Οι νάρκες ξηράς στον πόλεμο της Ουκρανίας

Καθώς οι ουκρανικές δυνάμεις επιτίθενται με αργούς ρυθμούς, τόσο ο στρατός όσο και οι πολίτες αντιμετωπίζουν τις νάρκες ξηράς. Εκτιμάται ότι εκατοντάδες χιλιάδες από αυτές είναι διάσπαρτες σε δρόμους, χωράφια και κατεστραμμένους οικισμούς. Οι προηγμένοι τύποι ναρκών μπορούν να ανιχνεύσουν την κίνηση ή να καταστρέψουν οχήματα από εκατοντάδες μέτρα μακριά.

Οι πιο συνηθισμένες νάρκες, ωστόσο, είναι παλαιότερες, που κατασκευάστηκαν κατά δεκάδες εκατομμύρια και βρίσκονται στα οπλοστάσια τόσο του ουκρανικού όσο και του ρωσικού στρατού. Στην πρώτη φάση της εισβολής η Ρωσία κατέλαβε κάποιες περιοχές από ορισμένες εκ των οποίων στη συνέχεια απωθήθηκε. Έτσι, σήμερα υπάρχουν τεράστιας έκτασης ναρκοπέδια νότια του Χαρκόβου, στη Χερσώνα και στη Ζαπορίζια.

Οι νάρκες ξηράς έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικό εμπόδιο για τον στρατό της Ουκρανίας, βαλτώνοντας τις επιθέσεις του και εξουδετερώνοντας τεθωρακισμένα οχήματα. Τα ναρκοπέδια στις περιφέρειες Ζαπορίζια και Ντονέτσκ χρειάστηκαν μεγάλης κλίμακας προσπάθειες μονάδων μηχανικού μάχης, μια προσπάθεια δύσκολη ακόμη και για τους καλύτερα εξοπλισμένους στρατούς.

Ως αποτέλεσμα, οι ουκρανικές δυνάμεις όποτε προχωρούν, το κάνουν με πολύ βραδύ ρυθμό. Πρώτα επιτίθενται στο ρωσικό πυροβολικό και μετά επιχειρούν να δημιουργήσουν διαδρόμους στα ναρκοπέδια με πυροτεχνικά συστήματα διάσπασης ναρκοπεδίων και τεθωρακισμένα οχήματα με άροτρα. Και οι δύο πλευρές έχουν κάνει εκτεταμένη χρήση ναρκών όλων των ειδών. Και οι μεν Ρώσοι δεν έχουν υπογράψει την συμφωνία απαγόρευσης χρήσης ναρκών κατά προσωπικού, αλλά οι Ουκρανοί που την έχουν υπογράψει, υπάρχουν καταγγελίες από σοβαρούς διεθνείς θεσμούς ότι κάνει κι αυτοί χρήση τέτοιων όπλων.

Οι νάρκες ξηράς RAAMS

Το Remote Anti-Armor Mine System (RAAMS) είναι δύο τύποι βλημάτων των 155 χιλιοστών που περιέχουν εννέα αντιαρματικές νάρκες το καθένα: το M718 ή το M718A1 (RAAM-L) με χρόνο αυτοκαταστροφής πάνω από 24 ώρες και το M741 ή M741A1 (RAAM-S) με χρόνο αυτοκαταστροφής κάτω από 24 ώρες. Και τα δύο βλήματα χρησιμοποιούνται με την ασφάλεια M577 ή M577A1 Mechanical Time and Superquick (MTSQ), η οποία ενεργοποιεί τον μηχανισμό εκτόξευσης των ναρκών πάνω από το εχθρικό έδαφος μετά από προκαθορισμένο χρόνο. Η κατασκευή του RAAMS χρονολογείται γύρω στο 1980. Αυτές οι νάρκες μπορούν να εκτοξευθούν σε απόσταση 4-17,6 χλμ  από πυροβόλα M109, M198 ή M777. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2023, οι ΗΠΑ είχαν στείλει περίπου 10.200 τέτοια βλήματα στην Ουκρανία.

Η νάρκη PFM-1

Ένας από τους πιο συνηθισμένους τύπους νάρκης στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι η νάρκη κατά προσωπικού PFM-1, γνωστή και ως νάρκη πεταλούδα, η οποία έχει πλαστικό σώμα σε μέγεθος που χωράει στην παλάμη. Με μόνο 37 γραμμάρια εκρηκτικών δεν δημιουργεί μεγάλη έκρηξη. Όταν ένα άτομο πατάει σε ένα από τα “φτερά” της νάρκης, αυτή πυροδοτείται και η έκρηξη είναι αρκετά μεγάλη ώστε το άτομο να ακρωτηριαστεί.

Χρησιμοποιήθηκαν ευρέως από τη Σοβιετική Ένωση κατά την εισβολή της στο Αφγανιστάν τη δεκαετία του 1980, και μπορούν να διασκορπιστούν με το χέρι, από αεροσκάφη ή με πυροβολικό. Οι ανιχνευτές μετάλλων μπορούν να ανιχνεύσουν τα μεταλλικά της μέρη, αλλά το περίεργο σχήμα και μέγεθος μπορεί να τις καταστήσει απαρατήρητες για χρόνια. Οι δε άμαχοι μπορούν να τις εκλάβουν για αβλαβή αντικείμενα, με αποτέλεσμα να είναι πολύ επικίνδυνες ειδικά για τον άμαχο πληθυσμό. Επειδή είναι τόσο ελαφριές, μπορούν να μεταφερθούν από τρεχούμενα νερά μετά από έντονες βροχές ή λιώσιμο χιονιού. Οι νάρκες PFM-1 μπορούν να καταστραφούν μόνο με μηχανικά ή εκρηκτικά μέσα. Δεν μπορούν να αφοπλιστούν.

Η νάρκη POM-3

Η νάρκη κατά προσωπικού POM-3, αντίθετα, είναι μια νέα σχεδίαση που δεν χρειάζεται να την αγγίξει κανείς για να εκραγεί. Μπορεί να διασκορπιστεί από αεροσκάφη, ρουκέτες και πυροβολικό, καθετοποιούμενη μετά την προσγείωση με μικρά μηχανικά πέταλα. Η νάρκη, περίπου στο μέγεθος και το σχήμα ενός κουτιού αναψυκτικού, εισάγει έναν μικρό καθετήρα στο έδαφος.

Όταν ο ανιχνευτής ανιχνεύει κραδασμούς, όπως βήματα, εκτοξεύει την κύρια νάρκη 1 έως 1,5 μέτρα στον αέρα, οπότε και πυροδοτείται το εκρηκτικό φορτίο 100 γραμμαρίων, σκορπώντας θανατηφόρα θραύσματα. Επειδή αυτές οι νάρκες είναι επικίνδυνες ακόμη και από απόσταση, ένας τρόπος σχετικά ασφαλούς απενεργοποίησης είναι να πυροβολούνται από απόσταση, εφόσον έχουν εντοπιστεί, φυσικά.

Οι νάρκες ξηράς TM-62

Οι νάρκες κατά οχημάτων χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην Ουκρανία και από τους δύο αντιπάλους. Μπορούν να τοποθετηθούν στην επιφάνεια ή να ταφούν ρηχά. Το μοντέλο M-62M είναι παλαιότερο και έχει μεταλλικό σώμα, καθιστώντας ευκολότερο τον εντοπισμό του. Το μοντέλο TM-62P3 έχει πλαστικό σώμα. Και τα δύο περιέχουν 6,5 έως 7,5 κιλά ισχυρών εκρηκτικών, σχεδιασμένων να εκτοξεύονται προς τα πάνω μέσω της ασθενέστερης θωράκισης της κοιλιάς ενός οχήματος. Εάν τοποθετηθεί ασφάλεια πίεσης, απαιτούνται 150 kg μάζας στην ασφάλεια για να ενεργοποιηθεί. Οι πυροσωλήνες μαγνητικής επιρροής ανιχνεύουν οποιοδήποτε μέταλλο που περιέχει σίδηρο, όπως ο χάλυβας, και εκρήγνυνται όταν περάσει ένα συγκεκριμένο όριο.

Η νάρκη PARM

Η γερμανικής κατασκευής νάρκη PARM (συντομογραφία του Panzerabwehrrichtmine) τοποθετείται κοντά σε μέρη όπου αναμένεται να περάσουν εχθρικά οχήματα. Όταν πυροδοτείται μέσω σύρματος, αισθητήρα υπερύθρων ή τηλεχειρισμού, εκτοξεύει έναν πύραυλο υψηλής ταχύτητας με περίπου 2 κιλά εκρηκτικών σε κεφαλή κοίλης γόμωσης που διαπερνούν την θωράκιση ενός οχήματος. Ο ουκρανικός στρατός έλαβε περισσότερα από 1.500 από αυτές από τη Γερμανία το 2022.

Τα ναρκοπέδια

Έχουν αναγνωριστεί τουλάχιστον 12 τύποι ναρκών κατά προσωπικού και εννέα τύποι ναρκών κατά οχημάτων που χρησιμοποιούνται στον πόλεμο στην Ουκρανία. Τουλάχιστον δέκα νέοι τύποι σύγχρονων ναρκών έχουν εντοπιστεί και ταυτοποιηθεί, συμπεριλαμβανομένων των σειρών POM-3 και PARM. Δεν είναι, λοιπόν, υπερβολή που θεωρούν τις νάρκες, μαζί με το πυροβολικό τους πρωταγωνιστές αυτού του πολέμου.

Οι μονάδες που επιφορτίζονται με ναρκοθέτηση συνήθως σχεδιάζουν και χαρτογραφούν ναρκοπέδια, έτσι ώστε οι φίλιες δυνάμεις να γνωρίζουν πού βρίσκεται ο κίνδυνος. Αυτό μπορεί να διευκολύνει την ανθρωπιστική αποναρκοθέτηση. Στην παρούσα σύρραξη η διασπορά ναρκών από αεροσκάφη και πυροβολικό σημαίνει ότι τέτοιες χαρτογραφήσεις σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχουν.

Στην Ουκρανία, τα περισσότερα τέτοια ναρκοπέδια βρίσκονται γύρω από τη γραμμή επαφής, η οποία διασχίζει ανατολικά της χώρας από τα σύνορα με τη Ρωσία περίπου 150 χλμ ανατολικά του Χάρκοβο, νότια και δυτικά μέσω της περιφέρειας Ζαπορίζια μέχρι ακριβώς νότια της πόλης της Χερσώνας κοντά στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. Η γραμμή είναι μήκους χιλιάδων χλμ και ο αριθμός των ναρκοπεδίων κατά μήκος της δεν έχει προσδιοριστεί.

Στις περιοχές που η Ουκρανία έχει ανακαταλάβει, το επίπεδο κινδύνου από νάρκες είναι πολύ υψηλό. Σε πρώην κατεχόμενες περιοχές βόρεια από το Κίεβο και στις περιφέρειες Σούμι, Τσερνίχιβ, Μικολάιβ και Χάρκοβο υπάρχει διεσπαρμένος πολύ μεγάλος αριθμός ναρκών, ειδικά νάρκες κατά προσωπικού. Αυτό σημαίνει ότι ο θανατηφόρες κίνδυνος ελλοχεύει παντού. Οι νάρκες κατά προσωπικού και οι αυτοσχέδιες παγίδες αποτελούν τεράστιο κίνδυνο για τους αμάχους σε αυτές τις περιοχές.

Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους αναφερόμενους τραυματισμούς πολιτών από νάρκες ξηράς μετά την εισβολή σχετίζονται με αντιαρματικές νάρκες. Από τον Φεβρουάριο του 2022 έως τον Μάιο του 2023, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα 855 άμαχοι τραυματίστηκαν ή σκοτώθηκαν σε 550 ατυχήματα που σχετίζονται με νάρκες. Ίσως το πιο επικίνδυνο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία είναι να οδηγήσει σε χωματόδρομο.