SAFE: Οι αποφάσεις για την ευρωάμυνα – Τί λέει η Αθήνα για τον ρόλο της Τουρκίας

Ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές που επικαλείται το ΑΠΕ-ΜΠΕ ανέφεραν ότι όλες οι χώρες ψήφισαν υπέρ εκτός από την Ουγγαρία που απείχε. Υπενθυμίζεται ότι την προηγούμενη εβδομάδα τα κράτη-μέλη της ΕΕ (σε επίπεδο πρέσβεων) είχαν καταλήξει σε κατ’ αρχήν συμφωνία για το «SAFE», έπειτα από διαβουλεύσεις δύο μηνών.

Με βάση τη νομοθετική πράξη του «SAFE» που εγκρίθηκε, ανοίγει ο δρόμος για τη συμμετοχή και τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, σε κοινές επενδύσεις στην ευρωπαϊκή άμυνα.

Υπεμθυμίζεται πως το δύο επιστολές, η μία από την νομική υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η άλλη από την πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, έκρουσαν «κώδωνα κινδύνου» το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Ειδικότερα, κε επιστολή της προς τον πρόεδρο του προγράμματος SAFE, που κοινοποιείται και στην πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, η πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα αναφέρει τη γνωμοδότηση της νομικής υπηρεσίας του Ευρωκοινοβουλίου ότι δεν είναι νόμιμη η διαδικασία που ακολούθησε η Κομισιόν με την οποία ανοίγει η συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE των 150 δισεκατομυρίων ευρώ.

Οι προβλέψεις του SAFE

Το χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE θα παρέχει χαμηλότοκα πολυετή δάνεια, ύψους έως και 150 δισ. ευρώ, τα οποία θα εγγυάται ο προϋπολογισμός της ΕΕ. Τα δάνεια αυτά θα προορίζονται για την κοινή χρηματοδότηση αγορών και εξοπλιστικών έργων σε τομείς όπου η ευρωπαϊκή προσφορά παραμένει ανεπαρκής, όπως η παραγωγή πυραύλων, πυρομαχικών, μη επανδρωμένων αεροσκαφών και αντιαεροπορικών αμυντικών συστημάτων, κ.α..

Στα δάνεια αυτά θα μπορούν να συμμετάσχουν χώρες εκτός ΕΕ, όπως η Νορβηγία και η Ουκρανία, που έχουν υπογράψει μια εταιρική σχέση άμυνας και ασφάλειας, καθώς και η Βρετανία, η οποία υπέγραψε με την ΕΕ παρόμοια συμφωνία εταιρικής σχέσης στις 19 Μαΐου στο Λονδίνο, καθώς και υποψήφιες προς ένταξη χώρες.

Στην πρόταση υπό έγκριση κανονισμού, προβλέπεται το κόστος των εξαρτημάτων που παράγεται από την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (εγκατεστημένη στην ΕΕ, σε χώρα του ΕΟΧ/ΕΖΕΣ ή στην Ουκρανία) να μην είναι μικρότερο από το 65% του συνολικού κόστους του τελικού στρατιωτικού εξοπλισμού. Το υπόλοιπο ποσοστό, έως και 35% μπορεί να προέρχεται από χώρες εκτός ΕΕ, χώρες του ΕΟΧ/ΕΖΕΣ ή την Ουκρανία.

Όροι και δικλείδες ασφαλείας

Σημειώνεται πως σχετικά με τις συμβάσεις προμήθειας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των κατασκευαστικών στοιχείων που προέρχονται από χώρες εκτός της ΕΕ, των κρατών ΕΟΧ-ΕΖΕΣ και της Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35 % του εκτιμώμενου κόστους των κατασκευαστικών στοιχείων του τελικού προϊόντος.

Η ΕΕ δεσμεύεται να ενισχύσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη διατλαντική συνεργασία και δέσμευση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. «Σε αυτό το πλαίσιο, το SAFE θα προσπαθήσει να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να συνεχίσει τη βιομηχανική συνεργασία και να εξασφαλίσει αμοιβαία πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους εταίρους» καταλήγει η ανακοίνωση.

Διπλωματικές πηγές που επικαλείται το ΑΠΕ-ΜΠΕ ανέφεραν ότι για τη συμμετοχή της Τουρκίας, όπως και για όλες τις άλλες υποψήφιες προς ένταξη χώρες, θα πρέπει να συνομολογηθεί μια διαφορετικού τύπου συμφωνία από το Συμβούλιο με ομοφωνία.

Σύμφωνα με την Deutsche Welle, από την ελληνική πλευρά ζητήθηκε από την Κομισιόν να υπάρξει συμπληρωματική δήλωση η οποία επισυνάφθηκε στα πρακτικά του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων, την περασμένη Τετάρτη, με δέσμευση για χρήση του άρθρου 212 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ένωσης, βάσει του οποίου «οι συμφωνίες οικονομικού, χρηματοδοτικού και τεχνικού περιεχομένου της Ένωσης με τους υποψήφιους εταίρους αποφασίζονται με ομοφωνία».

Επιπλέον, κατά την ίδια πηγή, η Αθήνα κατέθεσε εθνική δήλωση όπου εκφράζει την πεποίθηση ότι «η Κομισιόν και οι εταίροι θα σεβαστούν τις θεμελιώδεις αρχές σε όλα τα στάδια της εφαρμογής του SAFE» και πως οι συμπεφωνημένες διατάξεις και ρυθμίσεις του μηχανισμού δεν θα αποτελέσουν «προηγούμενο» για μελλοντικά αμυντικά προγράμματα της Ευρώπης.

Τί λέει η Αθήνα

Όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, σχετικά με τον Κανονισμό κυκλοφόρησαν γνώμες και ανακοινώσεις που καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα». Σταχυολογούνται τα ακόλουθα:

1. Ανοίγει ο δρόμος για μόνιμη συμμετοχή τρίτων χωρών στα εξοπλιστικά προγράμματα της ΕΕ. Ανακριβές: Ο Κανονισμός είναι ένα συγκεκριμένο χρηματοδοτικό πρόγραμμα, περιορισμένης (τετραετούς) διάρκειας.

2. Η Ελλάδα μπορούσε να μπλοκάρει την υιοθέτηση του Κανονισμού. Ανακριβές: Ο Κανονισμός υιοθετήθηκε με ειδική πλειοψηφία. Συναίνεσαν 26 από τα 27 κράτη μέλη, περιλαμβανομένης της Κύπρου.

3. Η Ελλάδα δεν μπόρεσε να περάσει ουσιαστικές βελτιώσεις στο σχέδιο Κανονισμού. Ανακριβές: Τα υπόλοιπα κράτη μέλη ήταν υπέρ της υιοθέτησης του Κανονισμού, μάλιστα στην αρχική του εκδοχή πριν τις προτάσεις βελτίωσης από ελληνικής πλευράς. Θα μπορούσε συνεπώς να είχε υιοθετηθεί, χωρίς καμία αλλαγή. Η Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, κατάφερε να εξασφαλίσει ισχυρές νομικές βάσεις ως προς τις προϋποθέσεις συμμετοχής υποψήφιων προς ένταξη χωρών.

4. Η Ελλάδα δεν θα έχει κανένα λόγο στην οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία ΕΕ-τρίτης χώρας διότι η συμμετοχή τρίτων χωρών στο SAFE είναι αυτόματη μετά την ψήφιση του Κανονισμού. Ανακριβές: Ο Κανονισμός θέτει το γενικό πλαίσιο της διαδικασίας. Θα ακολουθήσουν διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με την τρίτη χώρα, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις. ‘Αρα κρίσιμο είναι το στάδιο της διμερούς συμφωνίας που θα αφορά την κάθε συγκεκριμένη χώρα.

Με ελληνική παρέμβαση, για την υπογραφή κάθε τέτοιας διμερούς συμφωνίας απαιτείται ομοφωνία, βάσει του άρθρου 212 ΣΛΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 218 ΣΛΕΕ. Αυτό προκύπτει από την αιτιολογική σκέψη υπ’ αριθ. 23 του Κανονισμού σε συνδυασμό με τη δήλωση της Επιτροπής που καταγράφηκε στα πρακτικά του της συνεδρίασης του COREPER II της 18ης Μαΐου ότι προτίθεται να χρησιμοποιήσει το άρθρο 212 ΣΛΕΕ ως νομική βάση για τις συμφωνίες αυτές.

5. Η Ελλάδα δεν μερίμνησε ώστε να ληφθούν υπ’ όψιν στη συμμετοχή τρίτων χωρών τα εθνικά της συμφέροντα. Ανακριβές: Η Ελλάδα κατάφερε να περιληφθεί στο άρθρο 16 του Κανονισμού SAFE, σχετικά με τους κανόνες επιλεξιμότητας εταιρειών και οντοτήτων τρίτων χωρών, ως προϋπόθεση η συνεκτίμηση των συμφερόντων ασφαλείας και άμυνας της ΕΕ και των κρατών-μελών.

Συμπερασματικά, και ομοφωνία και λήψη υπ’ όψιν των εθνικών συμφερόντων ασφαλείας. Σύνθετα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να μελετώνται σε βάθος και δεν επιδέχονται επιφανειακής και αυθαίρετης ερμηνείας για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Απαιτείται σοβαρότητα ανάλογη της βαρύτητας των ζητημάτων, επισημαίνει η Αθήνα