Θα επιστρέψει η Τουρκία στο πρόγραμμα των F-35;

Η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ μίλησε τον Ιανουάριο στο CNN Türk για το ενδεχόμενο η Τουρκία να επανέλθει στο πρόγραμμα: «Ήμασταν στη διαδικασία διαπραγματεύσεων για την πώληση των Patriot και ενώ αυτές οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν, η Τουρκία πήγε σε άλλη κατεύθυνση… Ειλικρινά, εάν μπορέσουμε να επιλύσουμε το ζήτημα των S-400, το οποίο και επιθυμούμε, οι ΗΠΑ θα χαρούν να καλωσορίσουν την Τουρκία πίσω στην οικογένεια των F-35. Πρώτα να το λύσουμε και επίσης να διασφαλίσουμε ότι η Τουρκία έχει μια ισχυρή αεράμυνα».

Η δήλωση Νούλαντ ήρθε λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ενέκρινε την πώληση  40 νέων F-16C/D Block 70 στην Τουρκία, συν την αναβάθμιση 79 τουρκικών F-16, μαζί με ένα τεράστιο πακέτο, στο οποίο περιλαμβάνονται σχεδόν 1.000 προηγμένοι πύραυλοι αέρος-αέρος μέσου βεληνεκούς AIM-120. Η συμφωνία ανέρχεται σε 23 δισ. δολάρια, εάν εκτελεστεί πλήρως. Η Νούλαντ είπε ότι το πακέτο F-16 αποτελεί «προτεραιότητα για τις ΗΠΑ», αν και πρέπει να εγκριθεί από το Κογκρέσο. Σημείωσε ότι «η ανάπτυξη του στόλου των F-16 από την Τουρκία είναι πολύ σημαντική για την αμερικανική ασφάλεια»!

Υπενθυμίζουμε ότι Τουρκία περίμενε το F-35 για να αντικαταστήσει πολλά από τα F-16 της. Η βιομηχανία της συμμετείχε στην παραγωγή του και αναμενόταν να αγοράσει τουλάχιστον 100 F-35 με σημαντικά αντισταθμιστικά οφέλη. Για να καλύψει το κενό μετά την αποβολή της από το πρόγραμμα F-35, η Τουρκία προσπάθησε να αγοράσει και να αναβαθμίσει F-16, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της Πολεμικής της Αεροπορίας. Οι ΗΠΑ απέρριπταν το τουρκικό αίτημα, κυρίως επειδή η Τουρκία είχε θέσει εμπόδια στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Η Άγκυρα είχε απορρίψει μια ρωσική προσφορά για αγορά μαχητικών Su-57, πριν στραφεί στο Eurofighter Typhoon, ως πιθανό νέο μαχητικό. Η ρωσική λύση θα απαιτούσε επανασχεδίαση όλου του πλέγματος της τουρκικής Αεροπορίας, από το δόγμα έως την εκπαίδευση και υποστήριξη, με ορίζοντα πάνω από δεκαετία. Υπήρχαν αναφορές ότι η Τουρκία έψαχνε να αγοράσει περίπου 40 Typhoon ως εναλλακτική λύση στα F-16. Είναι αμφίβολο εάν μια τέτοια συμφωνία θα πραγματοποιούνταν, λόγω της αυστηρής θέσης της Γερμανίας στις εξαγωγές όπλων.

Η Σουηδία το κλειδί

Παράγοντες σε ΗΠΑ και Γερμανία εμπόδιζαν το προηγούμενο διάστημα τις πωλήσεις νέων μαχητικών στην Τουρκία. Τελικώς οι ΗΠΑ συμφώνησαν αφ’ ενός επειδή η Άγκυρα ήρε τα εμπόδια για την ένταξη των σκανδιναβικών χωρών στο ΝΑΤΟ, αφ’ ετέρου επειδή θέλουν να αποτρέψουν διολίσθησης της Τουρκίας στο αντίπαλο στρατόπεδο. Εκτός από την αγορά των S-400, στο Κογκρέσο είχαν εκφραστεί ανησυχίες για τα ελληνοτουρκικά, τις στενές σχέσεις του Ερντογάν με τον Πούτιν και για την εμπλοκή στον συριακό εμφύλιο.

Ενώ η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία οδήγησε την Σουηδία στην υποβολή αίτησης για ένταξη στο ΝΑΤΟ, η Τουρκία αντιτάχθηκε γιατί «η Σουηδία υποστήριζε τους τρομοκράτες» (μελών του PKK). Ήταν σαφές πως οι ΗΠΑ θα υποχωρούσαν στην πώληση νέων F-16 αν η Τουρκία άναβε το πράσινο φως για την ένταξη της Σουηδίας. Μόλις συνέβη αυτό, ο Μπάιντεν δήλωσε ότι επιθυμεί το Κογκρέσο να εγκρίνει την πώληση F-16 χωρίς καθυστέρηση.

Με δεδομένο τον ανταγωνισμό της Τουρκίας με την Ελλάδα, η επιστροφή στα F-35 θα μπορούσε να είναι ελκυστική λύση για την Άγκυρα. Την ίδια μέρα που ανακοινώθηκε η θετική στάση του Λευκού Οίκου για την πώληση F-16 στην Τουρκία από την Ουάσιγκτον, άναψε και το πράσινο φως για την απόκτηση από την Ελλάδα έως 40 F-35A και σχετικού εξοπλισμού, με εκτιμώμενο κόστος έως 8,6 δισ. Στην περίπτωση της Ελλάδας η έγκριση του Κογκρέσου δεν είναι πρόβλημα.

Βιωσιμότητα του προγράμματος TF-X

Η προαναφερθείσα δήλωση Νούλαντ υποδηλώνει ότι αντί για τους S-400, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να προσφέρουν συστήματα αεράμυνας Patriot. Το Patriot είχε προσφερθεί και παλιότερα ως εναλλακτική για τους S-400. Η Τουρκία ίσως θεωρήσει ότι η εγκατάλειψη των S-400 για να επανέλθει στο πρόγραμμα των F-35, θα της προσφέρει μακροπρόθεσμα επιχειρησιακά πλεονεκτήματα. Αυτό, ωστόσο, θα ήταν πλήγμα για το κύρος του Ερντογάν.

Ας σημειωθεί ότι η Άγκυρα δοκιμάζει το δικό της μαχητικό (σχεδίασης stealth) TF-X Kaan. Υπάρχουν, όμως, ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητα του προγράμματος TF-X, ειδικά όσον αφορά τους κινητήρες του. Εάν βελτιωθούν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, το Κογκρέσο θα μπορούσε ίσως να δώσει έγκριση εξαγωγής σύγχρονου αμερικανικού κινητήρα. Προς το παρόν, η Τουρκία είναι μόνη της στο πρόγραμμα TF-X, αλλά η προσέλκυση ενός ξένου εταίρου θα την βοηθoύσε να το υλοποιήσει. Το TF-X, πάντως, δεν είναι πιθανό να είναι επιχειρησιακό πριν το 2030.

Αφήνοντας κατά μέρος το TF-X, παραμένει το θέμα του τρόπου με τον οποίο η Άγκυρα θα πληρώσει για τα F-16, καθώς και για F-35, εάν επανέλθει στο πρόγραμμα. Ακόμη και με τις καθυστερήσεις στο πρόγραμμα των F-35 (ειδικά σε σχέση με το πρότυπο Block 4 και τη σουίτα υλικού και λογισμικού Technology Refresh-3) το F-35 θα αποτελούσε πιο γρήγορη λύση για την απόκτηση μαχητικού νέας γενιάς από την Τουρκία σε σύγκριση με το TF-X. Εκτός αυτού το F-35 προσφέρει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες και στα χαρακτηριστικά stealth και στους προηγμένους αισθητήρες.

Η Αθήνα σφυρίζει αδιάφορα

Περίπου 30 F-35A είχαν κατασκευαστεί για τo αρχικό τουρκικό αίτημα για περίπου 100 μαχητικά. Τα περισσότερα από αυτά δεν είναι πλέον διαθέσιμα, καθώς ένα σημαντικό μέρος τους δόθηκε στην αμερικανική Αεροπορία. Αυτά τα αεροσκάφη, που ίσως βρίσκονται ακόμη σε αποθήκες, είναι πιθανότατα σε προγενέστερο πρότυπο παραγωγής και σίγουρα θα χρειάζονταν σημαντικές αναβαθμίσεις πριν την παράδοσή τους.

Ωστόσο, η αναμονή για την αγορά νέων F-35 θα μπορούσε να ωφελήσει την Τουρκία. Η Lockheed προβλέπει ότι μέχρι τη δεκαετία του 2030, περισσότερα από 600 F-35 θα είναι επιχειρησιακά διαθέσιμα σε περισσότερες από 10 ευρωπαϊκές χώρες, μαζί με δύο μοίρες της αμερικανικής Αεροπορίας. Η Τουρκία θα μπορούσε να επωφεληθεί από την χρήση F-35 από ευρωπαϊκές Αεροπορίες και ενδεχομένως θα μπορούσε να συμμετάσχει στην παραγωγή εξαρτημάτων του F-35.

Το θέμα είναι τι κάνει η Αθήνα μπροστά στο ενδεχόμενο επανόδου της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35. Ας σημειωθεί ότι οι S-400 δεν έχουν αποβεί χρήσιμα στην Άγκυρα. Τα F-35 θα εξουδετέρωναν την ενίσχυση της ελληνικής Αεροπορίας, αναγκάζοντας την Ελλάδα σε μια νέα κούρσα εξοπλισμών. Μπορεί η Τουρκία να μην αποκτήσει F-35 όσο γρήγορα θα ήθελε, αλλά θα αναγκάσει την Αθήνα να κινηθεί, πριν χάσει τα πλεονεκτήματα που με τόσο κόπο απέκτησε.

Επιπλέον, αν η Τουρκία αγοράσει μοντέλα βραχείας ή κάθετης απο/προσγείωσης, θα πραγματοποιήσει το όνειρό της να αποκτήσει ένα πραγματικό αεροπλανοφόρο ή και δύο, όπως σχεδιάζει, αν και δεν είναι κατανοητό πώς θα τα χρησιμοποιήσει στο κλειστό Αιγαίο. Οι ΗΠΑ θέλουν βοηθητικά-συμμαχικά αεροπλανοφόρα για να αντικαθιστούν αμερικανικά, τα οποία εστιάζουν στην Κίνα. Ταυτόχρονα, θέλουν έναν ισχυρότερο “χωροφύλακα” στην περιοχή, ρόλο που μια πολυπληθής Τουρκία μπορεί να παίξει, αν και υπάρχει πάντα το πρόβλημα του γεωπολιτικού προσανατολισμού της.