Media, Social Media και Ψυχολογικές Επιχειρήσεις

Τόσο η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση όσο και ο πόλεμος μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ δε μπορούν παρά να μας υπενθυμίσουν τη σημασία της πληροφορίας ως διάσταση στις πολεμικές αναμετρήσεις. Η μάχη όλων των προαναφερόμενων μερών για άσκηση επιρροής μέσω ποικίλων μεθόδων πληροφοριακών επιχειρήσεων είναι προφανής βλέποντας τα media και τα social media. Σαφώς η πληροφορία και ο ρόλος της σε διαμάχες δεν είναι νέα. Η αξία των στρατιωτικών πληροφοριών αναγνωριζόταν από την αρχαιότητα και η αξία αυτή διατηρείται. Το νεότερο στοιχείο όμως είναι η πληροφορία που άπτεται του πολιτικού και όχι του τακτικού αντικειμενικού σκοπού, καθώς οι κοινωνίες χρειάζονται όλο και ισχυρότερο κίνητρο για στρατιωτική εμπλοκή τους σε αντιπαραθέσεις.

Η σημασία που τείνει να αποκτήσει αυτό το είδος της πληροφορίας σε συνάρτηση με την ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών και κυρίως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πρωτοφανής. Ο πληροφοριακός πόλεμος περιλαμβάνει ένα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων όπως επιχειρήσεις ηλεκτρονικού πολέμου (EW Ops), δράσεις στον κυβερνοχώρο (Cyber Ops), ψυχολογικές επιχειρήσεις (PsyOps), στρατιωτική παραπλάνηση (Military Deception), επιχειρήσεις στα ΜΜΕ (Media Ops) και άλλα. Αποτελεί πολλαπλασιαστή ισχύος σε κάθε συμβατική επιχείρηση προκειμένου να επιτευχθούν οι πολιτικοί στόχοι που αποτελούν πάντα το υπόβαθρο ενός πολέμου.

Σήμερα η ευρεία χρήση αυτής της μορφής του πολέμου είναι αποτέλεσμα της επίγνωσης από τους διεθνείς δρώντες της αναγκαιότητάς διεξαγωγής της. Στην πραγματικότητα είναι βέβαιο πως συμβατική στρατιωτική νίκη χωρίς επικοινωνιακή υποστήριξη δε θα φέρει τα βέλτιστα αποτελέσματα αναφορικά με τους πολιτικούς σκοπούς. Αντιθέτως ίσως και να πλήξει μακροπρόθεσμα την εικόνα του “νικητή”, εάν ο χαμένος κερδίσει στον αγώνα της κοινής γνώμης.

Η τάση των πληροφοριακών επιχειρήσεων να σχετίζονται όλο και περισσότερο με τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης δημιούργησαν την υποκατηγορία που ονομάζεται στο χώρο της πληροφόρησης Επιχειρήσεις Επιρροής (Influence Operations). Στόχος τους είναι η χρήση δύσκολων στον εντοπισμό μεθόδων για την υποταγή ακροατηρίων κάνοντας χρήση διαφόρων ειδών καλυμμένων ή μη καναλιών (μυστικές υπηρεσίες, διπλωματία, ΜΜΕ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης) και τη διεξαγωγή πολιτικού και ιδεολογικού σαμποτάζ εντός αυτών.

Οι πληροφοριακός πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς

Στο μεσανατολικό μέτωπο και οι δύο πλευρές διεξάγουν πληροφοριακές επιχειρήσεις με κύριο κανάλι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ προχώρησε αμέσως μετά την επίθεση που δέχτηκε το κράτος σε επικοινωνιακή εκστρατεία υποστήριξης της χώρας. Σύμφωνα με ξένες πηγές, βίντεο με τη μορφή διαφημίσεων θεάθηκαν στην εφαρμογή “X” σε διάστημα μικρότερο της μίας εβδομάδας περισσότερες από 4 εκατομμύρια φορές. Μάλιστα οι διαφημίσεις στόχευαν σε ενήλικες άνω των 25 σε δυτικές πόλεις “κλειδιά” όπως οι Βρυξέλλες, το Παρίσι, το Μόναχο και η Χάγη. Αντίστοιχη δράση υπήρξε και στο YouTube με 75 διαφορετικά βίντεο σχετικά με το χτύπημα της 7ης Οκτωβρίου.

Τα βίντεο αυτά απεικόνιζαν την ειδεχθή βία με την οποία ενήργησαν οι παλαιστίνιοι εξτρεμιστές. Το περιεχόμενο ήταν αρκετά γραφικό ώστε ορισμένα κλιπ να “κατέβουν” λόγω του νόμου περί ρύθμισης περιεχομένου στο διαδίκτυο DSA (Digital Services Act). Οι ωμές εικόνες στοχεύουν στο συναίσθημα του δέκτη με απώτερο σκοπό την θετική του στάση σε ενδεχόμενη στρατιωτική βία απέναντι στη τρομοκρατική οργάνωση. Πρόκειται δηλαδή για επιχειρήσεις επιρροής με κύριο αποδέκτη τις δυτικές κοινωνίες και τους θεσμούς της.

Στον αντίποδα, η Χαμάς διεξάγει στον κυβερνοχώρο κυρίως ψυχολογικές επιχειρήσεις. Προτεραιότητα της είναι να υπογραμμιστεί το τρωτό πανίσχυρων στρατιωτικά κρατών όπως το Ισραήλ, η δημιουργία κλίματος έπαρσης και η πρόκληση τρόμου στο εβραϊκό στρατιωτικό προσωπικό, στους πολίτες αλλά και το δυτικό πολιτισμό γενικότερα. Αποσκοπεί επίσης στην ενδυνάμωση του αντισημιτικού μίσους και την παρακίνηση ομοϊδεατών για ανάληψη βίαιων δράσεων κατά της καταπιεστικής δύναμης που ενεργεί σύμφωνα με τις πεποιθήσεις της σε βάρος το παλαιστινιακού λαού. Ενώ στον τομέα της διασποράς τρόμου οι τρομοκρατικές οργανώσεις ήταν “παραδοσιακά” ικανές, η ανταπόκριση της Χαμάς στην επικοινωνιακή στρατηγική στο διεθνές περιβάλλον είναι νεότερη. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται η Χεζμπολάχ.

Σε δήλωση της, η Rita Katz, ειδική αναλύτρια τρομοκρατικών οντοτήτων, υποστήριξε ότι η οργάνωση απαντά έγκαιρα και εύστοχα σε ερεθίσματα που την αφορούν στον κυβερνοχώρο. Αναφέρει επίσης ότι αναρτά προσεκτικά επεξεργασμένα προπαγανδιστικά βίντεο, μονταρισμένα, με χρήση δραματικών soundtrack και εφέ που παραπέμπουν σε επαγγελματικές γνώσεις. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος μπορεί να υποστηριχτεί πως η οργάνωση ανταποκρίθηκε επικοινωνιακά και στο συμβάν του νοσοκομείου Al-Ahli, καθώς μέχρι σήμερα οι απόψεις διίστανται για την υπαιτιότητα της ανθρωπιστικής αυτής καταστροφής.

Μάχη πληροφόρησης και παραπληροφόρησης

Η προσπάθεια των διεθνών δρώντων να νικήσουν στη διάσταση της πληροφορίας και της κοινής γνώμης αυξάνεται σημαντικά. Η παραπληροφόρηση ενισχύεται από τον ειδησεογραφικό ανταγωνισμό που τοποθετεί σε περιόδους κρίσεων την διασταύρωση πηγών και πληροφοριών σε δεύτερη μοίρα από την ταχύτητα της ενημέρωσης. Ο κυβερνοχώρος αποτελεί σήμερα πληροφοριακό χάος, στο οποίο είναι σχεδόν αδύνατο για το μέσο διαδικτυακό χρήστη να διακρίνει την αλήθεια από την παραπληροφόρηση.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η μαζική συμμετοχή σε αυτά εισάγουν πρωτοποριακούς ρυθμούς διάδοσης της πληροφορίας που οδηγούν κατ’ επέκταση σε ταχύτατη διαμόρφωση γνώμης και ενδεχομένως και δράσης των κοινωνιών. Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένες έρευνες, τα μέσα αυτά έχουν γείρει τη πλάστιγγα της χειραγώγησης στα δημοκρατικά κράτη υπέρ των κοινωνιών, καθώς τα μαζικά δεδομένα συλλέγονται (bulk interception) και γνωστοποιούνται στους ηγέτες επηρεάζοντας σημαντικά τις αποφάσεις τους.

Δεδομένου όμως ότι κάθε λαός γνωρίζει λίγα για τη χάραξη κρατικής στρατηγικής και τις δυναμικές σχέσεις μεταξύ των κρατών στο διεθνές σύστημα, οι πολιτικοί ηγέτες θα βρίσκονται όλο και συχνότερα αντιμέτωποι με το δίλημμα το πολιτικού κόστους σε μια αποκλίνουσα από την κοινή γνώμη απόφαση. Σε αυτά τα διλήμματα αναμένεται φυσικά να “πατήσει” κάθε ικανός διεθνής αντίπαλος.