Ο πόλεμος έχει επιστρέψει για τα καλά στο προσκήνιο…

Και οι δύο όροι είναι εντελώς αποπροσανατολιστικοί, καθώς όλοι οι πόλεμοι είναι ασύμμετροι, επειδή είναι αδύνατον να υπάρχουν δύο συμμετρικοί στρατοί, ακόμη κι όταν είναι τακτικοί. Επιπλέον, κάθε πόλεμος από την εποχή του Πελοποννησιακού (431-404 π.Χ., περιλαμβάνει δραστηριότητες που είναι “υβριδικές”. Η Ρωσία χρησιμοποίησε περιορισμένα στρατιωτικά μέσα στη Γεωργία, την Κριμαία και τη Συρία, αποκομίζοντας σημαντικά πολιτικά οφέλη.

Στη Δύση έφτασαν στο σημείο να κωδικοποιήσουν τον υποτιθέμενο νέο ρωσικό τρόπο πολέμου ως υβριδικό και ως “Δόγμα Γερασίμοφ”, που δίνει σημασία στα μη στρατιωτικά μέσα για την επίτευξη πολιτικών σκοπών. Και στην Ελλάδα σημειώθηκε αυξημένη κατανάλωση των όρων “ασύμμετρος” και “υβριδικός”. Έφτασαν να χρησιμοποιούνται από σχετικούς και άσχετους, ορισμένες φορές μάλιστα και με κάποια αυταρέσκεια.

Παρά την ολοφάνερη και πολλαπλώς εκδηλούμενη τουρκική απειλή, διαχρονικά στη χώρα μας και σε ορισμένους κύκλους, υπάρχει μία απέχθεια για τη στρατιωτική ισχύ. Αυτή η προσέγγιση ερμηνεύει με όρους πολιτισμικούς τις αναθεωρητικές επιδιώξεις της Τουρκίας: Eίναι πολιτισμικά κατώτεροι, “ανατολίτες”, δεν έχουν το δικό μας ανώτερο βιοτικό επίπεδο και την ευρωπαϊκή νοοτροπία.

Όλα αυτά, βέβαια, διαλύθηκαν όταν η Ρωσία, χρησιμοποιώντας στρατιωτική βία, εισέβαλε στην Ουκρανία. Βλέπουμε, λοιπόν, εδώ και τέσσερα έτη έναν πόλεμο μεταξύ δύο μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών και δύο χώρες να εμπλέκονται άμεσα, με το σύνολο της στρατιωτικής τους ισχύος. Είναι χαρακτηριστικό ότι πλέον σε μία σειρά από ευρωπαϊκές χώρες, το ενδεχόμενο ενός πολέμου έχει περίοπτη θέση στην δημόσια ατζέντα, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Γερμανία, όπως δείχνουν και οι τελευταίες δηλώσεις του υπουργού Άμυνας. 

Στο παρών άρθρο δεν θα εστιάσουμε στο Ουκρανικό και στο αν έχει βάση η ρητορική των ευρωπαϊκών ηγεσιών περί επερχόμενης ρωσικής εισβολής. Όμως θα σταθούμε στην δήλωση του Έλληνα υπουργού Άμυνας Νίκου Δένδια, πως η Τουρκία «αποτελεί μεγάλη και μεγεθυνόμενη απειλή» και πως «οφείλουμε να δημιουργήσουμε χθες – όχι αύριο – δυνατότητα αποτροπής απέναντι σε έναν ισχυροποιημένο και διεκδικητικό γείτονα». Όταν ο ΥΠΕΘΑ μιλά για απειλή αναφέρεται και σε πολεμικό επίπεδο.

Πόλεμος και “σημειακές κρίσεις”

Σε άλλη μήκος ήταν ή δήλωση του πρώην υπουργού Άμυνας Ευάγγελου Βενιζέλου, το 2010, την περίοδο της οικονομικής κρίσης: «Είναι προφανές ότι η εποχή και οι συνθήκες δεν επιτρέπουν μια παρατεταμένη σύγκρουση σε πολλά μέτωπα. Το ζήτημα πάντα είναι η διαφύλαξη του κύρους και του διπλωματικού κεφαλαίου της χώρας. Άρα κυρίως πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για σημειακές κρίσεις, επεισοδιακού χαρακτήρα».

Επομένως και στην χώρα μας υπήρχε μία νοοτροπία ότι η Ελλάδα βρισκόταν πέρα από την εποχή των πολέμων, “που ανήκαν στο παρελθόν”, παρά την διαχρονικότητα της τουρκικής απειλής. Την θέση αυτή είχε εκφράσει με τον καλύτερο τρόπο και με τη γνωστή του ευφράδεια ο τότε ΥΠΕΘΑ. Η όποια αντιπαράθεση θα περιορίζονταν σε «σημειακές κρίσεις», όπως τις είχε κωδικοποιήσει ο κ. Βενιζέλος. Ενδεχομένως, κάποιος να υποστηρίξει ότι επρόκειτο για μια αντίληψη της προηγούμενης δεκαετίας.

Όμως ακόμα και σχετικά πρόσφατα επικρατούσε η ίδια λογική, όπως δείχνει η δημιουργία της Διοίκησης Ειδικού Πολέμου, το 2021. Όσο και αν δεν αναφέρεται ρητά, μια τέτοια οργάνωση αντιστοιχεί σε μια αντίληψη που στηρίζεται στην πεποίθηση ότι είναι δυνατή η περιορισμένη ή ελεγχόμενη χρήση βίας.

Αν όντως αυτό που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι μόνο “σημειακές κρίσεις” τότε δεν χρειαζόμαστε στρατό, αλλά αστυνομική δύναμη! Εφόσον, όμως, δεν έχουμε αποκλείσει τον πόλεμο ως πολιτική επιλογή, πρέπει να προετοιμάσουμε όχι μόνο τις ένοπλες δυνάμεις, αλλά και την κοινωνία. Η προετοιμασία είναι, επίσης, κάτι που αντιλαμβάνονται οι εχθροί και οι σύμμαχοι.

Κινητοποίηση της κοινωνίας

Ο Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία επειδή η Ρωσία επιθυμεί να αποκτήσει στρατηγικό βάθος προς Δυσμάς, ένας δε από τους όρους που θέτει για τον τερματισμό του πολέμου, είναι και η αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας. Η Τουρκία, με αντίστοιχη αναθεωρητική πολιτική, χρειάζεται επίσης στρατηγικό βάθος, το οποίο έχει κωδικοποιήσει ως “Γαλάζια Πατρίδα”, δόγμα το οποίο δεν υπήρχε μερικά χρόνια πριν, όπως υπενθύμισε και ο Έλληνας ΥΠΕΘΑ.

Ειδικά σε ό,τι αφορά την χώρα μας, η τουρκική απειλή έχει εκφραστεί ποικιλοτρόπως, σε όλους τους τόνους. Η Τουρκία, μεταξύ άλλων, ζητά την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου. Όμως, η απειλή χρειάζεται να αντιμετωπιστεί και δεν πρόκειται να εξαφανιστεί με ξόρκια, “ψυχραιμία”, κατάρες, “ήρεμα νερά”, ή με ευχές να μην τύχει η στραβή στη βάρδια μας. Το πώς θα εκδηλωθεί δεν γνωρίζουμε και δεν είναι υποχρεωτικό να ακολουθήσει το μοτίβο του θερμού επεισοδίου τύπου Ιμίων.

Είναι εξαιρετικής σημασίας το γεγονός ότι η χώρα άρχισε να εξοπλίζεται και τα τελευταία προγράμματα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, μετά την υπερδεκαετή εξοπλιστική “ξηρασία”. Εξάλλου, αν δεν υπήρχε η αποτρεπτική ισχύς των ενόπλων μας δυνάμεων, η Τουρκία πολύ πιθανόν να είχε αποπειραθεί κάποια σοβαρή ενέργεια εναντίον μας. Ωστόσο ο πόλεμος δεν είναι απλώς ένα άθροισμα οπλικών συστημάτων…

Ένας πόλεμος, ακόμη και όταν έχει περιορισμένο ή αμυντικό πολιτικό σκοπό, όπως η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας, απαιτεί την κινητοποίηση όλων των εθνικών πόρων. Ο πόλεμος είναι απρόβλεπτος και μπορεί να ξεκινήσει από μία κρίση, η οποία θα κλιμακωθεί, με απρόβλεπτες συνέπειες και διάρκεια. Οι χώρες της Δύσης μετά τον Ψυχρό Πόλεμο διεξήγαγαν πολέμους επιλογής με μικρές επαγγελματικές δυνάμεις. Παρά ταύτα, ένας πόλεμος υψηλής έντασης μεταξύ δύο κρατών απαιτεί μεγάλες δυνάμεις και τεράστια κινητοποίηση.

Ένας πόλεμος είναι εθνικό εγχείρημα και η επιτυχημένη διεξαγωγή του απαιτεί τη διάθεση όλων των εθνικών πόρων, δεν είναι απλά μία υπόθεση του στρατού. Ο πόλεμος απαιτεί την αφοσίωση όλης της κοινωνίας και την εκμετάλλευση κάθε διαθέσιμης πηγής ισχύος. Προϋπόθεση βεβαίως για τα παραπάνω είναι η προετοιμασία της κοινωνίας. Οπωσδήποτε η ψυχραιμία είναι απαραίτητη, αλλά ο καθησυχασμός ότι δεν συμβαίνει τίποτε, μπόρα είναι θα περάσει, αντίκειται στην πολεμική προσπάθεια, εκτός και αν υπάρχει βεβαιότητα ότι δεν θα γίνει ποτέ ξανά πόλεμος…