Η σκοτεινή όψη του υπερμαχητικού F-35

Πάντως, αποδείχτηκε πως η έγκριση για την προμήθεια των F-35 πραγματοποιήθηκε μόλις επιτεύχθηκε ένα σημείο ισορροπίας στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, με την τουρκική έγκριση για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, γεγονός που “ξεκλείδωσε” το τουρκικό αίτημα για τα μαχητικά F-16. Όμως, για να επιστρέψουμε στα F-35, πρέπει να τα εξετάσουμε πίσω από τους πανηγυρισμούς. Ένα καίριο ζήτημα που αφορά την χώρα μας, είχε αρχικά να κάνει με μία παλαιότερη διένεξη σχετικά με τον κινητήρα και το σύστημα ψύξης (για νεότερα προβλήματα θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο).

Δεν έχει περάσει πολύ καιρός από τον “αγώνα μποξ” μεταξύ αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, Πενταγώνου, κατασκευαστριών εταιρειών, του Κογκρέσου και πλήθους κομπάρσων! Το 2023, η Pratt & Whitney είχε κατηγορήσει τη Lockheed Martin ότι προσπαθεί να υπονομεύσει την Αεροπορία των ΗΠΑ να αποκτήσει προηγμένα αεροσκάφη stealth, αφού τάχθηκε ανοιχτά για ένα νέο κινητήρα για το F-35. Η Pratt & Whitney, θυγατρική της Raytheon, κατασκευάζει τους κινητήρες F135 και στις τρεις εκδόσεις F-35 και πίεζε για ένα πρόγραμμα Engine Core Upgrade (Αναβάθμιση Πυρήνα Κινητήρα).

Ο επικεφαλής του τμήματος αεροπορίας της Lockheed Martin είχε πει ότι η μη απόκτηση ολοκαίνουργιου κινητήρα για το F-35 είναι «κοντόφθαλμη» και πως δεν λαμβάνει σωστά υπόψη τις μελλοντικές απαιτήσεις. Στελέχη της Pratt & Whitney έχουν χρησιμοποιήσει παρόμοια ρητορική για να επικρίνουν σχόλια του εκτελεστικού αντιπροέδρου της Lockheed Martin’s Aeronautics, Γκρεγκ Ούλμερ. Ο Ούλμερ είχε μιλήσει σε ΜΜΕ για τα προβλήματα του κινητήρα των F-35, στο περιθώριο της τότε αεροπορικής έκθεσης του Παρισιού.

 

Τροποποιήσεις στον κινητήρα

Ο κινητήρας του F-35 αποτέλεσε ένα καυτό θέμα, από όταν στελέχη της αμερικανικής Αεροπορίας ανακοίνωσαν ότι είχε ληφθεί απόφαση να αναβαθμιστεί ο πυρήνας-κινητήρας F135 (ECU) από ένα νέο κινητήρα.  Η αμερικανική Αεροπορία έχει ήδη ξοδέψει περίπου τέσσερα δισ. δολάρια για να εξερευνήσει προηγμένες επιλογές κινητήρων για το F-35 μέσω του Προσαρμοστικού Μεταβατικού Προγράμματος Κινητήρα (Adaptive Engine Transition Program-AETP). Ως μέρος του προγράμματος, η Pratt & Whitney και η General Elecrics ανέπτυξαν πρωτότυπα προηγμένα σχέδια κινητήρων, γνωστά ως XA101 και XA100.

«Θα υποστηρίξω, και συνηγορώ, για το [πρόγραμμα] AETP, έναν άλλο κινητήρα», δήλωσε πριν μερικούς μόλις μήνες ο Ούλμερ, σύμφωνα με το Breaking Defense. «Νομίζω ότι ορισμένες από τις προσεγγίσεις σήμερα είναι πολύ κοντόφθαλμες και δεν εξετάζουν μια πιο μακροπρόθεσμη άποψη… Δεν πρόκειται να στηρίξω κανέναν πάροχο λύσεων ή κινητήρων. Θα υποστηρίξω ότι αυτό είναι που χρειάζεται το αεροπλάνο από την άποψη του ζητούμενου και του περιθωρίου [προϋπολογισμού] και θα ενημερωθεί από τις απαιτήσεις του Block 5 όπως ορίζονται».

Ο Ούλμερ έχει εκτιμήσει ότι ένα μελλοντικό πακέτο αναβάθμισης του Block 5 θα απαιτούσε μεταξύ 20 και 30% περισσότερη ικανότητα ψύξης, πέρα από αυτό που θα χρειάζονται οι τρέχουσες προγραμματισμένες ενημερώσεις του Block 4, ανέφερε η Aviation Week. Ο αντιπρόεδρος αεροναυπηγικής της Lockheed Martin αναγνώρισε ότι οποιεσδήποτε τέτοιες μελλοντικές απαιτήσεις απέχουν πολύ από το να ξεπεραστούν, αλλά επεσήμανε ότι θεωρεί πως αυτό τόνισε την ανάγκη να αυξηθεί το διαθέσιμο περιθώριο ισχύος.

Πόλεμος λέξεων

Η διένεξη παρέσυρε Pratt & Whitney σε πολεμική εναντίον της Lockheed Martin, που κατηγόρησε την εταιρεία για κωλυσιεργία και προσπάθεια ακύρωσης των διαδικασιών. Η αμερικανική Αεροπορία είχε ανακοινώσει τον Μάιο του 2023, ότι εξέδωσε πρόσκληση διαβαθμισμένης σύμβασης για stealth μαχητικό έκτης γενιάς τον Μάιο, ένα στοιχείο της ευρύτερης πρωτοβουλίας εκσυγχρονισμού Next Generation Air Dominance-NGAD (Εναέρια Ισχύς Επόμενης Γενιάς) του κλάδου.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της Pratt & Whitney/Raytheon με το να χρησιμοποιείς δύο διαφορετικούς κινητήρες διπλασιάζεις τον αριθμό των εγκαταστάσεων και τον αριθμό μηχανικών και συνεργείων, πράγμα που οδηγεί σε υπερβολικές αυξήσεις κόστους. Οι κατηγορίες της Pratt & Whitney/Raytheon κατά της Lockheed Martin αφορούν την απόπειρα χειραγώγησης του Κογκρέσου και του Πενταγώνου εις βάρος των φορολογουμένων και των ικανοτήτων της Αεροπορίας, «προς ίδιο όφελος».

Το F-35 έχει βιώσει αναβαθμίσεις που του έδωσαν περισσότερες δυνατότητες, αλλά δεν υπήρξε αναβάθμιση κινητήρα για να υποστηρίξει τις ανάγκες ισχύος και ψύξης, που απαιτούν αυτές οι πρόσθετες δυνατότητες. Ταυτόχρονα, η αμερικανική Αεροπορία και το Γραφείο Κοινών Προμηθειών του F-35 (JPO) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αναβάθμιση πυρήνα κινητήρα μαζί με τις ξεχωριστές αναβαθμίσεις ισχύος και θερμικής διαχείρισης (PTMS), είναι ο μόνος οικονομικά αποδοτικός τρόπος για να επιτευχθεί η απαραίτητη πρόσθετη ισχύ και ικανότητα ψύξης.

Για το Πεντάγωνο είναι η ενδεδειγμένη λύση και σε επίπεδο οικονομίας ανά κόστος μονάδας, λόγω του ότι μια μετάβαση σε εντελώς νέο κινητήρα θα συνεπαγόταν τεράστια κόστη, αν εφαρμοζόταν και στις τρεις εκδόσεις. Η Collins Aerospace (τμήμα της Raytheon) ανέπτυξε ένα Σύστημα Ενισχυμένης Ισχύος και Ψύξης (PTMS) για να καλύψει αυτές τις απαιτήσεις, το οποίο προσφέρει διπλάσια ικανότητα ψύξης από την σημερινή. Το F135 ECU σε συνδυασμό με αναβαθμισμένο σύστημα PTMS μπορεί να παρέχει 80KW [κιλοβάτ] ισχύος ή περισσότερο ψυκτική ισχύ για το F-35, η οποία θα ξεπεράσει όλες τις ανάγκες ισχύος και ψύξης, σύμφωνα με την Pratt & Whitney.

Εντελώς νέος κινητήρας

Ένας ανταγωνιστικός κινητήρας για το F-35, αντί του F135 ECU, είναι ο XA100 της General Electric. Ο XA100 είναι κινητήρας προσαρμοστικού κύκλου, όπου η αναλογία παράκαμψης μπορεί να ρυθμιστεί εν πτήσει, επιτρέποντας την επιλογή πιο αποδοτικών τρόπων λειτουργίας όσον αφορά την κατανάλωση καυσίμου ή παρέχουν περισσότερη ισχύ. Σύμφωνα με την General Electric ο XA100 είναι 25% πιο αποδοτικός σε καύσιμο, ενώ προσφέρει επίσης μεταξύ 10 και 20% περισσότερη ώση κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων προφίλ πτήσης, σε σύγκριση με τον κινητήρα F135. Η εταιρεία έχει επίσης διαφημίσει ότι ο κινητήρας της έχει διπλάσια ικανότητα διαχείρισης θερμότητας από τον σημερινό, (ακολουθεί προωθητικό βίντεο της General Electric για τον ΧΑ100):

 

Η κυβέρνηση, σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε τον Μάιο του 2023, είναι της άποψης ότι η υπηρεσία που επιβλέπει το πρόγραμμα του F-35) «δεν έχει καθορίσει πλήρως τις απαιτήσεις ισχύος και ψύξης» και «δεν έχει αξιολογήσει πλήρως το κόστος και ορισμένους από τους τεχνικούς κινδύνους του διαφορετικού κινητήρα του συστήματος θερμικής διαχείρισης».

Τον Αύγουστο του 2022 η Πολεμική Αεροπορία ανέθεσε συμβόλαια στις Pratt & Whitney και General Electric, καθώς και στις Boeing, Lockheed Martin και Northrop Grumman, οι οποίες ιστορικά δεν συμμετείχαν στην παραγωγή κινητήρων. Παρά κάποιες εξωτερικές ομοιότητες, οι τρεις εκδόσεις του F-35 είναι ουσιαστικά διαφορετικές ειδικά στον κινητήρα, ιδίως το μοντέλο Β λόγω της ανάγκης για σύντομη απογείωση και κάθετη προσγείωση. Η General Electric είχε πει ότι ο κινητήρας της XA100 είναι συμβατός με το F-35B, αλλά ο Ούλμερ της Lockheed Martin ότι αυτό θα απαιτούσε σημαντικές τροποποιήσεις στη συγκεκριμένη παραλλαγή.

Σημαντικά ζητήματα

Πέρα από τα σχετικά πλεονεκτήματα ενός νέου κινητήρα για το F-35 έναντι των αναβαθμίσεων του F135, η διαμάχη μεταξύ Lockheed Martin και Pratt & Whitney υπογραμμίζει: Η Pratt & Whitney έχει πολλά να κερδίσει εάν παραμείνει ο μόνος πάροχος κινητήρων και για τις τρεις εκδόσεις του F-35. Το αρχικό σχέδιο του προγράμματος F-35 ήταν η ανάπτυξη ενός εναλλακτικού κινητήρα, του F136, κατασκευασμένου από την General Electric/Rolls-Royce.

Το Πεντάγωνο το ακύρωσε το 2011 για μείωση του κόστους, παρά το γεγονός ότι ο κινητήρας ήταν πολύ ώριμος σε εκείνο το σημείο. Εκ των υστέρων, φαίνεται να ήταν κοντόφθαλμη απόφαση, πόσο μάλλον που το F-35 έχει προβλήματα και με την συντήρηση (όπως θα δούμε εκτενέστερα σε άλλο άρθρο). Με τα προβλήματα του κινητήρα (αν θα αλλάξει, αν θα αναβαθμιστεί, αν μπορεί να διαχειριστεί την αυξημένη θερμότητα) να πλανώνται, άλλα προβλήματα που έχουμε παλαιότερα θίξει και νεότερα που θα δούμε, η προοπτική του F-35 για την Ελληνική Αεροπορία δεν προσφέρεται αποκλειστικά για πανηγυρισμούς…