Σκέψεις για την ελληνική αποτροπή με αφορμή μια επίσκεψη στο Παλαμήδι

Μια βόλτα στα σοκάκια της πόλης που ξεχειλίζουν ιστορία και ομορφιά, σε κάνουν να αντιληφθείς αμέσως για ποιον λόγο ιστορικό κέντρο της πόλης έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Όποιος έχει στοιχειώδη γνώση της ελληνικής ιστορίας, δεν μπορεί να μη σκεφτεί τον πρώην υπουργό Εξωτερικών του τσάρου της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και πρώτου κυβερνήτη του ελληνικού κράτους να περπατάει με το χαρακτηριστικό κοστούμι της εποχής.

Δεν μπορεί να μη σκεφτεί την ώρα της δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια, κοιτώντας την προθήκη με το σημείο που χτύπησε η σφαίρα από τα όπλα των Μανιατών της οικογένειας Μαυρομιχάλη, τον αδελφό και γιο του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη που είχε φυλακιστεί μετά από ανταρσία στη Μάνη…

Εκεί όμως που σου κόβεται η ανάσα, είναι όταν επισκεφτείς το Παλαμήδι. Το φρούριο – κάστρο που στέκεται περήφανο στα 216 μέτρα από το 1687 που κατασκευάστηκε από τους Βενετούς, έχοντας καταλάβει το ύψωμα. Θεωρητικά απρόσβλητο, διαθέτοντας επτά προμαχώνες με ενενήντα δύο βαριά κανόνια και πολλούς βοηθητικούς χώρους για την αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων, στρατιωτικών και μη εφοδίων. Το έχασαν από τους Οθωμανούς…

Ήρθε όμως η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Οι Τούρκοι οχυρώθηκαν στο Παλαμήδι, όμως, στις 30 Νοεμβρίου 1822 καταλήφθηκε μετά από καταδρομική ενέργεια από ελληνική δύναμη 300 ανδρών υπό τον Στάικο Σταϊκόπουλο -το άγαλμά του δεσπόζει στην πόλη- και τον Δημήτριο Μοσχονησιώτη. Είχαν πληροφορηθεί την αδυναμία του Δράμαλη να ανεφοδιάσει τους Οθωμανούς υπερασπιστές του Παλαμηδίου που λιμοκτονούσαν, καθώς άλλοι ήρωες της Επανάστασης του 1821 (Νικηταράς και Γενναίος) είχαν φροντίσει γι’ αυτό…

Παλαμήδι, το ΑΣΕΠΕ της εποχής του

Κι ενώ αυτές οι ιστορικές στιγμές περνούσαν συγκεχυμένα από το μυαλό μου, βλέποντας το ηλιοβασίλεμα, λίγη ώρα προτού οι φύλακες του ιστορικού αυτού χώρου ζητήσουν την αποχώρηση των επισκεπτών καθώς σκοτείνιαζε, η “επαγγελματική διαστροφή” με έκανε να αναλογιστώ για ποιον λόγο είχε χυθεί τόσο αίμα σε αυτό το σημείο.

Έχοντας μάλιστα ασχοληθεί, στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, λίγες εβδομάδες νωρίτερα με τις εξελίξεις στο θέμα της υποστήριξης και αναβάθμισης των “Erieye”, του Αεροφερόμενου Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης και Ελέγχου / Aerial Early Warning & Control (ΑΣΕΠΕ / AEW&C) της Πολεμικής Αεροπορίας, έκανα μια -ολίγον παρανοϊκή αλλά απολύτως πραγματική- σύνδεση! Το Παλαμήδι ήταν το ΑΣΕΠΕ της εποχής του! Γι’ αυτό χύθηκε τόσο αίμα. Από τα 200+ μέτρα, μπορούσες να βλέπεις περιμετρικά τα πάντα, προφανώς με στόχο να μην αιφνιδιαστεί αυτός που το ήλεγχε.

Με την απόκτηση των τεσσάρων Erieye EMB-145 AEW&C μετά την κρίση των Ιμίων και την ίδρυση της 380 Μοίρας ΑΣΕΠΕ, αυτή την ικανότητα ήλπιζαν να αποκτήσουν οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Διακλαδικά, όχι μόνο για τον αεροπορικό στόλο, αλλά για το σύνολο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Στις 30 Ιουνίου 2001 που αφίχθηκε στην Ελλάδα το πρώτο αεροσκάφος SAAB-340H ΑΣΕΠΕ και ιδιαίτερα στις 4 Ιουλίου 2001 που πραγματοποιήθηκε η πρώτη πτήση του αεροσκάφους με τα ελληνικά εθνόσημα, ξεκινούσε μια νέα εποχή, βασισμένη στα “lessons learned” (διδάγματα) των Ιμίων. Το ΚΥΣΕΑ, (τότε Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας, σήμερα “Εθνικής Ασφαλείας”), είχε λάβει την απόφαση για την προμήθεια στις 15 Δεκεμβρίου 1998…

Αντιγράφω από τον διαδικτυακό κόμβο του Κλάδου: Οι αποστολές που δύναται να εκτελέσει, είναι οι ακόλουθες:

• Δημιουργία διευκρινισμένης εικόνας αέρος και επιφανείας.
• Ανταλλαγή πληροφοριών (μέσω DATA LINK & VOICE) με Μονάδες Αεράμυνας και ΠΝ.
• Έλεγχος Α/Φ αεράμυνας και υποστήριξη επιθετικών επιχειρήσεων.
• Υποστήριξη των διαδικασιών ελέγχου εκπομπών (Emission Control – EMCON) των επιγείων Radars καθώς και των Μονάδων επιφανείας.
• Συλλογή και καταγραφή ηλεκτρονικών πληροφοριών (ESΜ – ELINT).
• Παροχή αεροναυτιλιακής βοήθειας.
• Υποστήριξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης.

Γιατί όμως τα αναφέρω αυτά; Διότι όπως συνηθίζουμε, παρόλο που αποδείχθηκε στην πράξη ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις γνώριζαν καλά τι έπρεπε να πράξουν στο επίπεδο των προτεραιοτήτων, τα τέσσερα συστήματα που αγοράστηκαν από τους Σουηδούς -της τότε Ericsson Microwave Systems με το σύστημα Erieye, εταιρία που εξαγοράστηκε από την SAAB Electronic Defence Systems το 2006- αφέθηκαν στην τύχη τους. Οι μοναδικοί πολλαπλασιαστές ισχύος των Ενόπλων Δυνάμεων, χωρίς υποστήριξη και χωρίς αναβάθμιση.

Δεν είναι ασφαλώς τα μόνα συστήματα. Ούτε αποτελεί είδηση ότι ο σχεδιασμός σε αυτό τον τομέα στην Ελλάδα, παραδοσιακά γινόταν «στο γόνατο». Όταν δε αυτό αφορά το ασυντήρητο και μη αναβαθμισμένο στην ώρα του «μάτι» των Ενόπλων Δυνάμεων, με δυνατότητα να «βλέπει» σχεδόν στα 500 χιλιόμετρα από ύψος μέχρι και 30.000 ποδών, τότε φθάνουμε να μιλάμε για επιχειρησιακό έγκλημα. Ένα έγκλημα το οποίο δεν βαρύνει πρωτίστως τις στρατιωτικές, αλλά τις πολιτικές ηγεσίες του τόπου. Χωρίς βέβαια οι στρατιωτικές να είναι άμοιρες ευθυνών.

Επικάλυψη αποστολών

Για τους σκοπούς αυτού του άρθρου, δεν θα ασκηθεί κριτική σε αυτές καθαυτές τις αποφάσεις αναβάθμισης / εκσυγχρονισμού των P-3B Orion και της προμήθειας των F-35A Lightning II. Ο λόγος που τις αναφέρω όμως, είναι η μερική έστω επικάλυψη των αποστολών. Στην περίπτωση του Αεροσκάφους Ναυτικής Συνεργασίας (ΑΦΝΣ), είναι μεν πιο εξειδικευμένο στον εντοπισμό στόχων επιφανείας, στερείται όμως δυνατότητα εντοπισμού εναέριων στόχων. Το αντίστροφο, για τα αεροσκάφη ΑΣΕΠΕ δεν ισχύει, καθώς διαθέτουν δυνατότητα εντοπισμού στόχων επιφανείας (πλοίων), αν και όχι υποβρυχίων, για τα οποία όμως διατίθενται κι άλλα συστήματα.

Όσον αφορά τα F-35A, ειδικά από τη στιγμή που για μια ακόμη προμήθεια οι πλατφόρμες δεν συνοδεύονται από όπλα, προτάσσονται οι αισθητήρες και η παθητική δυνατότητα εντοπισμού στόχων. Εξαιρετικά προηγμένο και σε αυτό τον ρόλο, εξακολουθεί όμως να μην αποτελεί δικαιολογία για την καταπάτηση της λογικής, δηλαδή την κατά προτεραιότητα εξασφάλιση της ομαλής επιχειρησιακής λειτουργίας των υφισταμένων συστημάτων τη στιγμή μάλιστα που οι αποστολές τους (ΑΣΕΠΕ και F-35) δεν είναι συγκρίσιμες. Αντ’ αυτού, θα δαπανηθούν περί τα 3,7 δισ. δολάρια (3,35 δις ευρώ) για άλλη μια πλατφόρμα, χωρίς όπλα και με μηδενική συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας στην παραγωγή, υποστήριξη και συντήρηση του μαχητικού!

Έπρεπε να επιχειρήσουν οι Τούρκοι να στήσουν το 2020 στον νέο τότε πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, τα δικά του Ίμια με τις προκλήσεις στον Έβρο και την ένταση στο Αιγαίο, για να ξεκινήσει σοβαρή συζήτηση και τελικά οι διαδικασίες για την υπογραφή σύμβαση «Εν-Συνεχεία Υποστήριξης – ΕΣΥ» (FOS: Follow-on-Support) για τα τέσσερα αεροσκάφη ΑΣΕΠΕ. Για να ακυρωθεί και να ξεκινήσει από την αρχή! Τρία χρόνια αργότερα, ακόμα περιμένουμε! Όχι για τον εκσυγχρονισμό / αναβάθμιση των συστημάτων που θα έπρεπε να έχει προχωρήσει στα 10-15 χρόνια επιχειρησιακής αξιοποίησης, αλλά αισίως, 22 χρόνια μετά!

Σουηδία, ΝΑΤΟ και Παλαμήδι!

Όταν η Ελλάδα προμηθεύτηκε τα συστήματα, η απόφαση ήταν πρωτοποριακή, όχι μόνο λόγω της συνειδητοποίησης της επιχειρησιακής σημασίας των αεροσκαφών ΑΣΕΠΕ, αλλά για την επιλογή Σουηδού προμηθευτή! Παρά την τεχνική αρτιότητα του συστήματος, είχαν υπάρξει ενστάσεις, κυρίως με το επιχείρημα ότι η προμηθεύτρια εταιρία δεν προερχόταν από νατοϊκή χώρα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τη διαλειτουργικότητα με τα αντίστοιχα συμμαχικά συστήματα, το οποίο τελικά δεν ήταν πρόβλημα.

Η Σουηδία βέβαια, πάντα βρισκόταν πολύ πιο κοντά στο ΝΑΤΟ από όσο τυπικά δηλωνόταν. Ήρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου… και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η Σουηδία εντάχθηκε και επισήμως στην Ατλαντική Συμμαχία. Ως χώρα, θα έπρεπε να έχει κινήσει το ζωηρό ενδιαφέρον της Ελλάδας για πολλούς λόγους. Κυρίως συνεπεία των εξελίξεων των τελευταίων ετών και τη «νέα συνοριογραμμή» που εκτείνεται από τις Βαλτικές Δημοκρατίες, μέχρι το Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο. Ας όψεται όμως ο ακατανόητα μονοδιάστατος υπερατλαντικός προσανατολισμός που έχει επιλέξει το ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Ας μείνουμε όμως στα υφιστάμενα… Η τεχνολογία προχωρά ραγδαία. Το Erieye εξελίχθηκε στο εντυπωσιακά προηγμένο Global Eye. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έσπευσαν. Στη συνέχεια, η είσοδος της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ «άνοιξε» την πόρτα της Πολωνίας, που παρότι είναι συνοριακή χώρα για τη Συμμαχία, έχει λόγους να συνεργάζεται είτε με τη Σουηδία, είτε με τη Νότια Κορέα. Λόγους που αδυνατεί να αντιληφθεί και να αξιοποιήσει και η ελληνική εξωτερική πολιτική.

Το προσεχές διάστημα αναμένονται με ενδιαφέρον. Προς το παρόν, σε εξέλιξη βρίσκεται και η αναζήτηση βιομηχανικών συνεργατών για τους Σουηδούς. Κατά πληροφορίες, συζητούν με την ΕΑΒ, ενώ ενδιαφέρον έχει και η διερεύνηση με την εταιρία Scytalys, καθώς λόγω της βιομηχανικής συμμετοχής της στο πρόγραμμα προμήθειας των Erieye (Σύμβαση 022A/99 της 1ης Ιουλίου 1999) αλλά και στο πρόγραμμα των P-3B Orion, μοιάζει ιδανικά πλασαρισμένη για να διασφαλίσει την απόλυτη συνεργασία – διαλειτουργικότητα των δυο τύπων αεροσκαφών, όταν -κι εάν- με το καλό παραδοθούν στο Πολεμικό Ναυτικό.

Εν αναμονή των εξελίξεων λοιπόν… Προς το παρόν, ας εκφράσουμε την ελπίδα, ότι τα αεροσκάφη ΑΣΕΠΕ δεν θα καταλήξουν σε κάποιο αεροπορικό μουσείο, που θα το επισκεπτόμαστε όπως το Παλαμήδι στο Ναύπλιο. Και ότι οι ελληνικές δυνατότητες ΑΣΕΠΕ δεν θα βρεθούν σε μία «τρύπα», όπως αυτή στο Παλαμήδι, όπου στις 7 Σεπτεμβρίου 1833 φυλακίστηκε ο ήρωας της Επανάστασης του 1821, «Γέρος του Μωριά» Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Αυτή η απόφαση έμεινε στην ιστορία ως απόδειξη του -ενίοτε αυτοκαταστροφικού- χαρακτήρα της ελληνικής φυλής. Ας ελπίσουμε, ότι η ιστορία των ΑΣΕΠΕ στο ελληνικό οπλοστάσιο που γράφεται ακόμη, δεν θα αποτελέσει ακόμα μία απόδειξη, η οποία μάλιστα θα αφορά την ελληνική άμυνα και ασφάλεια.

Σε συνεργασία με το defence-point.gr