Πολ Κρούγκμαν

Το πιθανότερο σενάριο τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία να τον κερδίσει ο κεντρώος Εμμανουήλ Μακρόν και να τον χάσει η εθνικίστρια Μαρίν Λε Πεν. Ας σταματήσουμε να δίνουμε περισσότερη αξία στην πολιτική της, αποκαλώντας την «λαϊκισμό». Είμαι σίγουρος ότι οι κανόνες των Times μου επιτρέπουν να δηλώσω απερίφραστα ότι ελπίζω ειλικρινά, η κοινή λογική να μην κάνει λάθος. Μια νίκη της Λε Πεν θα αποτελούσε καταστροφή για την Ευρώπη και τον κόσμο.

Πιστεύω, όμως, ότι πρέπει να θέσω μερικά ερωτήματα σχετικά με το τι συμβαίνει και έφθασαν τα πράγματα σ’ αυτό το σημείο. Όπως επίσης και με το αν η ήττα της Λε Πεν θα ήταν κάτι περαπάνω από μια ανάσα ανακούφισης μέσα στην παρατεινόμενη ευρωπαϊκή κρίση.

Όπως κάθε Αμερικανός βλέπω εν μέρει τη Γαλλία παρά μέσα από το πρίσμα της εκλογής του Τραμπ. Παρά τις μεγάλες διαφορές στις βασικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που ισχύουν στις δύο χώρες, είναι σημαντικό να δούμε ότι υπάρχουν παραλληλίες μεταξύ της γαλλικής και της αμερικανικής πολιτικής.

Η Γαλλία δέχεται σοβαρή κριτική από όσους επιμένουν ότι η γενναιοδωρία του Κράτους Πρόνοιας έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Παρόλα αυτά, όμως, διαθέτει μια αρκετά επιτυχημένη οικονομία. Το πιστεύετε ή όχι, οι Γάλλοι μεταξύ 25-54 ετών, στην παραγωγικότερη ηλικία του ανθρώπου, είναι πιο πιθανό να έχουν αμοιβόμενη θέση εργασίας από τους Αμερικανούς της ίδιας ηλικίας.

Είναι, επίσης, σχεδόν εξίσου παραγωγικοί. Αληθεύει ότι οι Γάλλοι παράγουν κατ’ άτομο περίπου ένα τέταρτο λιγότερο απ’ όσο παράγουν οι Αμερικανοί. Αυτό, όμως, οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι κάνουν διακοπές περισσότερο και συνταξιοδοτούνται νεότεροι. Για λόγους, δηλαδή, που προφανώς δεν είναι και τρομεροί.

Όπως συνέβη σχεδόν παντού, έχει σημειωθεί και στη Γαλλία μια σταδιακή πτώση του αριθμού των θέσεων εργασίας στον τομέα της μεταποίησης. Παρόλα αυτά, η Γαλλία δεν έζησε ποτέ κάτι ανάλογο του «σοκ της Κίνας», που συρρίκνωσε την απασχόληση στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Στο πλαίσιο αυτής της «όχι τόσο μεγάλης, αλλά και όχι κακής» οικονομίας, η Γαλλία προσφέρει ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας που οι πιο προοδευτικοί Αμερικανοί δεν μπορούν να φανταστούν ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα. Παρέχεται εγγυημένη υγειονομική περίθαλψη υψηλής ποιότητας για όλους, γενναιόδωρη άδεια μετά αποδοχών σε νέους γονείς, βρεφονηπιακή φροντίδα κ.α.

Είναι σημαντικό, επίσης, ότι στη Γαλλία δεν υπάρχει μία κοινωνική κατάρρευση, ανάλογη με αυτήν που πλήττει μεγάλο μέρος της λευκής Αμερικής. Ίσως αυτό να συμβαίνει λόγω των διαφορών στις κοινωνικές πολιτικές, ίσως για άλλους λόγους. Είναι αλήθεια ότι η Γαλλία έχει μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, αλλά ποια χώρα δεν έχει; Πλήττεται, όμως, πολύ λιγότερο από το κύμα θανάτων εξαιτίας της απόγνωσης που -σύμφωνα με την Ανν Κέις και τον Άνγκους Ντίτον- σαρώνει την αμερικανική λευκή εργατική τάξη.

Με λίγα λόγια, η Γαλλία απέχει πολύ από το ιδανικό, αλλά, με βάση τα περισσότερα κριτήρια προσφέρει στους πολίτες της μια αρκετά αξιοπρεπή ζωή. Γιατί, λοιπόν, τόσο πολλοί είναι πρόθυμοι να ψηφίσουν μια ακροδεξιά ρατσίστρια; Υπάρχουν, αναμφίβολα, πολλές αιτίες. Πρωτίστως, η πολιτισμική αγωνία έναντι των μουσουλμάνων μεταναστών.

Όλα δείχνουν, ωστόσο, ότι οι ψήφοι στη Λε Πεν θα είναι σε ένα ποσοστό ψήφοι διαμαρτυρίας εναντίον των -εκτός πραγματικότητας- αξιωματούχων που διοικούν την ΕΕ. Η αρνητική αντίληψη γι’ αυτούς έχει δυστυχώς ένα κομμάτι αλήθειας. Όσοι από εμάς παρακολουθήσαμε τον τρόπο που τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα διαχειρίστηκαν την κρίση χρέους που ξεκίνησε στην Ελλάδα και εξαπλώθηκε σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, συγκλονιστήκαμε από τον συνδυασμό απάθειας και αλαζονείας.

Οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο έκαναν επανειλημμένα λάθος για τα οικονομικά μέτρα. Η λιτότητα που επέβαλαν ήταν τόσο καταστροφική για την οικονομία όσο είχαν προβλέψει εξαρχής οι επικριτές αυτής της πολιτικής. Παρόλα αυτά, οι ευρωκράτες συνέχισαν να ενεργούν σαν να γνώριζαν όλες τις σωστές απαντήσεις. Η λογική τους είναι ότι οποιαδήποτε ταλαιπωρία για τους λαούς ήταν η απαραίτητη τιμωρία για τις αμαρτίες του παρελθόντος.

Παρά τη συμπεριφορά τους αυτή, οι ευρωκράτες κατάφεραν να την βγάλουν καθαρή. Τα μικρότερα κράτη-μέλη αποτέλεσαν εύκολα θύματα εκφοβισμού, αδύναμα να ορθώσουν το ανάστημά τους στις παράλογες απαιτήσεις, εξαιτίας του φόβου τους ότι θα μείνουν εκτός της χρηματοδότησης και της Ευρωζώνης. Αλλά η ευρωπαϊκή ελίτ κάνει καίριο λάθος εάν πιστεύει ότι μπορεί να συμπεριφερθεί με τον ίδιο τρόπο στους μεγαλύτερους παίκτες.

Υπάρχουν ήδη οι ενδείξεις μιας επικείμενης καταστροφής στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται τώρα μεταξύ της ΕΕ και της Βρετανίας. Εύχομαι οι Βρετανοί να μην είχαν ψηφίσει υπέρ του Brexit, το οποίο θα κάνει την Ευρώπη πιο αδύναμη και τη Βρετανία πιο φτωχή. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ, όμως, συμπεριφέρονται ολοένα και περισσότερο σαν μία εξοργισμένη σύζυγος που είναι αποφασισμένη να κερδίσει όσο γίνεται περισσότερα κατά τον διακανονισμό του διαζυγίου.

Αυτό είναι απλά παράλογο. Είτε της αρέσει είτε όχι, η ΕΕ θα πρέπει να ζήσει με τη μετα-Brexit Βρετανία. Το στυλ εκφοβισμού που χρησιμοποιήθηκε στην περίπτωση της Ελλάδας δεν πρόκειται να λειτουργήσει σε μία χώρα τόσο μεγάλη, πλούσια και περήφανη όσο το Ηνωμένο Βασίλειο.

Όλα αυτά με φέρνουν πίσω στο ζήτημα των γαλλικών εκλογών. Η πιθανότητα να νικήσει η Λε Πεν πρέπει να μας τρομάζει. Θα πρέπει, όμως, να ανησυχούμε επίσης για το εάν η νίκη του Μακρόν θα κάνει τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο να αντιληφθούν το Brexit απλώς ως παρεκκλίνουσα συμπεριφορά και να πιστέψουν ότι οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι μπορούν για πάντα να φοβούνται να διαφωνήσουν με ό,τι υποστηρίζουν οι ευρωκράτες πως είναι απαραίτητο.

Ακόμα, λοιπόν, κι αν το χειρότερο αποφευχθεί αυτή την Κυριακή στη Γαλλία, το μόνο κέρδος της ευρωπαϊκής ελίτ θα είναι μια περιορισμένη πίστωση χρόνου για να αλλάξει τρόπους.

Πηγή: The New York Times