Τί περιμένει τον ισραηλινό στρατό στη Γάζα

Λίγο μετά την επίθεση της Χαμάς το Ισραήλ κήρυξε τον πόλεμο. Το φάσμα των ενεργειών που συνεπάγεται μια τέτοια κήρυξη πολέμου δεν ήταν αμέσως σαφές, αλλά ο Νετανιάχου έδειξε ότι θα ακολουθήσει χερσαία εισβολή. Αυτή γίνεται πιο πιθανή, αφού η σύσκεψη ειρήνης που συγκάλεσε ο Σίσι δεν κατέληξε πουθενά. Τα πράγματα φαίνονταν προδιαγεγραμμένα από όταν ο Νετανιάχου είπε στον Μπάιντεν ότι το Ισραήλ πρέπει να μπει στη Γάζα για να καταστρέψει τις στρατιωτικές ικανότητες της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ.

Για να πραγματοποιήσει χερσαία επίθεση, ο ισραηλινός στρατός έχει καλέσει πάνω από 300.000 εφέδρους. Εάν το Ισραήλ σχεδιάζει πράγματι μια εισβολή στη Γάζα, οι δυνάμεις του θα αντιμετωπίσουν σειρά από προκλήσεις, μερικές εκ των οποίων θα ταιριάζουν με αυτές που συνάντησε ο ρωσικός στρατός στο Κίεβο και άλλες που πηγάζουν από τα μοναδικά χαρακτηριστικά της εχθρικής κατάστασης στη Γάζα. Τόσο η μάχη στο Κίεβο όσο και η προηγούμενη εμπειρία του Ισραήλ στη Γάζα δίνουν κάποιες ενδείξεις.

Ενώ τα 140 τετραγωνικά μίλια της Λωρίδας της Γάζας περιέχουν πολλές πόλεις με μεγάλη πυκνότητα (Γάζα, Ντεΐρ ακ Μπαλά, Καν Φιούνις και Ράφα) και φιλοξενούν πάνω από δύο εκατομμύρια κατοίκους, η εκτός περιοχή δεν είναι μία από οι πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές στη Γη. Το πιο πυκνό τμήμα της είναι η Γάζα, που φιλοξενεί πάνω από 9.000 κατοίκους ανά τετραγωνικό χλμ.

Προσφάτως αστικές μάχες διεξήχθησαν σε πόλεις με συγκρίσιμη πυκνότητα πληθυσμού, όπως η Βαγδάτη το 2003, η Φαλούτζα το 2004, η Μοσούλη και το Μαράουι το 2017 και το Κίεβο και η Μαριούπολη το 2022. Αυτές μας διδάσκουν ότι κάθε αστικός πόλεμος παρουσιάζει μεγάλες δυσκολίες για τους επιτιθέμενους. Το Ισραήλ έχει εμπειρία από χερσαίες επιχειρήσεις στη Γάζα. Η τελευταία φορά που έστειλε δυνάμεις ήταν στην πενήντα ημερών επιχείρηση Protective Edge το 2014. Σε αυτή, το Ισραήλ –είχε κινητοποιήσει 75.000 εφέδρους– διεξήγαγε κοινή αεροπορική, χερσαία και θαλάσσια εκστρατεία για την υποστήριξη των τριών μεραρχιών που εισέβαλαν στη Γάζα.

Τακτικές προκλήσεις

Η μάχη σε πυκνό αστικό έδαφος είναι ο πιο περίπλοκος και δύσκολος τύπος πολέμου, εκτός των άλλων και λόγω της παρουσίας αμάχων, που σημαίνει περιορισμούς στη χρήση βίας και στο γεγονός ότι παρακολουθεί η διεθνής κοινότητα σε πραγματικό χρόνο. Από ττην τελευταία ισραηλινή εισβολή το 2014, η Χαμάς είχε σχεδόν μια δεκαετία για να προετοιμάσει την άμυνα των πόλεων της Γάζας.

Η Χαμάς διαθέτει σημαντικό οπλοστάσιο ρουκετών και όλμων. Το 2014, εκτόξευσε περίπου 6.000 ρουκέτες μεγάλου, μεσαίου και μικρού βεληνεκούς κατά τη διάρκεια των 50 ημερών. Τώρα εκτόξευσε πάνω από 4.500 ρουκέτες σε μόλις τρεις ημέρες. Μια έκθεση του 2021 υπολόγιζε ότι η Χαμάς διέθετε πάνω από 8.000 ρουκέτες, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμα κι αν δεν αύξησε τα αποθέματά της τα τελευταία δύο χρόνια, έχει ακόμα χιλιάδες στη διάθεσή της για να πλήξει τις εισβάλουσες δυνάμεις.

Στη μάχη του 2003 στη Βαγδάτη, ένας ιρακινός πύραυλος μικρού βεληνεκούς κατέστρεψε το διοικητήριο μιας ταξιαρχίας του αμερικανικού στρατού. Η ταξιαρχία διεξήγαγε το διάσημο πλέον δεύτερο Thunder Run, το οποίο θα αποδεικνυόταν κρίσιμο για την επιτυχία της μάχης. Ωστόσο, ένα τέτοιο χτύπημα από πύραυλο είχε τη δυνατότητα να αλλάξει την έκβαση. Οι ρουκέτες της Χαμάς κατασκευάζονται σε πρόχειρα μηχανουργεία και στερούνται ευστοχίας.

Το ισραηλινό αντιπυραυλικό σύστημα Iron Dome είναι ικανότατο, αλλά η ικανότητά του περιορίζεται όταν δεχθεί επίθεση κορεσμού. Οι Ισραηλινοί ποντάρουν πως άμα αρχίσει η χερσαία επιχείρηση, τα drones που θα εποπτεύουν θα μπορούν άμεσα να δώσουν το στίγμα κλιμακίων της Χαμάς που αναδύονται για να εκτοξεύσουν ρουκέτα ή να ρίξουν με όλμο.

Drones και σήραγγες

Η διαφορά σήμερα από το 2014 είναι η χρήση drones, από drones αυτοκτονίας έως εμπορικά τετρακόπτερα τροποποιημένα για ρίψη πυρομαχικών. Η Χαμάς δημοσίευσε βίντεο που δείχνει τη χρήση drones στην πρόσφατη επίθεσή της, καθώς και μεγαλύτερα drones σε μεγάλο απόθεμα. Οι πρόσφατες αστικές μάχες έχουν ενσωματώσει drones σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από όσο στο παρελθόν. Στη μάχη του Κιέβου π.χ. οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν drones για να απωθήσουν τον ρωσικό στρατό, από Bayraktar TB2 έως τετρακόπτερα.

Με βάση πληροφορίες που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια προηγούμενων επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της Επιχείρησης Guardian of the Wall (2021), το Ισραήλ φέρεται να κατέστρεψε 60 μίλια τούνελ στη Γάζα, αλλά υπάρχουν εκατοντάδες σήραγγες. Είναι πιθανό να υπάρχει μια ολόκληρη πόλη από τούνελ και αποθήκες κάτω από την επιφάνεια της Γάζας. Όπως έκανε το 2014, η Χαμάς αναμένεται να χρησιμοποιήσει τούνελ για να πραγματοποιεί αιφνιδιαστικούς ελιγμούς κατά των επιτιθέμενων. Θα τα χρησιμοποιήσει επίσης αμυντικά για να μετακινεί δυνάμεις της και να αποφύγει τη δύναμη πυρός των ισραηλινών και τις δυνάμεις εδάφους.

Στη μάχη της Μοσούλης (2017), το ISIS πέρασε δύο χρόνια σκάβοντας σήραγγες, τις οποίες χρησιμοποιούσε για να μετακινούνται μαχητές μεταξύ κτιρίων και θέσεων μάχης. Αυτό συνέβαλε σημαντικά στο γεγονός ότι χρειάστηκαν πάνω από 100.000 Ιρακινοί στρατιώτες και εννέα μήνες για να καθαριστεί η πόλη από τους τζιχαντιστές, αφού βέβαια καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος της.

Από την άλλη, οι σήραγγες είναι στενές και οι αμυνόμενοι δεν μπορούν παρά να παραταχθούν εφ’ ενός ζυγού. Σε αντιπαράθεση ενός προς ένα, οι Ισραηλινοί υπερέχουν και εφ’ όσον υπερβούν τις πρώτες παγιδεύσεις, οι εκκαθαρίσεις θα είναι εφικτές, αν και με ικανές απώλειες. Η ύπαρξη των ομήρων θα δυσχεράνει τις προσπάθειες των Ισραηλινών στις σήραγγες.

Επιθέσεις κατά τεθωρακισμένων

Για να εισέλθουν σε εχθρικό αστικό περιβάλλον, οι Ισραηλινοί πρέπει να επιτεθούν με βαριά προστατευμένα οχήματα μηχανικού και άρματα μάχης, αλλά αυτά πρέπει να μπορούν να επιβιώσουν ενάντια στα αντιαρματικά όπλα της Χαμάς. Το 2014, τα ισραηλινά τεθωρακισμένα αντιμετώπισαν ένα ευρύ φάσμα κατευθυνόμενων αντιαρματικών πυραύλων (Malyutka, Konkur, Fagot και Kornet, καθώς και μη-κατευθυνομένων όπλων, συμπεριλαμβανομένων των RPG-7 και των πιο ικανών RPG-29). Τόσο αυτοί οι τύποι όσο και άλλες σύγχρονες εκδόσεις φορητών αντιαρματικών είναι εύκολο να κρυφτούν στις στενές θέσεις μάχης του αστικού εδάφους.

Στη δεύτερη μάχη της Φαλούτζα (2004), ένα και μόνο τάγμα των ΗΠΑ που προσπαθούσε να σπάσει την άμυνα του εχθρού έχασε έξι άρματα μάχης M1A2 Abrams από βολές RPG. Στη μάχη της Μαριούπολης (2022), μερικές χιλιάδες υπερασπιστές χρησιμοποίησαν Kornets, NLAW, Javelin, RPG και άλλους αντιαρματικούς κατευθυνόμενους πυραύλους για να καταστρέψουν ρωσικά τεθωρακισμένα και να συγκρατήσουν πάνω από 12.000 Ρώσους στρατιώτες, κρατώντας την πόλη τους περισσότερο από 80 μέρες.

Η ισοπέδωση των υψηλότερων σημείων, βοηθάει τους επιτιθέμενους, αλλά δεν εξαλείφει τον κίνδυνο. Η Χαμάς θα χρησιμοποιήσει άμυνα που θα βασίζεται σε ισχυρά σημεία (θωρακισμένα κτίρια από σκυρόδεμα και χάλυβα και συχνά υπόγεια και σήραγγες) και ελεύθερους σκοπευτές. Το 2014, η Χαμάς ανέπτυξε 2.500-3.500 μαχητές για να υπερασπιστεί τη Γάζα χρησιμοποιώντας ρουκέτες, όλμους, κατευθυνόμενους αντιαρματικούς πυραύλους, πολυβόλα και φορητά όπλα κυρίως από προστατευμένα σημεία.

Οχυρωμένα σημεία

Στην ιστορία του αστικού πολέμου, ένα μόνο κτίριο ως ισχυρό σημείο μπορεί να πάρει μέρες, εβδομάδες ή και μήνες για να εκκαθαριστεί. Στη μάχη του Στάλινγκραντ (1942), ένα τετραώροφο κτίριο, γνωστό ως το σπίτι του Παβλόφ, χρειάστηκε μια μεραρχία Γερμανών πάνω από 58 ημέρες για να εκκαθαριστεί. Στην πιο πρόσφατη μάχη του Μαράουι (2017), ο στρατός των Φιλιππίνων χρειάστηκε πολλές ημέρες και σε ορισμένες περιπτώσεις εβδομάδες   για να εκκαθαρίσει μεμονωμένα κτίρια. Οι Ισραηλινοί περιμένουν να αντιμετωπίσουν και πάλι ισχυρά σημεία και ελεύθερους σκοπευτές. Η μετατροπή ενός αστικού τοπίου σε ερείπια δεν το καθιστά αδύναμο, όπως απέδειξαν οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές στην άμυνα του Μόντε Κασίνο.

Η Χαμάς χρησιμοποιεί αμάχους ως ανθρώπινες ασπίδες. Κάνει αυτό που οι μελετητές αποκαλούν lawfare. Χρησιμοποιεί το δίκαιο των ένοπλων συγκρούσεων και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο (τις διατάξεις για την προστασία των αμάχων) για να περιορίσει τις ενέργειες του ισραηλινού στρατού. Και ενώ στο παρελθόν έχει κρύπτες όπλων και σημεία εκτόξευσης ρουκετών σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, είναι πιθανό τώρα να χρησιμοποιήσει ως ασπίδες τους ομήρους.

Ο αστικός πόλεμος παρουσιάζει προκλήσεις πέρα από το τακτικό επίπεδο. Το 2014, ο ισραηλινός στρατός έχασε 66 στρατιώτες. Δεδομένης της κλίμακας των επιθέσεων που εξαπέλυσε η Χαμάς τις τελευταίες ημέρες, οι ισραηλινοί στόχοι είναι πιθανό να είναι ακόμη πιο ολοκληρωμένοι από ό,τι πριν από εννέα χρόνια. Ως εκ τούτου, μια χερσαία επιχείρηση που στοχεύει όχι μόνο στην εκκαθάριση τμημάτων πυκνού αστικού εδάφους, αλλά και στην καταστροφή της στρατιωτικής ικανότητας της Χαμάς, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές ισραηλινές απώλειες.

Ο αστικός πόλεμος μπορεί να απαιτεί τετραπλάσια πυρομαχικά, ή και περισσότερα από τη μάχη σε άλλα περιβάλλοντα. Για να ξεπεράσει τις προαναφερθείσες τακτικές προκλήσεις, το Ισραήλ χρειάζεται άφθονα πυρομαχικά (φορητών όπλων, συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας, βλήματα ενεργού συστήματος προστασίας σε οχήματα, ρουκέτες, πυροβολικό, όλμους, βλήματα για άρματα μάχης κ.α.).

Αστάθμητοι παράγοντες

Τέλος, υπάρχουν τόσα πολλά που μπορούν να διαψεύσουν την προηγούμενη εμπειρία του ισραηλινού στρατού. Υπάρχουν επίσης πολλά άγνωστα. Για παράδειγμα, ένα είναι η αεράμυνα. Η Χαμάς είχε ισχυριστεί ότι διαθέτει φορητά συστήματα αεράμυνας, όπως τα SA-7, SA-18 και SA-24. Εάν πράγματι υπάρχουν τέτοια συστήματα μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στην ισραηλινή αεροπορία, με σοβαρές επιπτώσεις για τις χερσαίες δυνάμεις που εξαρτώνται από εναέρια κάλυψη.

Ο πόλεμος είναι ένας αγώνας βουλήσεων. Αυτό περιλαμβάνει τη βούληση μεμονωμένων στρατιωτών να πολεμήσουν, των πολιτικών να συνεχίσουν μια στρατιωτική επιχείρηση και των πληθυσμών να υποστηρίξουν την πολιτική απόφαση για συνέχιση του πολέμου. Η βούληση δεν είναι στατική, αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Γίνεται πιο δύσκολη όσο περισσότερο διαρκεί μια επέμβαση. Και στον αστικό πόλεμο, ο χρόνος είναι κρίσιμος παράγοντας. Και χρειάζεται χρόνος για να ελαχιστοποιηθεί η ζημιά στους αμάχους.

Μόλις ξεκινήσει μια αστική μάχη, η ιστορία δείχνει ότι κάθε μέρα που περνάει, καθώς αυξάνονται οι απώλειες αμάχων, η διεθνής πίεση για κατάπαυση του πυρός αυξάνεται. Για να καταστραφεί η στρατιωτική ικανότητα της Χαμάς στη Γάζα, στην καλύτερη περίπτωση οι Ισραηλινοί θα χρειαστούν εβδομάδες, αν όχι μήνες. Αυτή είναι η φύση της εκκαθάρισης αστικού εδάφους. Το Ισραήλ γνωρίζει την πολιτική και στρατιωτική πρόκληση του χρόνου. Έχει πολεμήσει σχεδόν σε κάθε πόλεμο και ενάντια στο χρόνο, επιδιώκοντας να επιτύχει τους στόχους της προτού η διεθνής πίεση το αναγκάσει να σταματήσει τις επιχειρήσεις.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Ισραήλ έχει αναπτύξει μια σειρά από πρακτικές για τη μείωση των παράπλευρων απωλειών στον αστικό πόλεμο. Εκτός από την αποστολή μηνυμάτων να εγκαταλείψουν οι άμαχοι τις περιοχές μάχης, υπάρχουν τα “χτυπήματα στέγης” (ρίψη εκρηκτικών χαμηλής απόδοσης πάνω από στέγες σε στοχευμένες περιοχές για να τρομοκρατηθούν και να φύγουν οι άμαχοι πριν ξεκινήσει η επίθεση) και η παρουσία νομικών για να γνωμοδοτούν αναφορικά με την επιλογή στόχων.

Το αποτέλεσμα της χερσαίας επέμβασης στη Γάζα θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από ένα σύνολο μεταβλητών που είναι αδύνατον να υπολογιστούν εκ των προτέρων. Γι’ αυτό κρίσιμο ρόλο θα παίξει το πόσο καλά θα προσαρμοστούν οι Ισραηλινοί στρατιώτες για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που θα συναντήσουν. Πρέπει επίσης να συνυπολογιστεί η εκπαίδευση και το ηθικό.