Οι ιταλοτουρκικές μπίζνες στην πολεμική βιομηχανία έχουν προϊστορία

Η δεύτερη σημαντική συμφωνία είναι το μνημόνιο συνεργασίας της Baykar με την Leonardo (πρώην Finmeccanica) με την οποία συστήνεται κοινοπραξία με έδρα την Ιταλία και στόχο την ανάπτυξη, παραγωγή και συντήρηση μη επανδρωμένων. Όπως θα δούμε στην συνέχεια, η συνεργασία της Τουρκίας με την Leonardo και γενικότερη της τουρκικής με την ιταλική πολεμική βιομηχανία έχουν προϊστορία…

Όμως, η τωρινή εξοπλιστική συνεργασία Τουρκίας και Ιταλίας δεν περιορίζεται στις προαναφερόμενες συμφωνίες. Η ιταλική εταιρεία πυρομαχικών Esplodenti Sabino εξαγοράστηκε τον Ιούλιο από την τουρκική ARCA Defense. Ιδιαίτερα σημαντική δε είναι και εκείνη η συμφωνία ανάμεσα στον γνωστό μας όμιλο Beretta Defense Technologies και την τουρκική Stoeger Silah Sanayi AS, για την κατασκευή φορητού οπλισμού και πυρομαχικών μικρού διαμετρήματος.

Βεβαίως, και η συνεργασία των Τούρκων με την Beretta έχει προϊστορία, καθώς ο ιταλικός όμιλος έχει εδώ και χρόνια εργοστάσιο στην γείτονα (με την Stoeger να αποτελεί θυγατρική του). Τα τουρκικής κατασκευής πιστόλια της Beretta συμμετέχουν συστηματικά σε όλους τους διαγωνισμούς για τον εξοπλισμό των τουρκικών σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων, στις οποίες μάλιστα έχουν κατά καιρούς πουλήσει ορισμένες ποσότητες.

Επιπλέον, στην πρόσφατη αμυντική έκθεση IDEF 2025 που έγινε στην Κωνσταντινούπολη, Ιταλία και Τουρκία σύναψαν νέες συμφωνίες. Συγκεκριμένα, υπογράφηκε συμφωνία ανάμεσα στην ιταλική MES και την τουρκική κρατική εταιρεία πυρομαχικών ΜΚΕ, για την παραγωγή πυρομαχικών βαρέων όπλων, διαφόρων διαμετρημάτων. Επιπλέον, η ιταλική Magnaghi Aerospace και ο τουρκικός όμιλος κρατικών εταιρειών ASFAT συμφώνησαν να παραγάγουν από κοινού εξαρτήματα και τμήματα για αεροπορικά μέσα. Tα δε τουρκικά αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας ATR-72/600, αναπτύσσονται από την ιταλική Alenia σε συνεργασία με την τουρκική ΤΑΙ.

Το ιστορικό της συνεργασίας

Όπως προαναφέραμε, η εξοπλιστική-αμυντική συνεργασία Τουρκίας και Ιταλίας έχει μεγάλο ιστορικό. Για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστικά τα στοιχεία από έκθεση που το ιταλικό υπουργείο Άμυνας κατέθεσε στο Κοινοβούλιο το φθινόπωρο του 2019, αναφορικά με τις εξαγωγές όπλων κατά το προηγούμενο έτος.

Σύμφωνα με αυτή, το 2018 η Τουρκία ήταν ο τρίτος καλύτερος πελάτης για την ιταλική πολεμική βιομηχανία, καλύπτοντας μόνη της το 7,5% των συνολικών ιταλικών εξαγωγών όπλων. Μπροστά της το Κατάρ, που ήταν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας για συνολικά 1,9 δισ. ευρώ, και το Πακιστάν. Κατά το 2018 η Τουρκία είχε αγοράσει ιταλικά όπλα αξίας συνολικά 632,3 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αισθητή αύξηση σε σχέση με το 2017, όταν η Άγκυρα είχε αγοράσει ιταλικά όπλα για 266,1 εκατομμύρια, ενώ το 2016 το συνολικό ποσό είχε ανέλθει σε μόλις 133,4 εκατ. ευρώ.

Στα παραπάνω ποσά πρέπει να προσθέσουμε και τις πολλές δεκάδες εκατομμύρια που ξοδεύει διαχρονικά η Τουρκία, συμμετέχοντας στα πανευρωπαϊκά και νατοϊκά σχέδια ανάπτυξης νέων οπλικών συστημάτων, πολύ πριν τις εξελίξεις με την Ευρωπαϊκή Άμυνα. Πιο συγκεκριμένα, η Άγκυρα εδώ και χρόνια συμμετέχει στη διεθνή ομάδα (αποτελούμενη από δεκάδες αμερικανικές κι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις) για τον σχεδιασμό ενός νέου δικτύου ραντάρ, ομάδας της οποίας μάλιστα ηγείται ο ιταλικός όμιλος Leonardo (με την οποία υπέγραψε την συμφωνία που αναφέραμε στην εισαγωγή). Το δε 2018 η Τουρκία πλήρωσε επιπρόσθετα 30 εκατ. ευρώ για επιδιορθώσεις και εξάσκηση των στρατιωτικών της σε ιταλικά όπλα.

Η έκθεση ανέφερε ότι οι άδειες εξαγωγής προς την Άγκυρα ήταν συνολικά 70 και οι αναγραφείσες καταστάσεις είναι με κωδικούς που αφορούν ουσιαστικά τα πάντα: Από τα όπλα με διάμετρο άνω των 12,7 χιλιοστών έως τα αεροπλάνα, τις ρουκέτες, τους πυραύλους και την τεχνολογία για την παραγωγή και την χρήση τους.

Λατρεία για τα ιταλικά όπλα

O Τζόρτζο Μπερέτα, ερευνητής του Διαρκούς Παρατηρητηρίου για τον ελαφρύ οπλισμό (OPAL) της Μπρέσσια, της πόλης δηλαδή όπου γεννήθηκε, πριν από αιώνες, η πολεμική βιομηχανία της Ιταλίας, μας έχει προσκομίσει αρκετές λεπτομέρειες για τις ιταλικές εξαγωγές όπλων, όπως για τα επιθετικά ελικόπτερα Mangusta.

Ήδη από το 2010, η ιταλική βιομηχανία Agusta Westland είχε κλείσει συμφωνία με την τουρκική κρατική ΤΑΙ (Τurkish Aerospace Industries) για την παραγωγή στην Τουρκία αυτού του ελικοπτέρου, που στην τουρκική εκδοχή του μετονομάστηκε T129 ATAK και εθεάθη επί το έργον και στην εισβολή στην Συρία. Αρχικά η συμφωνία πρόβλεπε την παραγωγή 51 ελικοπτέρων, που ήδη από το 2011 έγιναν 60 και από τότε η γραμμή συναρμολόγησης ουδέποτε δεν σταμάτησε. Το 2020 ξεκίνησε και η παραγωγή του ελικοπτέρου, προσαρμοσμένου όμως, για τις ανάγκες του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού.

Ο ιταλικός όμιλος Leonardo, πολύ πριν το μνημόνιο συνεργασίας με την Baykar, συνεργάζονταν με το τουρκικό υπουργείο Άμυνας στην κατασκευή κατασκοπευτικών δορυφόρων, στη δημιουργία και εγκατάσταση στη Σμύρνη του ηλεκτρονικού συστήματος ελέγχου της θάλασσας VTMS (Vessel Traffic Management System), στον εκσυγχρονισμό του εναερίου ελέγχου, των ραντάρ, καθώς και στην πώληση πυροβόλων για την τουρκική ακτοφυλακή.

Συμβόλαια με την ιταλική πολεμική βιομηχανία

Τον Φεβρουάριο του 2019, στο ναυπηγείο Τούζλα, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή της πρώτης κορβέτας ηλεκτρονικής παρακολούθησης της Τουρκίας. Η κορβέτα εξοπλίστηκε με πυροβόλο των 76 χιλιοστών της ιταλικής Oto Melara. Η ίδια βιομηχανία έχει εξοπλίσει με κανόνια διάφορα πλοία του τουρκικού στόλου. Μια άλλη ιταλική βιομηχανία του ομίλου Leonardo, η Alenia, έχει εξοπλίσει το τουρκικό ναυτικό με αεροπλάνα τύπου ATR72 για περιπολία, ηλεκτρονικό έλεγχο και εντοπισμό υποβρυχίων. Τα αεροπλάνα αυτά, που στην τουρκική εκδοχή τους ονομάζονται Meltem III, προσαρμόζονται στις επιχειρησιακές ανάγκες του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού στις εγκαταστάσεις της ΤΑΙ.

Αυτή η έντονη εμπορική δραστηριότητα της ιταλικής πολεμικής βιομηχανίας στην Τουρκία οδήγησε τον Όμιλο Leonardo να εγκαινιάσει πριν από αρκετά χρόνια μεγαλοπρεπές γραφείο εκπροσώπησης στην Κωνσταντινούπολη και ένα μικρότερο στην Άγκυρα, όπου απασχολούνται εκατοντάδες εργαζόμενοι.

Η ιταλική πολεμική βιομηχανία έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο να κατευθύνει τη στάση των ιταλικών κυβερνήσεων απέναντι στην Άγκυρα. Παράλληλα, έχει εξασφαλίσει τη διαχρονική υποστήριξη σημαντικής μερίδας του ιταλικού πολιτικού προσωπικού, αρχής γενομένης από την πρώην Ευρωπαία Επίτροπο και πρώην υπουργό Εξωτερικών Έμα Μπονίνο, αλλά και ανώτερα στελέχη του Δημοκρατικού Κόμματος και της Forza Italia (παράδοση την οποία συνεχίζει πιστά και με το παραπάνω η Τζόρτζια Μελόνι).

Αρκεί να αναφέρει κανείς ότι, την επομένη της άφιξης του Αμπντουλάχ Οτσαλάν στο αεροδρόμιο της Ρώμης το 1998, το κύριο θέμα που πρόβαλαν οι ιταλικές εφημερίδες, προκειμένου να πείσουν τον τότε πρωθυπουργό Μάσιμο ντ’ Αλέμα να τον παραδώσει στους Τούρκους, ήταν το συμβόλαιο για τα ελικόπτερα Mangusta! Τελικά το συμβόλαιο υπεγράφη μια δεκαετία αργότερα…

Εμπάργκο όπλων με εξαιρέσεις

Ενδεικτικό των αγαστών εξοπλιστικών σχέσεων των δύο χωρών, είναι η ανακοίνωση της τότε ιταλικής κυβέρνησης, ότι μελετά την επιβολή εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, μετά την ανοιχτή απειλή εναντίον της πετρελαϊκής ΕΝΙ σε δυο οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ το 2019, εξαιρώντας όμως τις παραγγελίες που είχαν μέχρι τότε αδειοδοτηθεί, καθώς και τις συμπαραγωγές και τα κοινά εξοπλιστικά σχέδια, στα οποία συμμετείχαν οι δυο χώρες! Απειλή που τελικώς έμεινε κενό γράμμα…. Επρόκειτο έτσι κι αλλιώς για μια χλιαρή στάση της Ρώμης, αναντίστοιχη με την επιθετικότητα που είχε δείξει η Άγκυρα τότε εναντίον της Ιταλίας.

Αξίζει να παραθέσουμε ένα άλλο επεισόδιο: Την επομένη της τουρκικής εισβολής στη Συρία (2019) ο τότε Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Λουίτζι Ντι Μάιο είχε καλέσει τον Τούρκο πρεσβευτή στη Ρώμη Μουράτ Σαλίμ Εσενλί και του είχε εκφράσει τη διαμαρτυρία της ιταλικής κυβέρνησης.

Πηγές του ιταλικού υπουργείου Εξωτερικών είχαν διοχετεύσει τότε την πληροφορία ότι η συνομιλία είχε διεξαχθεί σε πολύ βαρύ κλίμα και ότι ο Τούρκος πρεσβευτής είχε απαντήσει στη διαμαρτυρία με ανοιχτές απειλές και ύβρεις εναντίον της Ιταλίας. Οι διαρροές εκείνες, μάλιστα, είχαν επιβεβαιωθεί με τον πιο παταγώδη τρόπο. Μόλις είχε βγει από το Μέγαρο Φαρνεζίνα, όπου εδρεύει το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών, ο Τούρκος πρεσβευτής είχε διοργανώσει συνέντευξη Τύπου. Εμβρόντητοι οι Ιταλοί δημοσιογράφοι τον είχαν ακούσει να κατηγορεί ευθέως την ιταλική κυβέρνηση ότι είναι «διεθνής εγκληματίας» και «συνένοχος των τρομοκρατών». Όσο για τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, η «απάντηση μας θα είναι σκληρή», είχε πει.

Μόνον η παρέμβαση του υπουργείου Εξωτερικών, που είχε επικαλεστεί λόγους εθνικής ασφαλείας, είχε πνίξει την είδηση της τουρκικής απρέπειας στα κυριότερα ιταλικά ΜΜΕ, αν και στα τουρκικά είχε προβληθεί ως τεκμήριο της αποφασιστικότητας της Άγκυρας έναντι της Ιταλίας και ευρύτερα της Ευρώπης…