Οι δυνατότητες των ελληνικών S-300 που ζητά και η Αρμενία

Η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών ανέφερε ότι η Μόσχα πρέπει να συμφωνήσει στην μεταφορά των οπλικών συστημάτων που προμηθεύει σε τρίτη χώρα: «Δεν υπήρξαν αιτήματα από την Ελλάδα για επανεξαγωγή ρωσικών όπλων στην Αρμενία», δήλωσε χαρακτηριστικά η Μαρία Ζαχάροβα. Το ζήτημα ήρθε στο προσκήνιο από δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο και ξένες ιστοσελίδες που αναφέρουν ότι η Ελλάδα θα μεταφέρει τα αντιαεροπορικά πυραυλικά συστήματα S-300, TOR-M1 και Osa-AKM στην Αρμενία.

Η Ζαχάροβα υπενθύμισε την ανάγκη συμμόρφωσης με τις διμερείς διακυβερνητικές συμφωνίες για τη στρατιωτική-τεχνική συνεργασία (1995) και την προμήθεια στρατιωτικών προϊόντων (2013). Η ιστοσελίδα Sputnik, υπενθυμίζει ότι τον Δεκέμβριο του 2023 οι υπουργοί Άμυνας της Αρμενίας και της Ελλάδας υπέγραψαν συμφωνία για στρατιωτική-τεχνική συνεργασία. Αργότερα, ο Έλληνας υπουργός Άμυνας Νίκος Δένδιας δήλωσε ότι η Ελλάδα θα συνεργαστεί με την Αρμενία στον τομέα της άμυνας, λαμβάνοντας υπόψη «τα διδάγματα από τη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ».

Όμως, ελληνικό μέσο ενημέρωσης – το ίδιο που αναφέρθηκε αρχικά στην παράδοση των S-300 – επικαλούμενο σήμερα πληροφορίες από κύκλους του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, επισημαίνει ότι δεν έχει ληφθεί οριστική απόφαση προκειμένου να μεταφερθούν τα ρωσικής προέλευσης οπλικά συστήματα στην Αρμενία. Όμως επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει επίσημο αίτημα που έχει κατατεθεί από το αρμενικό υπουργείο Άμυνας για να πωληθούν τα όπλα ρωσικής κατασκευής, S-300, TOR M1 και τα Osa-AK. «Σε κάθε περίπτωση το υπουργείο Εθνικής Άμυνας ξεκαθαρίζει ότι δεν υπάρχει απόφαση να φύγουν τα ρωσικής προέλευσης αμυντικά συστήματα προς την Αρμενία», διαβάζουμε.

Να σημειωθεί πως η Αρμενία, υπό τον Νικόλ Πασινιάν είναι σε τροχιά σύγκρουσης με την Ρωσία και προσέγγισης με την Δύση, τις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμα και το ΝΑΤΟ. Η Αρμενία έχει παγώσει τη συμμετοχή της στον, υπό την ηγεσία της Μόσχας, Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO). Στις 12 Ιουνίου του 2024, ο Πασινιάν δήλωσε στο κοινοβούλιο ότι η χώρα θα αποχωρήσει από τον CSTO, αλλά δεν διευκρίνισε πώς και πότε. «Η CSTO κατά τη γνώμη μας, δεν εφαρμόστηκε σε σχέση με την Αρμενία, ιδίως το 2021-2022, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων με το Αζερμπαϊτζάν», είχε αναφέρει ο Πασινιάν.

Η Αρμενία έχει επίσης αποδεχτεί μια πολιτική δύναμη παρακολούθησης των συνόρων της υπό την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρνούμενη μια ρωσική πρόταση για το ίδιο ζήτημα. Έχει προσχωρήσει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, που σημαίνει ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα μπορούσε να συλληφθεί αν πατήσει το πόδι του στο αρμενικό έδαφος. Ο Πασινιάν έχει συναντηθεί δημοσίως με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και την εξόριστη ηγέτη της Λευκορωσίας Σβιατλάνα Τσιχανούσκαγια, αντίπαλοι αμφότεροι της Ρωσίας.

Οι S-300 στους πολέμους Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν

Μπορεί οι S-300 να είναι μία γενιά πίσω, αλλά δεν είναι αμελητέο αντιαεροπορικό σύστημα. Να σημειωθεί ότι η εντύπωση αυτή δημιουργήθηκε ακριβώς στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, κατά τη διάρκεια του οποίου οι Αζέροι κατάφεραν να καταστρέψουν τους S-300 που διέθετε η Αρμενία! Αξίζει να αναφερθούμε στο τρόπο που το είχαν επιτύχει στον πόλεμο του 2020: Συνδύασαν μονοκινητήρια ελικοφόρα αεροπλάνα σοβιετικής κατασκευής με ισραηλινά drones “αυτοκτονίας”. Η τακτική των Αζέρων είχε βασιστεί στην χρήση τεχνολογίας drone στην ορεινή περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Οι Αζέροι είχαν χρησιμοποιήσει αεροσκάφη-δολώματα για να εντοπίσουν τα ρωσικά συστήματα, τροποποιώντας παλιά σοβιετικά μονοκινητήρια διπλάνα γενικών καθηκόντων Antonov An-2, τα οποία δεν κοστίζουν περισσότερα από 100.000 δολάρια το ένα και ήταν άμεσα διαθέσιμα. «Το Αζερμπαϊτζάν δεν χρειάστηκε καν να αλλάξει το πραγματικό σχήμα των Αντόνοφ, απλώς έπρεπε να εμφανιστούν ως στρατιωτικά drones στο ραντάρ», σύμφωνα με Αζέρο αξιωματούχο.

Έτσι, μηχανικοί είχαν μετατρέψει αυτά τα αεροπλάνα σε μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα, αντικαθιστώντας τον πιλότο με ένα κιτ που επιτρέπει τηλεχειρισμό. «Τα Αντόνοφ θα εμφανίζονταν στο ραντάρ ως κανονικά στρατιωτικά αεροσκάφη και θα ενεργοποιούσαν τα συστήματα S-300» είχε πει ο ίδιος αξιωματούχος. Βλέποντας το στίγμα αεροσκάφους στο ραντάρ οι αρμενικές δυνάμεις ενεργοποιούσαν τα ραντάρ των συστοιχιών, πάνω στη ραδιοσυχνότητα των οποίων “κλείδωναν” τα ισραηλινά drones-αυτοκτονίας Harop.

Μια δορυφορική εικόνα που είχε δημοσιευτεί από ρωσικά ΜΜΕ, είχε δείξει ότι το Αζερμπαϊτζάν μετέφερε 50 διπλάνα An-2 στο αεροδρόμιο Yevlakh, κοντά στην πόλη Γκάνα του Αζερμπαϊτζάν. Ο Σουσάν Στεπανιάν, εκπρόσωπος του Αρμενικού Στρατού, είχε αναφέρει ότι κατέρριψαν ένα An-2, από το οποίο κανένας πιλότος δεν πήδηξε έξω, προκαλώντας υποψίες ότι χρησιμοποιείται ως «μη επανδρωμένη εναέρια πλατφόρμα, συλλογής πληροφοριών σχετικά με την αεροπορική άμυνα της Αρμενίας». [Βίντεο που είχε δώσει στη δημοσιότητα το αρμενικό Υπουργείο Άμυνας δείχνουν τη στιγμή που ένα An-2 χτυπήθηκε από αρμενικό πύραυλο S-300, την 1η Οκτωβρίου 2020].

 

Παρόλο που η αρμενική αντιαεροπορική άμυνα αποτελείται από διάφορα συστήματα, όλα ρωσικής κατασκευής, αυτά δεν ήταν διασυνδεδεμένα μεταξύ τους, ώστε να αποτελούν ένα ενιαίο πλέγμα και να μπορούν να αντιμετωπίσουν ολιστικά τις επιθέσεις των Αζέρων, οι οποίες δεν είχαν λάβει ποτέ τον χαρακτήρα κορεσμού. Και στον πόλεμο του 2022 υπάρχουν αναφορές ότι το Αζερμπαϊτζάν είχε καταστρέψει με drone καμικάζι έναν ρωσικής κατασκευής S-300 των Αρμενίων και με αντίστοιχο πλήγμα ένα αρμενικό σύστημα ραντάρ P-18 [ρωσικής σχεδίασης] και το σύστημα ραδιοηλεκτρονικού πολέμου R-330zh Resident [επίσης ρωσικής σχεδίασης].

Πάντως, όπως αποδείχτηκε, οι Αρμένιοι δεν είχαν σκοπό να μπλέξουν δικές τους δυνάμεις για την προστασία του Ναγκόρνο Καραμπάχ, τον οποίο τελικώς εγκατέλειψαν στους Αζέρους, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει τεράστιο προσφυγικό κύμα Αρμενίων από τον θύλακα.  Η καταστροφή των αρμενικών S-300 αναπόφευκτα ήγειρε συζητήσεις για την αποτελεσματικότητα του συστήματος, αλλά πρέπει να εξεταστούν με τους όρους που αυτό συνέβη. Εξάλλου, αν είναι τόσο “αναποτελεσματικοί”, δεν θα υπήρχε ούτε ως σενάριο να σταλούν στην Αρμενία οι… ελληνικοί S-300 (!) πόσο μάλλον την στιγμή που υπάρχουν μη επιβεβαιωμένες αναφορές ότι οι Αρμένιοι συγκεντρώνουν στρατεύματα και σχεδιάζουν να πάρουν την ρεβάνς έναντι των Αζέρων.

S-300 και Ουκρανία

Να σημειωθεί πως έχουν προηγηθεί ουκ ολίγες διπλωματικές πιέσεις στην χώρα μας για να παραδώσει στην Ουκρανία τους S-300. Πρόταση των Αμερικανών ήταν ότι θα αντικατασταθούν τα ρωσικά συστήματα αεράμυνας S-300 PMU1, με αντίστοιχο αριθμό αμερικανικών συστημάτων PATRIOT PAC-III. Βέβαια οι Αμερικανοί δεν πίεσαν αντίστοιχα την Τουρκία να δώσει τους πλέον προηγμένους ρωσικούς πυραύλους S-400 που διαθέτει στην Ουκρανία και να τους αντικαταστήσει με τους αμερικανικούς PATRIOT!

«Θεωρούμε προκλητικά τα σχέδια για προμήθεια του καθεστώτος του Κιέβου με S-300 και άλλα ρωσικά – σοβιετικά συστήματα αεράμυνας που θα είναι εχθρικά προς τη Ρωσία», είχε δηλώσει τότε (2022) και πάλι η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα, χαρακτηρίζοντας την «εχθρική ενέργεια».

«Να μην έχει κανείς αμφιβολία ότι όλος ο στρατιωτικός εξοπλισμός που αποστέλλεται στο Κίεβο, θα εντοπίζεται έγκαιρα και θα θεωρείται ως νόμιμος στόχος για καταστροφή. Πριν να είναι πολύ αργά, εγκαταλείψτε αυτά τα επικίνδυνα σχέδια. Για άλλη μια φορά προειδοποιούμε την ελληνική ηγεσία να δείξει υπευθυνότητα» είχε αναφέρει σε άλλη δήλωση της. Τελικώς το θέμα είχε τότε κλείσει ο πρώην αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Κωνσταντίνος Φλώρος, που είχε δηλώσει «φυσικά και δεν εξετάζεται κανένα απολύτως ενδεχόμενο παραχωρήσως ή διαθέσεως οπλισμού το οποίο αδυνατίζει την άμυνα της χώρας».

«Δεν πρόκειται να διακινδυνεύσουμε έστω κατά ελάχιστον την αποτρεπτική ικανότητα ή την αεράμυνα της χώρας» απάντησε τον περασμένο Απρίλιο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, μετά από δημοσίευμα των Financial Times που αναφέρονταν και πάλι σε πιέσεις προς την ελληνική κυβέρνηση για την παράδοση των S-300 στην Ουκρανία.

Τί προσφέρουν οι S-300

Οι ελληνικοί S-300 στην Κρήτη (δύο πυροβολαρχίες S-300 PMU-1 με 12 εκτοξευτές και 96 βλήματα 48Ν6Ε1) έχουν μέγιστη ακτίνα 150 χλμ. και ως εκ τούτου δημιουργούν μία αντιαεροπορική-αντιπυραυλική ομπρέλα στο νοτιοανατολικό Αιγαίο. Οι ελληνικοί S-300 είναι επιχειρησιακοί, ασχέτως αν έχουν γίνει μόνο μερικές δοκιμαστικές βολές. Το ότι είναι επιχειρησιακοί έχει διαρρεύσει και από το γεγονός ότι η ισραηλινή αεροπορία τα χρησιμοποιεί για να μπορεί να βρει αντίμετρα και τακτικές να αντιμετωπίσει παρόμοια συστήματα, με τα οποία είναι εφοδιασμένοι αντίπαλοί της, κυρίως το Ιράν.

Οι ελληνικοί S-300 στην Κρήτη είναι βασική συνιστώσα της ελληνικής αεράμυνας και δεν πρέπει να υποβαθμίζεται. Είναι ενταγμένα σε ένα πυκνό πλέγμα, στο οποίο υπάρχουν τα αμερικανικής κατασκευής αντιαεροπορικά επίσης μεγάλου βεληνεκούς Patriot, τα ρωσικής κατασκευής TOR-M1, που αποτελούν τη μεσαία αντιαεροπορική ομπρέλα προστασίας, ενώ άλλα συστήματα εξασφαλίζουν αντιαεροπορική προστασία χαμηλού βεληνεκούς. Επιπλέον αντιαεροπορική προστασία είναι και η ικανότητα των σύγχρονων F-16 και των υπερσύγχρονων Rafale να προστατεύσουν την Κρήτη από εναέριες απειλές. Ταυτόχρονα οι εχθρικοί στόχοι θα έχουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις και θα ξεκινούν πάντα εξ ανατολών, ακόμη και αν με εναέριο ανεφοδιασμό επιτεθούν τελικά από άλλη κατεύθυνση.

Μπορεί τα ρωσικά συστήματα να μην είναι πλήρως αλληλένδετα με τα δυτικής σχεδίασης οπλικά συστήματα, εν τούτοις η άμεση λήψη πληροφοριών σχετικά με το αν οι στόχοι είναι εχθρικοί, δηλαδή ένα πρακτικό σύστημα IFF, είναι κάτι εφικτό και απ’ ό,τι φαίνεται υπάρχει. Και βεβαίως τεχνάσματα, όπως αυτό που είχαν εφαρμόσει οι Αζέροι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν περνάνε στην ελληνική περίπτωση.

Ανά πάσα στιγμή τα μεγάλης εμβέλειας ραντάρ των Μοιρών Σταθμού Ελέγχου και Προειδοποίησης μπορούν να “δουν” σε μεγάλες αποστάσεις και να διατάξουν το “άνοιγμα” των ραντάρ επί μέρους μονάδων και συστοιχιών. Τα ραντάρ των μοιρών αυτών θεωρούνται και “μάτια” του ΝΑΤΟ και έχουν εν μέρει εκσυγχρονιστεί με χρήματα της Συμμαχίας. Για παράδειγμα, κάποιο τουρκικό πλήγμα εναντίον τους θα ήταν ουσιαστικά και πλήγμα στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης του ΝΑΤΟ, άρα είναι μάλλον δύσκολο να επιχειρηθεί, αν και σε μία ελληνοτουρκική σύρραξη ούτε αυτό πρέπει να αποκλειστεί.