Τα πυρηνικά του Πακιστάν – Το δόγμα αποτροπής πλήρους φάσματος

Αντιθέτως η αντιπαράθεση Ινδίας-Πακιστάν έχει ιστορικό βάθος και σε επίπεδο κοινωνίας φτάνει το απόλυτο μίσος, όχι αποκλειστικά θρησκευτικό. Ένα κύριο σημείο ανάφλεξης είναι το Κασμίρ, για το οποίο οι δύο χώρες έχουν πολεμήσει τρεις φορείς. Δεν πρέπει, λοιπόν, να εκπλήσσει ότι το Πακιστάν συνεχίζει σταδιακά να επεκτείνει το πυρηνικό του οπλοστάσιο με περισσότερες κεφαλές, συστήματα εκτόξευσης και μια αυξανόμενη βιομηχανία παραγωγής σχάσιμων υλικών.

Έχοντας αναπτύξει την τεχνολογία εμπλουτισμού, το πυρηνικό απόθεμα του Πακιστάν δύναται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Το πόσο θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες, ο κυριότερος των οποίων είναι η εξέλιξη του ινδικού πυρηνικού οπλοστασίου. Εκτιμάται ότι το απόθεμα της χώρας θα μπορούσε να αυξηθεί σε περίπου 200 κεφαλές μέχρι τα τέλη αυτής της δεκαετίας, ειδικά αν η Ινδία επιδιώξει ενίσχυση του δικού της.

Η ανάλυση των πυρηνικών δυνάμεων του Πακιστάν είναι επισφαλής, δεδομένης της έλλειψης επίσημων στοιχείων. Η πακιστανική κυβέρνηση δεν έχει ποτέ αποκαλύψει δημοσίως το μέγεθος του οπλοστασίου της. Μία επίσημη πηγή για το πυρηνικό του οπλοστάσιο, είναι το Inter Services Public Relations (ISPR), το κανάλι των πακιστανικών ενόπλων δυνάμεων.

 

Εκθέσεις της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, αλλά και Ινδοί αξιωματούχοι, όπως και Πακιστανοί απόστρατοι, κάνουν περιστασιακά δηλώσεις σχετικά με τα πακιστανικά πυρηνικά όπλα. Οι δηλώσεις Ινδών-Πακιστανών πρέπει να αντιμετωπίζει με επιφύλαξη, καθώς  έχουν πολιτικά κίνητρα. Τα δε πακιστανικά ΜΜΕ προσφέρουν εξωραϊσμένες παρουσιάσεις όταν περιγράφουν το πυρηνικό του οπλοστάσιο. Πάντως, η διεθνής κοινότητα αντιμετωπίζει με δυσπιστία το πυρηνικό οπλοστάσιο του Πακιστάν, λόγω της έλλειψης επίσημων δεδομένων επί αυτού.

Το πυρηνικό δόγμα του Πακιστάν

Το Πακιστάν λειτουργεί βάσει ενός πυρηνικού δόγματος που ονομάζει «αποτροπή πλήρους φάσματος» έναντι της Ινδίας, την οποία προσδιορίζει ως τον κύριο αντίπαλό του.  Το 2023, ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Καλίντ Κιντουάι, Σύμβουλος της Αρχής που επιβλέπει τα πυρηνικά όπλα του Πακιστάν, περιέγραψε σε ομιλία του την “αποτροπή πλήρους φάσματος”. Το Πακιστάν θέτει το πλήρες φάσμα των πυρηνικών όπλων σε τρεις κατηγορίες: Στρατηγική, επιχειρησιακή και τακτική, με πλήρη κάλυψη των ινδικών περιφερειακών εδαφών.

Σύμφωνα με τον Κιντουάι, η “αποτροπή πλήρους φάσματος” περιλαμβάνει τόσο “οριζόντια”, όσο και “κάθετα” στοιχεία. Η οριζόντια πτυχή αναφέρεται στην πυρηνική “τριάδα” του Πακιστάν: Τις Διοικήσεις Στρατηγικών Δυνάμεων Στρατού (ASFC)-Ναυτικού (NSFC) και  Αεροπορίας (AFSC). Η κάθετη πτυχή αναφέρεται σε τρία επίπεδα καταστροφικής απόδοσης – στρατηγική, επιχειρησιακή και τακτική – καθώς και σε μια εμβέλεια κάλυψης από μηδέν έως 2750 χιλιόμετρα, επιτρέποντας στο Πακιστάν να στοχεύσει ολόκληρη την Ινδία.

Ο Κιντουάι και άλλοι πρώην αξιωματούχοι έχουν εξηγήσει ότι αυτή η έμφαση στα μη στρατηγικά πυρηνικά όπλα προορίζεται και ως απάντηση στο δόγμα της “ψυχρής εκκίνησης”, δηλαδή την φερόμενη πρόθεση της Ινδίας να εξαπολύσει μεγάλης κλίμακας συμβατικές επιθέσεις σε πακιστανικό έδαφος, χωρίς να προκαλέσει πακιστανικά πυρηνικά αντίποινα. Το Πακιστάν αντέδρασε σε αυτό το δόγμα προσθέτοντας αρκετά πυρηνικά συστήματα μικρής εμβέλειας και χαμηλότερης απόδοσης, ειδικά σχεδιασμένα για την αντιμετώπιση στρατιωτικών απειλών.

Αποθέματα σχάσιμων υλικών

Αρκετές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, εκφράζουν ανησυχίες για τα πυρηνικά όπλα του Πακιστάν, καθώς εκτιμούν ότι επιτείνουν τον κίνδυνο κλιμάκωσης με την Ινδία. Ο Μπάιντεν είχε πει (2022) ότι το Πακιστάν ήταν «ένα από τα πιο επικίνδυνα έθνη στον κόσμο» λόγω της έλλειψης “συνοχής” στις διαδικασίες πυρηνικής ασφάλειας. Το Πακιστάν απορρίπτει τέτοιες ανησυχίες.

Η χώρα διαθέτει πολλές εγκαταστάσεις παραγωγής σχάσιμων υλικών. Αυτές περιλαμβάνουν το εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου Kahuta, καθώς και το εργοστάσιο εμπλουτισμού στο Gadwal, ανατολικά και βόρεια του Ισλαμαμπάντ αντίστοιχα. Τέσσερις αντιδραστήρες παραγωγής πλουτωνίου βαρέος ύδατος φαίνεται να έχουν ολοκληρωθεί στο Khushab Complex, στην επαρχία Punjab. Τρεις αντιδραστήρες έχουν προστεθεί τα τελευταία 10 χρόνια.

Έχει δε επεκταθεί το εργοστάσιο επαν-επεξεργασίας New Labs στο Nilore, ανατολικά του Ισλαμαμπάντ, το οποίο επαν-επεξεργάζεται αναλωμένο καύσιμο και εξάγει πλουτώνιο. Ένα δεύτερο εργοστάσιο επαν-επεξεργασίας στο Chashma, στο βορειοδυτικό τμήμα της Punjab, ενδέχεται να τεθεί σύντομα σε λειτουργία.

Οι πύραυλοι με πυρηνική ισχύ και οι κινητοί εκτοξευτές (TEL) τους αναπτύσσονται στο “Εθνικό Αμυντικό Συγκρότημα” που βρίσκεται στην οροσειρά Kala Chitta Dahr, δυτικά του Ισλαμαμπάντ. Άλλες εγκαταστάσεις που σχετίζονται με εκτοξευτές και πυραύλους ενδέχεται να βρίσκονται στην Tarnawa και την Taxila. Λίγα είναι γνωστά για την παραγωγή κεφαλών, αλλά ειδικοί εκτιμούν ότι τα εργοστάσια πυρομαχικών στα βορειοδυτικά του Ισλαμαμπάντ, παίζουν κάποιο ρόλο.

Από τις αρχές του 2023, η Διεθνής Επιτροπή για τα Σχάσιμα Υλικά εκτίμησε ότι το Πακιστάν είχε ένα απόθεμα περίπου 4.900 κιλών (συν-πλην 1.500 κιλών) ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού (HEU) και περίπου 500 κιλών (συν-πλην 170 κιλά) πλουτωνίου οπλικής ποιότητας. Αυτό το σχάσιμο υλικό θεωρητικά θα ήταν αρκετό για να παράγει το πολύ περίπου 188 έως 436 κεφαλές.

Ωστόσο, ο πακιστανικός σχεδιασμός ενδέχεται να έχει επιφέρει περισσότερα αποτελέσματα, καθώς το απόθεμα σχάσιμου υλικού εκτιμάται ως μια ελλιπής μεθοδολογία που τείνει να υπερεκτιμά τον αριθμό πυρηνικών κεφαλών . Επίσης, όπως και άλλες χώρες με πυρηνικά όπλα, το Πακιστάν πιθανών να διατηρεί κάποιο σχάσιμο υλικό σε απόθεμα, ενώ εκτιμάται ότι δεν διαθέτει αρκετούς εκτοξευτές για εκατοντάδες πυρηνικά όπλα.

Μεταφορά από αέρος

Τα αεροσκάφη που φαίνεται μεταφέρουν πυρηνικά είναι τα μαχητικά Mirage III και Mirage V στην Αεροπορική Βάση Masroor έξω από το Καράτσι. Αυτή στεγάζει την 32η Πτέρυγα, με τρεις μοίρες Mirage: 7η, 8η και 22η. Μια πιθανή τοποθεσία αποθήκευσης πυρηνικών όπλων βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα βορειοδυτικά της βάσης, στο Shorkot που φιλοξενεί την 34η Πτέρυγα, με δύο μοίρες Mirage.

Η πακιστανική Πολεμική Αεροπορία έχει προσθέσει δυνατότητα εναέριου ανεφοδιασμού στο Mirage, που ενισχύει σημαντικά την αποστολή πυρηνικής κρούσης. Τον Φεβρουάριο του 2020, το Πακιστάν ανακοίνωσε ότι ο πύραυλος μπορεί να φτάσει τα 600 χιλιόμετρα. Για να αντικαταστήσει τα παλαιωμένα Mirage, το Πακιστάν έχει αποκτήσει περισσότερα από 100 αεροσκάφη JF-17 (παράγονται από κοινού με την Κίνα) και σχεδιάζει να αποκτήσει περίπου άλλα 188.

Η πυρηνική ικανότητα των παλαιών F-16 του Πακιστάν είναι αβέβαιη. Παρόλο που είναι υποχρεωμένο, βάσει της σύμβασής του με τις ΗΠΑ, να μην τροποποιήσει το αεροσκάφος για να μεταφέρει πυρηνικά όπλα, υπάρχουν πολλές αναφορές που υποδηλώνουν ότι σκόπευε να το πράξει.

Τα F-16A/B εδρεύουν στην 9η και 11η Μοίρα, στην 38η Πτέρυγα στην Αεροπορική Βάση Mushaf, 160 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λαχόρης. Τα αεροσκάφη έχουν εμβέλεια 1.600 χλμ. (επεκτάσιμη με πρόσθετες δεξαμενές) και πιθανότατα μπορούν να μεταφέρουν μία πυρηνική βόμβα.

 

Βαλλιστικοί πύραυλοι χερσαίας εκτόξευσης

Το Πακιστάν φαίνεται να διαθέτει έξι επιχειρησιακά συστήματα βαλλιστικών πυραύλων στερεών καυσίμων, ικανά να φέρουν πυρηνικά όπλα: Τα Abdali (Hatf-2), Ghaznavi (Hatf-3), Shaheen-I/A (Hatf-4) Nasr (Hatf-9), Ghauri (Hatf-5) και Shaheen-II (Hatf-6). Δύο άλλα αντίστοιχα συστήματα βρίσκονται υπό ανάπτυξη: Τα Shaheen-III μεσαίου βεληνεκούς και τους (πιθανώς;) φορείς πολλαπλών κεφαλών Ababeel.

Το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Πακιστάν έχει σημειώσει σημαντική ανάπτυξη τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Περιλαμβάνει πιθανώς 8-9 πυραυλικές φρουρές, συμπεριλαμβανομένων 4-5 κατά μήκος των ινδικών συνόρων, για συστήματα μικρής εμβέλειας και 3-4 στην ενδοχώρα, για συστήματα μεσαίου βεληνεκούς.

Ο βραχείας εμβέλειας (στερεού καυσίμου) μονο-όροφος πύραυλος Ghaznavi (Hatf-3) εκτοξεύτηκε δοκιμαστικά το 2019, το 2020 και δύο φορές το 2021. Ο πακιστανικός στρατός ανακοίνωσε ότι ο Ghaznavi είναι «ικανός να μεταφέρει πολλαπλούς τύπους κεφαλών, έως και 290 χιλιομέτρων». Η μικρή εμβέλειά του σημαίνει ότι ο Ghaznavi δεν μπορεί να χτυπήσει το Νέο Δελχί από το πακιστανικό έδαφος, και οι μονάδες του Στρατού που είναι εξοπλισμένες με τον πύραυλο πιθανότατα εδρεύουν σχετικά κοντά στα ινδικά σύνορα.

Ο Shaheen-I (Hatf-4) είναι ένας μονο-όροφος-στερεού καυσίμου-διπλής ικανότητας, βαλλιστικός πύραυλος μικρής εμβέλειας, με μέγιστο βεληνεκές 650 χλμ, που βρίσκεται σε υπηρεσία από το 2003. Ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους πυραύλους με πυρηνική ισχύ στο πακιστανικό οπλοστάσιο είναι ο Nasr (Hatf-9), ένας πύραυλος μικρής εμβέλειας, στερεού καυσίμου, αρχικά με εμβέλεια μόνο 70 χλμ.

Ωστόσο, λόγω μικρής εμβέλειας, το Nasr φαίνεται να προορίζεται αποκλειστικά για χρήση στο πεδίο της μάχης. Σύμφωνα με την πακιστανική κυβέρνηση, «φέρει πυρηνικές κεφαλές κατάλληλης απόδοσης με υψηλή ακρίβεια,» και αναπτύχθηκε ως «σύστημα ταχείας αντίδρασης» για να «προσθέσει αποτρεπτική αξία… σε μικρότερες αποστάσεις για την αποτροπή εξελισσόμενων απειλών» προφανώς από την Ινδία.

 

Το μεσαίου βεληνεκούς Shaheen-II (Hatf-6) φαίνεται να είναι λειτουργικό μετά από πολλά χρόνια ανάπτυξης. Μια έκθεση αμερικανικών υπηρεσιών του 2020, αναφέρει ότι έχουν αναπτυχθεί λιγότεροι από 50 εκτοξευτές Shaheen-II. Η εμβέλεια αναφέρεται από το Πακιστάν ως 1.500 χλμ, αλλά το αμερικανικό Κέντρο Αεροπορικών και Διαστημικών Πληροφοριών (NASIC) ορίζει την εμβέλεια του στα 2.000 χλμ.

Ο νεότερος πύραυλος μεσαίου βεληνεκούς Shaheen-III θα μπορούσαν να μεταφέρει κεφαλή σε βεληνεκές 2.750 χλμ, καθιστώντας τον το μεγαλύτερης εμβέλειας σύστημα που έχει δοκιμάσει το Πακιστάν, που επαρκεί για να στοχεύσει ολόκληρη την ηπειρωτική Ινδία. Όμως, ο πύραυλος προφανώς αναπτύχθηκε για να κάνει περισσότερα από αυτό. Σύμφωνα με τον Κιντουάι, η εμβέλεια των 2.750 χλμ υπαγορεύτηκε από την ανάγκη να είναι δυνατή η στόχευση των Νήσων Νικομπάρ και Ανταμάν στο ανατολικό τμήμα του Ινδικού Ωκεανού, τα οποία αναπτύσσονται ως στρατηγικές βάσεις της Ινδίας.

 

Πύραυλοι κρουζ

Το πρόγραμμα πυραύλων κρουζ εδάφους-θαλάσσης του Πακιστάν βρίσκεται σε σημαντική ανάπτυξη. Ο Babur (Hatf-7) είναι ένας υποηχητικός πύραυλος κρουζ, διπλής ικανότητας. Το Πακιστάν περιγράφει τον Babur ως έχοντα “ικανότητες stealth” και “μεγάλη ακρίβεια”.

Ο Babur είναι πολύ λεπτότερος από τους βαλλιστικούς πυραύλους του Πακιστάν, γεγονός που υποδηλώνει κάποια επιτυχία με τη σμίκρυνση της κεφαλής, με βάση ένα σχέδιο ενισχυμένης σχάσης. Παλαιότερα η πακιστανική κυβέρνηση έχει αναφέρει ότι η εμβέλεια του είναι 600-700 χλμ. Οι αμερικανικές υπηρεσίες θεωρούν την εμβέλεια του πολύ χαμηλότερη, στα 350 χλμ.

Το Πακιστάν φαίνεται να αναβαθμίζει τους αρχικούς πυραύλους Babur-1 σε πυραύλους Babur-1A, με νέα αερο-ηλεκτρονικά και συστήματα πλοήγησης, για να επιτρέπει την εμπλοκή στόχων σε ξηρά και θάλασσα. Ο πακιστανικός στρατός έχει δηλώσει ότι η εμβέλεια του Babur-1A ήταν 450 χλμ.

 

Αναπτύσσεται επίσης μια βελτιωμένη έκδοση του Babur, γνωστή ως Babur-2 ή Babur-1B GLCM. Το Babur-2/Babur-1B προφανώς έχει εκτεταμένη εμβέλεια 700 χλμ. και είναι ικανό να μεταφέρει διάφορους τύπους κεφαλών. Το Πακιστάν αναπτύσσει επίσης μια έκδοση του Babur επιφανείας, γνωστή ως Babur-3. Το όπλο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και έχει εκτοξευτεί δοκιμαστικά δύο φορές, από «υποβρύχια, κινητή πλατφόρμα» και από «μια υποβρύχια δυναμική πλατφόρμα». Το Babur-3 λέγεται ότι είναι μια θαλάσσια παραλλαγή του Babur-2 GLCM και έχει εμβέλεια 450 χλμ.

Το Babur-3 πιθανότατα θα αναπτυχθεί στα τρία ντιζελοηλεκτρικά υποβρύχια Agosta-90B του πακιστανικού Ναυτικού. Τον Απρίλιο του 2015, η πακιστανική κυβέρνηση ενέκρινε την αγορά οκτώ υποβρυχίων με αναερόβια πρόωση (AIP) από την Κίνα. Είναι πιθανό αυτά τα νέα υποβρύχια, τα οποία θα ονομάζονται κλάσης Hangor, να αναλάβουν τελικά πυρηνικό ρόλο με τον Babur-3.

Μόλις τεθεί σε λειτουργία, το Babur-3 θα παρέχει στο Πακιστάν μια τριάδα πλατφορμών πυρηνικής κρούσης από έδαφος, αέρα και θάλασσα. Η πακιστανική κυβέρνηση δήλωσε ότι το Babur-3 υποκινήθηκε από την ανάγκη να αντιστοιχιστεί με την πυρηνική τριάδα της Ινδίας και την «πυρηνικοποίηση της περιοχής του Ινδικού Ωκεανού»…