Όρος για την αμυντική αυτονομία της ΕΕ η πολιτική της ολοκλήρωση

Επιπλέον, τίθεται το ερώτημα είναι εάν οι θέσεις αυτές θα περάσουν από τη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, αλλά και εάν πρόκειται για διπλωματικό ελιγμό των Ευρωπαίων, ή είναι μια νέα δήλωση υποταγής στην Ουάσιγκτον. Το δίλλημα είναι εύλογο, ειδικά μετά την εξουθενωτικά λογική διαπίστωση του Πολωνού πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος είπε «500 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζητούν από 300 εκατομμύρια Αμερικανούς να τους προστατεύσουν από 140 εκατομμύρια Ρώσους». Το είπε πριν την διάσκεψη, η οποία όμως δεν ακολούθησε το πνεύμα αυτονόμησης της διαπίστωσης.

Βέβαια, υπάρχει στη μέση και η μοιρασιά των λάφυρων της Ουκρανίας, αλλά και το κόστος ανασυγκρότησης της χώρας, όπου η Ουάσιγκτον έχει προβάδισμα με την εν αναμονή συμφωνία περί του ορυκτού πλούτου της, αλλά και τις εκχωρήσεις που έχουν ήδη γίνει σε Βlackrock και Vanguard από το Κίεβο.

Να δούμε και τι θα πει στη Σύνοδο ο υπηρεσιακός καγκελάριος Όλαφ Σολτς που στο Λονδίνο τόνισε πως η χώρα του έχει ενισχύσει με 44 δισ. ευρώ την Ουκρανία. Θα ακολουθήσει άραγε τη γραμμή του εν αναμονή καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς που είπε πως «η απόλυτη προτεραιότητά μου θα είναι να ενισχύσω την Ευρώπη όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ώστε, βήμα προς βήμα, να μπορέσουμε πραγματικά να επιτύχουμε την ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ»;

Σε κάθε περίπτωση και πέρα από το Ουκρανικό, το ζήτημα της αμυντικής αναβάθμισης της ΕΕ είναι πραγματικό και επιτακτικό, έρχεται δε με δύο κυρίως πολιτικές πτυχές: Θα επιδιωχθεί στη λογική και τις προδιαγραφές του ΝΑΤΟ που υπαγορεύονται συνήθως από τους Αμερικανούς, ή θα αυτονομηθεί χτίζοντας εξ αρχής ένα άλλο καθαρά ευρωπαϊκό μοντέλο άμυνας με ευρωπαϊκά όπλα και συστήματα. Και στις δύο εκδοχές ακολουθεί το ερώτημα πώς και από ποιους;

Στην πρώτη περίπτωση, ο πρόεδρος Τραμπ ξεκαθάρισε “αγοράστε από ‘μας”. Στη δεύτερη περίπτωση, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε το σχέδιο Rearm Europe Plan, που αφορά την κινητοποίηση έως 800 δισ. ευρώ για την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Εκ των οποίων τα 650 δισ. ευρώ μπορούν να προκύψουν από την εθελοντική αύξηση των αμυντικών δαπανών των χωρών μελών κατά 1,5% του ΑΕΠ σε βάθος 4ετίας, με ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής και τα 150 δισ. ευρώ από δανεισμό από την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Προτείνει επίσης να χρησιμοποιηθούν 93 δισεκατομμύρια ευρώ αδιάθετα δάνεια του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και η μεταφορά πόρων από τα προγράμματα συνοχής. Δηλαδή, να κοπούν λεφτά από τα κοινωνικά και τα αγροτικά προγράμματα.

ΕΕ: Προβληματικό το Rearm Europe Plan

Το όλο σχέδιο είναι καθαρά νεοφιλελεύθερης έμπνευσης και προβληματικό, καθώς θα ενισχύσει τις υφιστάμενες ανισότητες εντός της Ένωσης. Η λύση του αμοιβαίου δανεισμού για την άμυνα πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων και είναι βέβαιο πως θα προκαλέσει νέες τριβές μεταξύ των 27. Άλλωστε είναι διάχυτη η αίσθηση ότι Γαλλία και Γερμανία θα αρπάξουν τα περισσότερα προγράμματα, ίσως και η Ιταλία. Αλλά προφανώς θα έχουν αντιρρήσεις η Ισπανία και η Πολωνία, ενώ θα γκρινιάζουν οι μικρότεροι.

Εν τέλει το ζήτημα είναι πολιτικό διότι υπάρχει η άποψη – ή ακόμη και η ψευδαίσθηση – πως η αμυντική χειραφέτηση της ΕΕ θα οδηγήσει στην πολιτική της ολοκλήρωση. Βέβαια, υπό τις παρούσες συνθήκες η πολιτική ολοκλήρωση της Ευρώπης σε μια Ομοσπονδία είναι αδιανόητη αφού υπάρχουν σοβαρές οικονομικές και πολιτικές ανισότητες, αλλά και ισχυρές εθνοκεντρικές αντιλήψεις που δεν επιτρέπουν ουσιαστικές συγκλίσεις.

Έμμεσα όμως η προοπτική της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας επανέρχεται στο φόντο των εξελίξεων, διότι μια στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης με λογική μεγέθους και οικονομικού βάρους των χωρών μελών θα διαιωνίσει το ατελέσφορα υπαρκτό σύστημα και ενδεχομένως να οδηγήσει στην απόλυτη γερμανοποίηση της ΕΕ ή ακόμη και στην διάσπασή της, για αυτό και η κατεύθυνση πρέπει να είναι αντίστροφη. Πρώτα πολιτική ενοποίηση και ταυτόχρονα αμυντική αυτονομία.

Τίποτα για την πολιτική ολοκλήρωση της ΕΕ… 

Μήπως πρόκειται για μια νέα πολιτική ουτοπία που θα καθυστερήσει και πάλι τις ευρωπαϊκές εξελίξεις προς την κατεύθυνση των προτάσεων Λέττα και Ντράγκι; Προφανώς όχι! Από το 1992 και μετά και τη γέννηση του ευρώ και με εξαίρεση το Σύμφωνο Σταθερότητας, τίποτε ουσιαστικό δεν έχει γίνει για την εμβάθυνση της Ένωσης. Οι Γάλλοι και οι Ολλανδοί μπλόκαραν το 2005 το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, οι Βρετανοί έφυγαν γιατί δεν άντεχαν το γερμανικό dictat.

Το Βερολίνο ούτε καν την τραπεζική ενοποίηση δεν άφησε να ολοκληρωθεί, πετούσε συστηματικά τις προτάσεις Μακρόν στην κερκίδα και ο γαλογερμανικός άξονας, εκτός από ένα επικοινωνιακό μπαλέτο ισορροπίας, αποδείχθηκε το πλαίσιο του ανταγωνισμού για την επικυριαρχία στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Συνεπώς, ο γαλλογερμανικός άξονας και ότι κρύβεται πίσω από αυτόν ίσως να είναι το κεντρικό δομικό πρόβλημα που έχει θέσει εκτός συζήτησης την πολιτική ολοκλήρωση.

Η αμηχανία –άλλωστε– με την οποία η Κομισιόν και τα ισχυρά κράτη-μέλη αντιμετώπισαν τις εκθέσεις Λέττα και Ντράγκι είναι ενδεικτικός της εσωτερικής δυστοκίας της Ένωσης. Είναι απολύτως προβληματική και η ιδέα της κατάργησης του βέτο και των πρωτοβουλιών αλά κάρτ που προωθούν οι νεοφιλελεύθερες ευρωπαϊκές ελίτ. Αυτοί είναι τρόποι για να ενισχυθούν οι φυγόκεντρες δυνάμεις και ίσως οδηγήσουν στη διάσπαση της ΕΕ. Τότε η Ρωσία θα έχει κερδίσει, όχι έναν, αλλά τρεις πολέμους· της Ουκρανίας, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.

Χωρίς όμως πολιτική και αμυντική ολοκλήρωση, η Ευρώπη θα παραμένει –με ή και χωρίς το ΝΑΤΟ– ο χώρος μέσω του οποίου η Ουάσιγκτον προβάλει την ισχύ της στην Ευρασία και ταυτόχρονα είναι η buffer zone για την ατλαντική της πλευρά. Αν στη παρούσα συγκυρία η Ευρώπη δεν αδράξει την ευκαιρία να γίνει άμεσα Ομοσπονδία και να προβάλει την γεωπολιτική της ισχύ σε παγκόσμιο επίπεδο, η διεθνής υποβάθμισή της θα εδραιωθεί με πολλαπλές συνέπειες για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες.