραδόσεις να συνεχίζονται έως το 2033.

Νάρκη UÇA με καθοδήγηση από αέρος

Ουσιαστικά είναι μια ναυτική νάρκη “παντρεμένη” με βόμβα ολίσθησης: Εξοπλισμένη με κιτ πτέρυγας, πλοήγηση INS/GPS και καταδυόμενη στο νερό. Λειτουργεί παρόμοια με την MALAMAN. Προσφέρει ανάπτυξη σε απόσταση άνω των 70 χιλιομέτρων με ακρίβεια ~10 μέτρων, επιτρέποντας στα αεροσκάφη να τοποθετούν νάρκες από ασφαλή απόσταση. Η σουίτα αισθητήρων μετά την είσοδο στο νερό είναι παρόμοια με της MALAMAN: Μαγνητικοί, ακουστικοί, και αισθητήρες πίεσης και περιλαμβάνει δυνατότητα IFF.

Το τελευταίο αυτό όπλο δίνει την ευκαιρία πόντισης ναρκών από αποστάσεις, ώστε να μην διακινδυνεύσει το τουρκικό Ναυτικό ή η αεροπορία να εκθέσει τα πολύτιμα στοιχεία του, προσπαθώντας να περάσει σε περιοχές που ελέγχονται από τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Η ναρκοθέτηση από απόσταση 70 χιλιομέτρων αποτελεί σημαντική εξέλιξη και η χρήση drones μειώνει τον κίνδυνο στο μηδέν.

Αλλά, η Τουρκία δεν περιορίζεται στην αύξηση των δυνατοτήτων ναρκοθέτησης. Έχει επίσης αναπτύξει το MEMATT, ένα τηλεχειριζόμενο όχημα εκκαθάρισης ναρκοπεδίων κατασκευής από την ASFAT. Το τουρκικό Ναυτικό διαθέτει επίσης τα κλασικά σκάφη ειδικά για τον ναρκοπόλεμο, με έδρα τη Ναυτική Βάση Ερντέκ.

Αδικαιολόγητη η Ελλάδα

Η επαγγελματοποίηση και η ενισχυμένη ικανότητα του ελληνικού ναυτικού ναρκοπολέμου απαιτεί, όχι μόνο βελτιωμένη εκπαίδευση και επικοινωνία, αλλά και ρεαλιστική εκπαίδευση στις καινοτόμες εξελίξεις στις νάρκες, τα ναρκοπέδια, τις μεθόδους παράδοσης και τις δυνατότητες καταπολέμησης των ναρκοπεδίων. Οι ειδικοί έχουν δείξει ότι ο ναυτικός ναρκοπολέμος δεν έχει αλλάξει για αρκετές δεκαετίες, ίσως ακόμη και από τη δεκαετία του 1940.

Είναι αδικαιολόγητο ότι η Ελλάδα, που κατασκεύασε την νάρκη Αργοναύτης σε σχέδια του Ανθυποπλοίαρχου ναρκοτεχνίτη Καρόλου Μωραΐτη και πόντισε 200 από αυτές για την προστασία του ναυστάθμου και των προσβάσεων προς αυτόν (βύθισαν μεταξύ άλλων το γερμανικό υποβρύχιο U-133), έχει παραμελήσει αυτόν τον τόσο κρίσιμο τομέα, που μπορεί να αποδειχθεί κλειδί για τον θαλάσσιο αγώνα στο Αιγαίο.

Το φαινόμενο της “φούσκας” που προκαλείται από τις περισσότερες θαλάσσιες νάρκες έχει σχεδιαστεί για να ανυψώνει και να ραγίζει το κύτος ενός πλοίου, χρησιμοποιώντας το ίδιο το βάρος του πλοίου. Ένας από τους λόγους για αυτό ήταν ότι στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, οι πλευρές πολλών πλοίων ήταν πολύ παχιές για να υποστούν σοβαρές ζημιές από οβίδες. Ωστόσο, για πάνω από μια γενιά, τα κύτη των πλοίων έχουν γίνει ολοένα και πιο ευάλωτα σε μικρότερες εκρήξεις. Κατά συνέπεια, νέες τακτικές που δεν θα ήταν δυνατές πριν από 50 χρόνια, θα επιτύχουν σήμερα.

Μια καινοτόμος πρόταση

Καινοτομίες στον ναυτικό πόλεμο με νάρκες μπορούν να αλλάξουν τις τακτικές του στόλου και να επηρεάσουν τους τύπους σκαφών που κατασκευάζονται και χρησιμοποιούνται, όπως ακριβώς η έλευση της αεροπορίας κατέρριψε τον μύθο των παντοδύναμων θωρηκτών. Ο Αμερικανός αντιπλοίαρχος Μάικλ Τρεβέτ, σε βραβευμένο άρθρο του στο περιοδικό Proceedings του αμερικανικού Ναυτικού Ινστιτούτου το 2013, πρότεινε μια ιδιαίτερα έξυπνη και απλή μέθοδο ναρκοθέτησης, πολύ διαφορετική από τα συνήθη: Τα αλιευτικά σκάφη που τοποθετούν παραγάδια σε μήκος πολλών, έως και δεκάδων, χιλιομέτρων.

Το παραγάδι, που διακρίνεται σε χοντρό, μέσο, ή ψιλό, αποτελείται από το κυρίως νήμα (μάνα) που συμπληρώνεται με τους λεγόμενους “πόδες” του παραγαδιού. Πρόκειται για δύο ισχυρά νήματα που φέρουν στο ένα άκρο τους βαρίδια (μολύβι) και στο άλλο σημαντήρα (καλαδούρι) που παλαιότερα ήταν κενή κολοκύθα. Η αρχή του παραγαδιού δένεται στον ένα πόδα και ποντίζεται σε ορισμένο σημείο που ανευρίσκεται αργότερα από το σημαντήρα.

Στη συνέχεια ρίπτεται αργά αργά ολόκληρο το παραγάδι “εν κινήσει”, είτε κωπηλατώντας, είτε με μικρή ταχύτητα από μηχανοκίνητη λέμβο, έτσι ώστε αυτό ν΄ απλωθεί σε ευθεία. Όταν ολοκληρωθεί η ρίψη (καλάρισμα) του, στο τέλος προστίθεται και ο έτερος πόδας με τον σημαντήρα. Σε περίπτωση που ο βυθός είναι βραχώδης, έχει δηλαδή πολλά σκαλώματα, μπορούν να τοποθετηθούν ενδιάμεσοι σημαντήρες, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η ανέλκυσή (λεβάρισμα) του, σε περίπτωση που κοπεί η μάνα. Από την “μάνα” κρέμονται μικρότερα παραγάδια, με δολωμένα αγκίστρια που κρέμονται κάθετα στο νερό και στερεώνονται με περιστρεφόμενους βραχίονες, περίπου κάθε 2-3 μέτρα περίπου.

Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούν αυτά τα σκάφη μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε ένα παραγάδι από μικρές νάρκες με διάφορες γομώσεις, ιδιαίτερα σε σχήμα κοίλης γόμωσης για διάτρηση θωράκισης, σχεδιασμένες να εκρήγνυνται κατά την πρόσκρουση στις πλευρές των σκαφών στην, ή ακριβώς κάτω από την ίσαλο γραμμή. Τα πλοία, άθελά τους, θα έπεφταν κατευθείαν στα παραγάδια, τα οποία στη συνέχεια θα τυλίγονταν από την πλώρη κατά μήκος κάθε πλευράς, με τις νάρκες σε απόσταση περίπου 10 ποδιών μεταξύ τους.

Οι γομώσεις θα οπλίζονταν και θα τοποθετούνταν μέσα σε μια συσκευή που διατηρεί τη στόχευση ή την κατεύθυνσή τους, καθώς το παραγάδι τραβιέται μέσα από το νερό από το πλοίο-στόχο, όπως ακριβώς ένα δόλωμα ψαρέματος διατηρεί την κατεύθυνση και τη θέση του ενώ τραβιέται μέσα από το νερό. Η μόνη πραγματική διαφορά με την αλιεία είναι το είδος που στοχεύεται. Αυτές οι νάρκες επαφής με διαμορφωμένα γομώματα θα διεισδύουν εύκολα, όχι μόνο στο κύτος, αλλά θα συνεχίζουν το φαινόμενο της έκρηξης μέσω εσωτερικών διαφραγμάτων και εξοπλισμού. Για ένα σκάφος μήκους 150 μέτρων, το χτύπημα και το τράβηγμα του παραγαδιού θα σήμαινε πλήγμα από πιθανώς 50 νάρκες σε κάθε πλευρά στην ίσαλο γραμμή, ή ακριβώς κάτω από αυτήν.

Σαν ιστός αράχνης…

Μια καινοτόμος, επιθετική εκδοχή ναρκοπολέμου ενός παραγαδιού θα τοποθετούσε την κύρια γραμμή σε κατάλληλο βάθος για να πιάσουν τα στοχευμένα πλοία την κύρια γραμμή. Δεν θα χρησιμοποιούνταν ραδιοφάροι και οι πλωτήρες θα ήταν μικροί και θα ταίριαζαν με το χρώμα του περιβάλλοντος νερού. Μικρές νάρκες με διαμορφωμένα γομώματα θα αντικαθιστούσαν τα δολωμένα αγκίστρια. Η κίνηση και η δράση των κυμάτων θα δημιουργούσαν επαφή μεταξύ των ναρκών και των κύτων των πλοίων, η οποία θα πυροδοτούσε τις γομώσεις, εκτοξεύοντας δεκάδες διατρητικές εκρήξεις στα κύτη.

Το παραγάδι, ή αρκετά από αυτά, θα λειτουργούσαν σαν ιστός αράχνης. Όταν κάτι εισέρχεται ή περνάει μέσα από έναν ιστό αράχνης, ο ιστός συνήθως είναι αόρατος, αλλά τυλίγεται ήσυχα και ομαλά στη μορφή του αντικειμένου που το χτυπά. Ακόμα κι αν ο ιστός σπάσει σε πολλά τμήματα, συνεχίζει να λειτουργεί. Το παραγάδι ναρκών θα λειτουργούσε με παρόμοιο τρόπο στη θάλασσα, παρασυρόμενο και χτυπώντας τα πλοία. Οι προσπάθειες για έξοδο από αυτά τα ναρκοπέδια, θα έμπλεκαν τα πλοία σε διαφορετική κατεύθυνση, ή θα πυροδοτούσαν νάρκες στο σύστημα κίνησης.

Επιπλέον, τα ραντάρ και το σόναρ δεν μπορούν να ανιχνεύσουν αυτά τα ναρκοπέδια, επειδή οι νάρκες θα ήταν πολύ μικρές και το υλικό θα μπορούσε να είναι από πλαστικό, ξύλο ή άλλα μη μεταλλικά προϊόντα. Επιπλέον, τα σετ θα βρίσκονταν στην επιφάνεια και θα ήταν τόσο μικρά, που ούτε τα εναέρια μέσα θα μπορούσαν να τα ανιχνεύσουν. Με πολλαπλά στρώματα γραμμών τοποθετημένα, είτε ελαφρώς αγκυροβολημένα, είτε παρασυρόμενα, θα μπορούσε να καλυφθεί μια τεράστια περιοχή.