Θα εξελιχθεί το Ουκρανικό σε ευρωπαϊκή ήττα;

Για την Ελλάδα, οι γεωπολιτικές συνέπειες είναι διπλές: αφενός, η χώρα καλείται να επιλέξει αν θα ενταχθεί ενεργά στη νέα δυτική στρατηγική, αφετέρου βρίσκεται στο επίκεντρο των ανταγωνισμών ΗΠΑ-Ρωσίας-Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το διακύβευμα δεν είναι μόνο η Ουκρανία. Είναι είναι ο ρόλος και η ασφάλεια της ίδιας της Ελλάδας σε έναν κόσμο που αναδιατάσσεται με βία.

Η Ουκρανία ετοιμάζεται να προμηθευτεί οπλικά συστήματα από τις Ηνωμένες Πολιτείες αξίας 100 δισ. δολαρίων, με χρηματοδότηση που θα προέλθει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πακέτο περιλαμβάνει αντιαεροπορικά συστήματα (Patriot, NASAMS), UAV επιθετικού ρόλου (MQ-9 Reaper, Switchblade), τεράστιες ποσότητες βλημάτων πυροβολικού 155 χιλ., καθώς και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς (ATACMS).

Η επιλογή αποκλειστικά αμερικανικών οπλικών συστημάτων, με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων, πλήττει ευθέως την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών και της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, τη στιγμή που η ΕΕ έχει δεσμευτεί να οικοδομήσει στρατηγική αυτονομία με δικά της μέσα. Το ερώτημα είναι ποιος θα πληρώσει τελικά αυτόν τον λογαριασμό και με ποιες περικοπές στους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς.

Η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας, εκτός πνεύματος των συζητήσεων και συμφωνιών στην Αλάσκα και Ουάσιγκτον, επιμένει σε νέο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας, με στόχο την περαιτέρω αποδυνάμωση της ρωσικής πολεμικής οικονομίας. Εκτιμά, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας και της ευρωάμυνας, ότι μόνο η πλήρης οικονομική απομόνωση της Μόσχας μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια της Ουκρανίας. Ωστόσο, η στρατηγική αυτή έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την προσέγγιση Τραμπ-Πούτιν για κατάπαυση του πυρός. Η Ευρώπη εμφανίζεται διχασμένη: από τη μία επενδύει στις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, από την άλλη συνεχίζει μια γραμμή κυρώσεων που υπονομεύει τις διαπραγματεύσεις για εκεχειρία.

Η συνεδρίαση του ΝΑΤΟ

Η πιο δραματική διάσταση είναι η αποκάλυψη του Ντόναλντ Τραμπ ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζητούν την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεσμεύτηκε ότι δεν θα στείλει Αμερικανούς στρατιώτες, αλλά επεσήμανε ότι Γαλλία, Γερμανία και Βρετανία εμφανίζονται έτοιμες να αναπτύξουν δυνάμεις επί του πεδίου. Η δήλωση αυτή, σε συνδυασμό με την συνεδρίαση των Αρχηγών Γενικών Επιτελείων του ΝΑΤΟ (Τέταρτη 20 Αυγούστου), ανοίγει το ενδεχόμενο επιχειρησιακών σχεδίων για ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων σε ζώνες ασφαλείας στη δυτική Ουκρανία.

Στη συνεδρίαση της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ (Αρχηγοί Γενικών Επιτελείων) , αναμένεται να εξεταστούν δύο σενάρια:

• Μηχανισμός Εγγυήσεων με αεροπορική κάλυψη και εκπαίδευση ουκρανικών δυνάμεων.
• Σχέδιο Επιχειρησιακής Ανάπτυξης Ευρωπαίων στρατευμάτων σε συγκεκριμένες ζώνες ασφαλείας (κυρίως δυτική Ουκρανία), ως ειρηνευτική δύναμη, ώστε να λειτουργήσουν αποτρεπτικά απέναντι στη Ρωσία.

Η Ρωσία έχει ήδη προειδοποιήσει ότι η ανάπτυξη ξένων δυνάμεων θα ισοδυναμεί με εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον πόλεμο. Για τη Μόσχα, μια τέτοια εξέλιξη δεν θα εκληφθεί ως ειρηνευτική, αλλά ως άμεση εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον πόλεμο. Εξέλιξη που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα, ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.

Οι μαξιμαλιστικές θέσεις που υιοθετεί η Ευρωπαϊκή Ένωση για την Ουκρανία αποκαλύπτουν περισσότερο την αδυναμία της παρά τη δύναμή της. Η απαίτηση των κάποιων ευρωπαίων (Εμμανουέλ Μακρόν, Κάλας και άλλοι), για εκεχειρία με όρους απόλυτης ρωσικής υποχώρησης, τη στιγμή που ο ρωσικός στρατός έχει κατοχυρώσει εδάφη και διατηρεί την επιχειρησιακή πρωτοβουλία, δείχνει αναντιστοιχία μεταξύ ρητορικής και πραγματικότητας. Η επιμονή για «πλήρη ανάκτηση όλων των κατεχόμενων περιοχών» από την Ουκρανία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την στρατιωτική ανεπάρκεια της ίδιας της Ευρώπης, η οποία στηρίζεται σχεδόν ολοκληρωτικά στις Ηνωμένες Πολιτείες για την άμυνά της.

Η συζήτηση περί εγγυήσεων ασφαλείας μέσω δυτικών στρατευμάτων στα σύνορα της Ρωσίας αποτελεί μια στρατηγικά επικίνδυνη επιλογή, που δεν ενισχύει την αποτροπή, αλλά πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο ανεξέλεγκτης σύγκρουσης με τη Μόσχα. Σε όλα αυτά, προστίθεται το τεράστιο οικονομικό κόστος που η ΕΕ αναλαμβάνει προς όφελος των αμερικανικών αμυντικών βιομηχανιών, δεσμεύοντας κεφάλαια ευρωπαίων φορολογουμένων και υπονομεύοντας τις ίδιες τις ευρωπαϊκές αμυντικές δυνατότητες.

Ο ρόλος της Ελλάδας

Η θέση της Ελλάδας είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητη. Αν η συμφωνία Τραμπ-Πούτιν προβλέψει «ειρήνη με αντάλλαγμα εδάφη» (Κριμαία και τμήματα της ανατολικής Ουκρανίας, να περάσουν στη ρωσική επικράτεια), τότε αναγνωρίζεται de facto ο αναθεωρητισμός μέσω ισχύος. Αυτό συνιστά επικίνδυνο προηγούμενο: ενισχύει την τουρκική επιχειρηματολογία περί «αναθεώρησης της Λωζάννης» και «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο.

Η Ελλάδα δεν μπορεί να παρακολουθεί αμέτοχη. Είμαστε μέλος του ΝΑΤΟ, της ΕΕ, και ταυτόχρονα γειτονικό κράτος της Τουρκίας, που επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει τον ρόλο του «απαραίτητου διαμεσολαβητή». Οι εξελίξεις αγγίζουν άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα: από τη Σούδα ως στρατηγικό κόμβο, μέχρι την ενεργειακή ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου.

Επομένως, ενώ η Αθήνα στηρίζει την ανάγκη ειρήνευσης και τον σεβασμό των συνόρων, η πραγματικότητα είναι ότι η παραχώρηση ουκρανικών εδαφών μπορεί να δημιουργήσει αρνητικό δεδικασμένο για τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.