Ρήξη ή επανακαθορισμός των ευρωαμερικανικών σχέσεων;

Πέραν της ανυποληψίας, αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει αρχικά σε υποβάθμιση, με κίνδυνο να εξελιχθεί σε κατεδάφιση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Στο ζήτημα της Ουκρανίας, οι Ευρωπαίοι δεν έχουν τολμήσει καν να ψελλίσουν προς τους Αμερικανούς, πως η στάση που υιοθετήθηκε ήταν προϊόν συνεργασίας ΕΕ-ΗΠΑ και εφόσον οι ΗΠΑ επανεξετάζουν τη στάση τους, το ίδιο είναι αναγκασμένη να πράξει και η Ευρώπη. Τέλος να προσθέσουν, ότι οι Βρυξέλλες δεν βλέπουν Μπάιντεν ή Τραμπ, αλλά Ουάσινγκτον! Όλα αυτά θα ήταν αυτονόητα εάν υπήρχε αυτοσεβασμός στην ευρωπαϊκή ηγεσία. Μάλλον όμως αποδεικνύεται ότι λείπει ακριβώς αυτό: Ηγεσία.

Παρά τα συνεχή σοκ στα οποία υποβάλλονται φίλοι και σύμμαχοι, η κυβέρνηση Τραμπ δείχνει να έχει κάποιες άκρως ορθολογικές και υπολογισμένες σταθερές στη συμπεριφορά της. Δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τους Ευρωπαίους συμμάχους. Απλά, μέσω “θεραπείας σοκ”, είτε θα τους προσελκύσει βίαια στις αντιλήψεις της είτε θα διαπιστώσει στην πράξη τον βαθμό προσαρμογής σε αυτές, επιβραβεύοντας εμμέσως ή εμφανώς τους στρατηγικά ευφυείς. Η Ευρώπη δεν διαγράφεται από την αμερικανική γεωστρατηγική. Τοποθετείται όμως στη θέση που η Ουάσινγκτον του Τραμπ θεωρεί ότι της αναλογεί στον διεθνή καταμερισμό ισχύος.

Η εναντίωση της ομάδας Τραμπ με την κοσμοθεωρία της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι απόλυτη. Αυτό το δεδομένο της προσδίδει στρατηγικά χαρακτηριστικά. “Ειδική Σχέση” (special relationship) θα συνεχίσει να υπάρχει με το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν θα βρεθεί όμως και στο φόρτε της, εξαιτίας της μεγάλης διαφοράς αντιλήψεων με την κυβέρνηση Στάρμερ. Ο άκομψος διπλωματικά τρόπος με τον οποίο σχολιάζονται από τον Μασκ οι κοινωνικές εξελίξεις στο εσωτερικό της Βρετανίας και της Γερμανίας, αποτελούν ισχυρή ένδειξη για τη συλλογιστική της ομάδας του νέου ενοίκου στον Λευκό Οίκο.

Σε κρίσιμη καμπή οι ευρωαμερικανικές σχέσεις;

Στη Γερμανία υπάρχει ήδη πολιτική αλλαγή. Η πολιτική αναταραχή στη Βρετανία, αργότερα ή γρηγορότερα θα οδηγήσει και εκεί σε εξελίξεις. Εντός ωρών, μέσω δηλώσεων, ο εν αναμονή νέος Γερμανός καγκελάριος Μερτς αναφέρθηκε στη γεωστρατηγική εξίσωση. Έδωσε ευρωπαϊκά στρατηγικά διαπιστευτήρια, δηλώνοντας την ετοιμότητα της Γερμανίας να τεθεί υπό την πυρηνική εγγύηση ασφαλείας του Λονδίνου και του Παρισιού.

Ωστόσο, πέραν του ότι τα μεγέθη των πυρηνικών οπλοστασίων Βρετανίας και Γαλλίας ωχριούν μπροστά στο αντίστοιχο ρωσικό, το ερώτημα που αναμένεται να εγερθεί, αφορά την αξιοπιστία αυτής της εγγύησης ασφαλείας. Ο ιστορικός μεταπολεμικός ηγέτης και πρόεδρος της Γαλλίας, στρατηγός Ντε Γκολ, έμεινε στην ιστορία και διότι είχε αμφισβητήσει δημόσια την αξιοπιστία της αμερικανικής εγγύησης ασφαλείας. Είχε αναρωτηθεί ρητορικά, εάν «οι ΗΠΑ θα θυσίαζαν τη Νέα Υόρκη για να σώσουν το Παρίσι ή/και το Λονδίνο».

Σε απλή στρατηγική γλώσσα, η βεβαιότητα αμοιβαίας καταστροφής (Δόγμα MAD – Mutually Assured Destruction) σε περίπτωση πυρηνικού πλήγματος, βρισκόταν στο υπόστρωμα της σκέψης του Ντε Γκολ και τον ανησυχούσε. Η λογική που της αναγνωρίστηκε, οδήγησε στην εκτεταμένη συζήτηση στους κύκλους των στρατιωτικών και μη της πυρηνικής στρατηγικής. Περνώντας μάλιστα στη σφαίρα της εφαρμοσμένης πολιτικής οδήγησε σε πολλαπλές προσαρμογές το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής (nuclear deterrence).

Ένα παράδειγμα ήταν η ευέλικτη ανταπόδοση (flexible response), με την εισαγωγή ισχυρών αμερικανικών συμβατικών δυνάμεων στην Ευρώπη να έχει ως στόχο να πείσει για την αξιοπιστία της αμερικανικής δέσμευσης ασφαλείας. Αυτές οι δυνάμεις θα λειτουργούσαν σε περίπτωση πολέμου σαν “πυροκροτητής” (trigger) διασφάλισης της αμερικανικής εμπλοκής. Εάν όμως αυτά ίσχυαν την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, αυτομάτως εγείρεται το ερώτημα για ποιον λόγο παρεμφερή στρατηγικά ζητήματα δεν θα εγερθούν και στην περίπτωση της γαλλοβρετανικής πυρηνικής εγγύησης στη Γερμανία.

Μια προφανής διαφορά είναι η γεωγραφική εγγύτητα προστάτη και προστατευόμενου, η οποία δεν θα επέτρεπε εύκολα στο Παρίσι και στο Λονδίνο να αποστασιοποιηθούν σε περίπτωση πυρηνικού πλήγματος. Το ερώτημα που θα έθετε όμως κάθε εχέφρων στρατηγιστής, θα ήταν υπό ποιες προϋποθέσεις θα ήταν ορθολογικό για τη Μόσχα να διακινδυνεύσει ένα πυρηνικό πλήγμα κατά μιας ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Διότι έχει εξόφθαλμα χαθεί το μέτρο…

Τί έδειξε η συνάντηση Μακρόν-Τραμπ

Η επίσκεψη Μακρόν στον Λευκό Οίκο έδειξε ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν δυσκολία στο να αναγνωρίσουν και στη Γαλλία αυξημένο ρόλο στην ευρωπαϊκή άμυνα. Εξάλλου, τη ρητορική περί “Ειδικής Σχέσης” που μεταπολεμικά αφορούσε τη Βρετανία, αμφισβητεί στην πράξη η πραγματική σημερινή κατάσταση των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων. Η Γαλλία, πέραν από αξιόπιστη –υπό προϋποθέσεις– αμυντική εναλλακτική, είναι στη φαρέτρα της αμερικανικής διπλωματίας και μοχλός πίεσης προς την υπόλοιπη Ευρώπη, με σκοπό την ευθυγράμμιση.

Η Γαλλία –από ένα χρονικό σημείο και μετά– διεκδίκησε πρωταγωνιστικό ρόλο στο ζήτημα της Ουκρανίας. Αυτό συνέβη όμως μετά την εκτόπιση της χώρας από το Σαχέλ της Αφρικής από τους Ρώσους. Ρόλο έχουν παίξει και οι Ιταλοί, με τις διαφωνίες τους να επικεντρώνονται όμως κυρίως στο θέμα της Λιβύης. Ο Μακρόν, πέραν της προσπάθειας νομιμοποίησης της επιδίωξης ανάληψης ηγετικού ρόλου στον τομέα της ευρωπαϊκής άμυνας, επιθυμεί να αναστρέψει και τα αρνητικά τετελεσμένα των προηγούμενων ετών μέσω της συνεργασίας με τις ΗΠΑ.

Καταλήγοντας, οι ΗΠΑ δεν εγκαταλείπουν την Ευρώπη, αλλάζουν όμως δραστικά τους κανόνες του παιχνιδιού, καλώντας τις ευρωπαϊκές χώρες να προσαρμοστούν το ταχύτερο. Στο επόμενο σημείωμα θα επιχειρήσουμε να καταδείξουμε τις επιπτώσεις των εξελίξεων αυτών στο ελληνοτουρκικό μέτωπο και την περιφερειακή ασφάλεια στην άμεση γεωπολιτική “γειτονιά” της Ελλάδας…

Σε συνεργασία με το defencepoint