Την Ισπανία καλοβλέπει ως πελάτη η Τουρκία για το μαχητικό KAAN

Αφού η Ισπανία ανακοίνωσε την απόφασή της να εγκαταλείψει την αγορά αμερικανικών-μαχητικών αεροσκαφών F-35 υπέρ ευρωπαϊκών προγραμμάτων, η Τουρκία ελπίζει ότι η θα μπορούσε η Μαδρίτη να εξετάσει μεσοπρόθεσμα το αεροσκάφος πέμπτης γενιάς, Kaan.

Το ισπανικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε στις 6 Αυγούστου ότι εγκαταλείπει τα σχέδια για την απόκτηση 50 F-35 Lockheed Martin από τις ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας προηγούμενες αναφορές της El Pais. Σύμφωνα με την εφημερίδα, επίσημες πηγές ανέφεραν ότι η απόφαση προέκυψε από την πρόθεση της Ισπανίας να δώσει προτεραιότητα στις αμυντικές δαπάνες, μαζί με ανησυχίες για το υψηλό κόστος συντήρησης και τις ξαφνικές ανατιμήσεις τους. Αντ’ αυτού, η Ισπανία θα επιδιώξει ευρωπαϊκές εναλλακτικές λύσεις για να αντικαταστήσει ορισμένα από τα παλαιά της αεροσκάφη, αμερικανικής και βρετανικής κατασκευής.

Αν και η Ισπανία έχει τονίσει ότι στοχεύει να αποκτήσει το Eurofighter και το γαλλο-γερμανο-ισπανικό σύστημα Αεροπορικής Μάχης (FCAS), Τούρκοι αξιωματούχοι και ορισμένοι ειδικοί στον τομέα της άμυνας, πιστεύουν ότι η συνεχιζόμενη στρατιωτικοβιομηχανική συνεργασία για το εκπαιδευτικό Hurjet – σε συνδυασμό με πιθανές καθυστερήσεις στα ευρωπαϊκά προγράμματα – θα μπορούσε τελικά να καταστήσει το Kaan της Τουρκίας ως μια οικονομικά αποδοτική-εναλλακτική λύση, για τις μελλοντικές ανάγκες της Μαδρίτης σε μαχητικά αεροσκάφη.

Το ιστορικό

Ένα ρεπορτάζ της 13ης Αυγούστου από το ισπανικό-αμυντικό πρακτορείο Defensa y Seguridad ανέφερε το τουρκικής κατασκευής πέμπτης γενιάς Kaan ως μία από τις πιθανές εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσε μεσοπρόθεσμα να εξετάσει η Μαδρίτη, για την αντιμετώπιση των στρατιωτικών της αναγκών. Το ρεπορτάζ προκάλεσε θόρυβο στα τουρκικά ΜΜΕ σχετικά με το ενδεχόμενο ενδιαφέρον της Ισπανίας για το μαχητικό Kaan.

Στις 14 Μαΐου, η Turkish Aerospace Industries (TAI), η μεγαλύτερη αεροδιαστημική εταιρεία της Τουρκίας, υπέγραψε συμφωνία με την Airbus και περίπου 15 ισπανικές αμυντικές εταιρείες για την από κοινού παραγωγή του εκπαιδευτικού και ελαφρού επιθετικού αεροσκάφους Hurjet για τον ισπανικό στρατό. Να σημειωθεί ότι οι δύο χώρες έχουν ήδη ισχυρούς στρατιωτικούς δεσμούς.

Ωστόσο, θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί, καθώς διάφοροι παράγοντες υπεισέρχονται στην απόφαση της Ισπανίας, ένας από τους οποίους είναι το εάν η Μαδρίτη θα είναι ικανοποιημένη με την προγραμματισμένη αγορά 30 Hurjet από την Τουρκία. Πιθανές καθυστερήσεις ή διαφωνίες στο έργο FCAS, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες γεωπολιτικές αβεβαιότητες στη Μεσόγειο, θα μπορούσαν επίσης να βελτιώσουν τις προοπτικές του Kaan στην ισπανική αγορά.

Τί προσδοκά η Τουρκία 

Το εθνικό μαχητικό αεροσκάφος της Τουρκίας, το MMU (γνωστό και ως Kaan) πραγματοποίησε την πρώτη του πτήση τον Φεβρουάριο του 2023, κατατάσσοντας τη χώρα μεταξύ των αυτών που αναπτύσσουν αεροσκάφη stealth πέμπτης γενιάς. Η πρώτη παρτίδα, που τροφοδοτείται από κινητήρες αμερικανικής κατασκευής, αναμένεται να παραδοθεί στην Τουρκική Πολεμική Αεροπορία το 2028, ενώ η εγχώρια έκδοση Block 20 ενδέχεται να μην είναι έτοιμη πριν από τη δεκαετία του 2030, ή του 2040.

Σχεδιασμένο για να διασφαλίσει την εθνική αυτονομία στην αμυντική και αεροπορική τεχνολογία μετά την αποχώρηση της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 το 2020, το Kaan στοχεύει να παρέχει δυνατότητες stealth, προηγμένους αισθητήρες και συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, ενισχύοντας παράλληλα το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα της Τουρκίας. Το πόσο stealth είναι, αποτελεί ένα σοβαρό ερώτημα, καθώς η τεχνολογία δεν βασίζεται μόνο στο σχήμα, αλλά και στα υλικά κατασκευής-επίστρωσης.

Τον Σεπτέμβριο, το μαχητικό αεροσκάφος εξασφάλισε την πρώτη διεθνή σύμβαση εξαγωγής του με την Ινδονησία, η οποία έχει δεσμευτεί να αγοράσει 48 μονάδες, σηματοδοτώντας ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία των αμυντικών εξαγωγών της Τουρκίας. Σύμφωνα με έναν Τούρκο εμπειρογνώμονα της αμυντικής βιομηχανίας, η πιθανή αγορά αεροσκαφών Kaan θα εξαρτηθεί από την απόδοση του Hurjet και των επερχόμενων πρωτοτύπων Kaan. «Η εμπειρία τους με το εκπαιδευτικό Hurjet θα καθορίσει τελικά αν θα επιλέξουν και τα αεροσκάφη Kaan», δήλωσε ο ειδικός σε μεσανατολική ιστοσελίδα, υπό καθεστώς ανωνυμίας.

Το Hurjet, το οποίο πέταξε για πρώτη φορά το 2023, είναι ένα εγχώρια ανεπτυγμένο-προηγμένο εκπαιδευτικό και ελαφρύ επιθετικό αεροσκάφος της Τουρκίας. Έχει σχεδιαστεί για να προετοιμάζει πιλότους για μαχητικά επόμενης γενιάς, όπως το Kaan, ενώ παράλληλα προωθεί την αεροπορική τεχνολογία της Τουρκίας, μέσω εκτεταμένων δοκιμών πτήσης.

Ο ειδικός σημείωσε ότι, παρόλο που η Ισπανία δεν έχει ακόμη δείξει ενδιαφέρον για τα αεροσκάφη Kaan, η απόδοση των νέων πρωτοτύπων – που πρόκειται να ξεκινήσουν τις δοκιμές πτήσης την άνοιξη του 2026 – θα μπορούσε να ωθήσει τη Μαδρίτη να εξετάσει το πρώτο, ως μελλοντική προσθήκη στον στόλο της.

Η Ισπανία διαθέτει επί του παρόντος περίπου 80 Boeing F-18 Hornet και 49 Eurofighter Typhoon και θα αποκτήσει άλλες 20 μονάδες Eurofighter Typhoon σε απροσδιόριστο χρόνο από την κοινοπραξία του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, που τα κατασκευάζει από κοινού. Άλλα δώδεκα περίπου McDonnell Douglas AV-8B Harrier II υπηρετούν στο Juan Carlos I, το ισπανικό αμφίβιο πλοίο επίθεσης και πρόκειται να αποσυρθούν.

Ισπανία: Μπορεί να ενδιαφέρει το Kaan…

Ενώ η Ισπανία δεν έχει δείξει επίσημο ενδιαφέρον για το Kaan, το αεροσκάφος θα μπορούσε να γίνει επιλογή εάν η Μαδρίτη αναζητήσει ένα μαχητικό πέμπτης γενιάς. Η συνεχιζόμενη στρατιωτικοβιομηχανική συνεργασία με την Ισπανία έχει δώσει “θετικό αέρα” στη Μαδρίτη για την Τουρκία.

Σίγουρα κάποιοι θα υποστηρίξουν ότι το Kaan είναι το μόνο πρόγραμμα ανάπτυξης μαχητικών αεροσκαφών επόμενης γενιάς μιας χώρας του ΝΑΤΟ – εκτός από αυτά που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ – που έχουν περάσει το στάδιο της πρώτης πτήσης. Βέβαια, δεν είναι της ΕΕ και θα είναι κάπως δύσκολο στην κυβέρνηση Σάντσεθ να το δικαιολογήσει, όταν εγκαταλείπει το αμερικανικό πρόγραμμα για κάτι ξανά εκτός της Ένωσης.

Η Ισπανία ζυγίζει επί του παρόντος ευρωπαϊκές εναλλακτικές λύσεις για το F-35, δηλαδή το Eurofighter και το FCAS, το οποίο δεν έχει ακόμη εισέλθει στο στάδιο του σχεδιασμού. Το Eurofighter είναι ένα αποδεδειγμένα δοκιμασμένο μαχητικό 4,5 γενιάς, ενώ το FCAS προβλέπεται ως πλατφόρμα επόμενης γενιάς, αλλά παραμένει στα πρώτα στάδια ανάπτυξης.

Σύμφωνα με τη συμφωνία Τουρκίας-Ισπανίας για το Hurjet, η Ισπανία θα ενσωματώσει τα δικά της ραντάρ, αισθητήρες, συστήματα αποστολής και όπλα στο αεροσκάφος, επιτρέποντας μια ταχύτερη και πιο οικονομική διαδικασία ανάπτυξης. Η TAI, με τη σειρά της, αναμένεται να εξοπλίσει το αεροσκάφος με κινητήρες αμερικανικής κατασκευής. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα για άδειες εξαγωγής από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, για τα Hurjet που προορίζονται για την Τουρκική Πολεμική Αεροπορία, η TAI θα χρησιμοποιήσει εγχώρια παραγόμενους αισθητήρες, ραντάρ και αεροηλεκτρονικά, με την Τουρκία να σχεδιάζει μια αρχική αγορά 16 μονάδων.

Οι ευρωπαϊκές επιλογές της Ισπανίας

Η Ισπανία θα μπορούσε να δει το Kaan ως μια πρακτική εναλλακτική λύση για την διαχείριση των κινδύνων και των καθυστερήσεων στα ευρωπαϊκά προγράμματα μαχητικών. Η Ισπανία είναι μέλος της τετραεθνούς κοινοπραξίας που παράγει το Eurofighter Typhoon με τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και μέλος του προγράμματος FCAS με το Παρίσι και το Βερολίνο. Το πρόγραμμα FCAS αναμένεται να παράγει ένα μαχητικό αεροσκάφος “έκτης γενιάς”, μέχρι τη δεκαετία του 2040.

Μια πρόκληση για την απόκτηση του Eurofighter από την Ισπανία, ωστόσο, είναι η παραγωγική ικανότητα. Ενώ τα Eurofighters είναι εξαιρετικά ικανές πλατφόρμες αέρος-αέρος, μόνο 14 μονάδες μπορούν να παραχθούν ετησίως. Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Eurofighter, Χόρχε Ταμάριτ Ντέγκενχαρντ, δήλωσε τον Ιούνιο σε δημοσιογράφους στην Αεροπορική Έκθεση του Παρισιού, ότι η κοινοπραξία στοχεύει να αυξήσει αυτόν τον αριθμό σε 30 έως το 2028, σύμφωνα με το Breaking Defense.

Ακόμη και οι πιο συντηρητικές εκτιμήσεις παραδέχονται ότι η Τουρκία δεν θα είναι σε θέση να παρατάξει μια κρίσιμη μάζα Kaan για τη δική της αεροπορία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2030 – πιθανότατα με κινητήρες τουρκικής κατασκευής, ενώ παράλληλα θα εξυπηρετεί τα αιτήματα εξαγωγών. Στο μεταξύ, το σχέδιο της Ισπανίας να αντικαταστήσει 50 μελλούμενα F-35 με 30 Eurofighters εξακολουθεί να αφήνει περίπου 20 θέσεις κενές για αεροσκάφη, αφήνοντας περιθώρια για εξέταση εναλλακτικών λύσεων.

Ταυτόχρονα, οι διαφωνίες μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας σχετικά με το πρόγραμμα FCAS εντείνονται, ιδίως σχετικά με τις προδιαγραφές σχεδιασμού, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα μερίδια παραγωγής. Παρόμοιες διαφωνίες στο πλαίσιο του έργου Eurofighter τη δεκαετία του 1980, ώθησαν τη Γαλλία να αποσυρθεί και να αναπτύξει το δικό της μαχητικό Rafale. Για να μετριάσει τους κινδύνους που προκύπτουν από ένα τόσο εύθραυστο πρόγραμμα, η Ισπανία μπορεί να θέλει να επιλέξει μια “μέση λύση”…

Γεωπολιτικές σκέψεις 

Με τη σταδιακή απόσυρση των F-18 Hornet και των Harrier και την περιορισμένη παραγωγική ικανότητα του Eurofighter, η Ισπανία αντιμετωπίζει ένα αυξανόμενο κενό, στον στόλο μαχητικών της. Οι αυξημένες ανησυχίες για την ασφάλεια στην Ευρώπη και οι μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες στη Μεσόγειο αυξάνουν την πίεση για την εξερεύνηση εναλλακτικών λύσεων για μαχητικά επόμενης γενιάς.

Στους παράγοντες που συμβάλλουν περιλαμβάνονται ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, η αυξημένη ρωσική στρατιωτική δραστηριότητα στη Μεσόγειο –  όπως οι ναυτικές αναπτύξεις και οι αεροπορικές επιχειρήσεις κοντά στα σύνορα του ΝΑΤΟ – και οι εδαφικές διαμάχες με τον νότιο γείτονα της Ισπανίας, το Μαρόκο, για τη Θέουτα και τη Μελίγια. Αυτές οι δύο ισπανικές αυτόνομες πόλεις στις ακτές της Βόρειας Αφρικής διεκδικούνται από το Μαρόκο, τροφοδοτώντας μακροχρόνιες εντάσεις, που κατά καιρούς απαιτούν ισπανική στρατιωτική επαγρύπνηση…