Η Εσθονία ζητά την ενεργοποίηση του Άρθρου 4 – Μόσχα: Δεν παραβιάσαμε τον εναέριο της χώρο

Το πιο πρόσφατο συμβάν σημειώθηκε την Παρασκευή, όταν τρία ρωσικά μαχητικά Mig-31 φέρεται να παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Εσθονίας, παραμένοντας εντός του για 12 λεπτά, σύμφωνα με ανακοίνωση της κυβέρνησης της χώρας. Το περιστατικό εντείνει την ένταση στην περιοχή της Βαλτικής και έρχεται σε συνέχεια σειράς αντίστοιχων ενεργειών της Μόσχας. Πριν από μόλις 10 ημέρες, ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη είχαν παραβιάσει τον εναέριο χώρο της Πολωνίας, εγείροντας ερωτήματα για την ασφάλεια των ανατολικών συνόρων της Συμμαχίας.

Ανάλογο περιστατικό καταγράφηκε και στη Ρουμανία, όπου ρωσικό drone παρέμεινε στον εναέριο χώρο της χώρας για αρκετή ώρα, παρά την απογείωση μαχητικών που είχαν κινητοποιηθεί για την αναχαίτισή του. Η επαναλαμβανόμενη δραστηριότητα ρωσικών αεροσκαφών πάνω από χώρες του ΝΑΤΟ προκαλεί έντονη ανησυχία, με τις κυβερνήσεις να εκτιμούν πως πρόκειται για στοχευμένες προκλήσεις και τεστ αντίδρασης του ΝΑΤΟ και των επιμέρους κρατών-μελών.

Να σημειωθεί ότι το ρωσικό υπουργείο Άμυνας διέψευσε σήμερα την κατηγορία ότι τρία μαχητικά του παραβίασαν τον εσθονικό εναέριο χώρο. Τα τρία καταδιωκτικά τύπου MiG-31 εκτέλεσαν αποστολή στην Καρέλια, στην περιφέρεια Καλίνινγκραντ, και «κατά τη διάρκεια της πτήσης, τα ρωσικά αεροσκάφη δεν παρέκκλιναν από το καθορισμένο σχέδιο πτήσης και δεν παραβίασαν τον εσθονικό εναέριο χώρο», διαβεβαίωσε το ρωσικό υπουργείο Άμυνας μέσω Telegram.

Η αντίδραση της Εσθονίας

Το υπουργείο Εξωτερικών της Εσθονίας κάλεσε τον επιτετραμμένο της Ρωσίας στη χώρα για να υποβάλει διαμαρτυρία και να παραδώσει διπλωματική νότα σχετικά με την παραβίαση του εναέριου χώρου. «Η Ρωσία έχει ήδη παραβιάσει τον εναέριο χώρο της Εσθονίας τέσσερις φορές φέτος, κάτι που είναι απαράδεκτο από μόνο του. Αλλά η σημερινή εισβολή, στην οποία συμμετείχαν τρία μαχητικά αεροσκάφη που εισέβαλαν στον εναέριο χώρο μας, είναι άνευ προηγουμένου βίαιη», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Μάργκους Τσάκνα.

«Οι εντεινόμενες προσπάθειες της Ρωσίας να δοκιμάσει τα σύνορα και η αυξανόμενη επιθετικότητά της πρέπει να αντιμετωπιστούν με ταχεία εντατικοποίηση της πολιτικής και οικονομικής πίεσης», πρόσθεσε. Το Fox, που επικαλείται πηγές από το NATO, ανέφερε ότι τα ρωσικά μαχητικά έφεραν βαλλιστικούς πυραύλους Kinzhal. Για την αναχαίτισή τους απογειώθηκαν ιταλικά F-35 που σταθμεύουν στη χώρα. Παράλληλα, η Εσθονία εξετάζει το ενδεχόμενο να ζητήσει την ενεργοποίηση του Άρθρου 4 του ΝΑΤΟ, όπως είχε κάνει προ ημερών και η Πολωνία.

Η παραβίαση του εναέριου χώρου της Εσθονίας, μέλους του ΝΑΤΟ, από τρία ρωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη, είναι μια «πολύ επικίνδυνη πρόκληση», δήλωσε η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας. «Αυτή σηματοδοτεί την τρίτη παρόμοια παραβίαση του εναέριου χώρου της ΕΕ μέσα σε λίγες ημέρες και κλιμακώνει περαιτέρω τις εντάσεις στην περιοχή», τόνισε η Κάλας σε ανάρτηση στο X. «Θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τα κράτη-μέλη μας στην ενίσχυση της άμυνάς τους με ευρωπαϊκούς πόρους. Ο Πούτιν δοκιμάζει την αποφασιστικότητα της Δύσης. Δεν πρέπει να δείχνουμε αδυναμία», συνέχισε.

Τι σημαίνει η επίκληση του Άρθρου 4

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ουάσινγκτον (1949), το Άρθρο 4 δίνει σε κάθε κράτος-μέλος το δικαίωμα να ζητήσει διαβουλεύσεις με τους συμμάχους, εφόσον θεωρεί ότι η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του απειλούνται. Δεν συνεπάγεται αυτόματη στρατιωτική εμπλοκή, αλλά θέτει το ζήτημα ενώπιον του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, το οποίο μπορεί να λάβει αποφάσεις για διπλωματικές, στρατιωτικές ή αποτρεπτικές κινήσεις.

Το Άρθρο 4 συχνά θεωρείται ένα «καμπανάκι συναγερμού» που προηγείται πιθανών εξελίξεων. Σε αντίθεση με το Άρθρο 5, που προβλέπει συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης κατά κράτους-μέλους, το Άρθρο 4 παραμένει σε επίπεδο πολιτικής διαβούλευσης – ωστόσο έχει ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς ανοίγει τη συζήτηση σε ολόκληρη τη Συμμαχία. Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, το Άρθρο 4 έχει ενεργοποιηθεί μόλις οκτώ φορές, γεγονός που δείχνει τον εξαιρετικό χαρακτήρα της διαδικασίας:

2003 – Τουρκία: Με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ, η Άγκυρα ανησύχησε για τις συνέπειες στην ασφάλεια των συνόρων της. Οι σύμμαχοι αποφάσισαν τότε μέτρα ενίσχυσης της αεράμυνας της Τουρκίας.

2012 – Τουρκία: Η κατάρριψη τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους από τις συριακές δυνάμεις οδήγησε σε διαβουλεύσεις.

2014 – Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία: Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, τέσσερις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προσέφυγαν ταυτόχρονα στο άρθρο 4.

2015 – Τουρκία: Ζήτησε εκ νέου διαβουλεύσεις, επικαλούμενη την αστάθεια στη Συρία, την τρομοκρατική δράση και τις απειλές κατά της ασφάλειάς της.

2020 – Τουρκία: Με αφορμή την κλιμάκωση στο Ιντλίμπ της Συρίας, η Άγκυρα ενεργοποίησε το άρθρο 4, λίγες ώρες μετά τον θάνατο δεκάδων Τούρκων στρατιωτών από αεροπορικό πλήγμα.

2022 – Πολωνία: Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Βαρσοβία ζήτησε διαβουλεύσεις, επισημαίνοντας ότι η ασφάλεια όλων των ανατολικών μελών κινδύνευε.

2022 – Σλοβακία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ρουμανία: Λίγες ημέρες μετά, και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης επικαλέστηκαν το άρθρο 4 λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης της κατάστασης στην Ουκρανία.

2025 – Πολωνία: Μετά την εισβολή ρωσικών drone στον εναέριο χώρο της.