Χαμένοι και κερδισμένοι στην οικονομία του διαμοιρασμού
29/12/2017
της Brooke Masters –
Ποιος θυμάται τον ήχο από το ξετύλιγμα ενός νέου δίσκου, την μυρωδιά ενός νέου αυτοκινήτου ή τον ενθουσιασμό από το άνοιγμα της εισόδου ενός νέου σπιτιού; Σε διαφορετικές στιγμές της ζωής μου, κάθε μια από τις παραπάνω εμπειρίες μου πρόσφερε την απόλαυση της ιδιοκτησίας και ένα αίσθημα εκπλήρωσης.
Τα έφηβα παιδιά μου και οι συνομήλικοι τους δεν βλέπουν τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο. Θα προτιμούσαν να πληρώσουν μια συνδρομή στο Spotify και το Netflix που τους επιτρέπει να επιλέγουν λίστες από τεράστιους διαδικτυακούς καταλόγους μουσικής και βίντεο παρά να αγοράσουν DVD ή να κατεβάσουν περιεχόμενο από μια μικρότερη επιλογή τίτλων. Το streaming είναι η επιτομή μιας τάσης που απειλεί να διαταράξει ένα πολύ μεγαλύτερο φάσμα βιομηχανιών.
Οι τεχνολογικοί όμιλοι ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να επανεξετάσουν την προσέγγιση τους στα πάντα, από τα πανεπιστημιακά εγχειρίδια μέχρι τα κουστούμια για πάρτι, την κατοικία και τις μεταφορές. Οι αλλαγές έρχονται σε διάφορες κατηγορίες. Οι εφαρμογές για πλατφόρμες συνδέουν τους κατόχους αγαθών και υπηρεσιών – ποδηλάτων, άδειων κρεβατιών, ακόμα και ηλιακής ενέργειας – με δεξαμενή δυνητικών χρηστών. Και εταιρείες που είναι παραδοσιακά επικεντρωμένες στην πώληση των προϊόντων τους, όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες και οι εταιρείες ρούχων, εξερευνούν τώρα δυνατότητες δανεισμού και συνδρομών.
Συνολικά, η ανάπτυξη αυτών των υπηρεσιών δείχνει πως εισερχόμαστε σε μια εποχή στην οποία οι καταναλωτές θα δίνουν μεγαλύτερη αξία στην πρόσβαση από την ιδιοκτησία και στις εμπειρίες από την περιουσία. Ο νέος φορολογικός νόμος στις ΗΠΑ μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση αυτής της διαδικασίας, γιατί συρρικνώνει τις δύο μεγαλύτερες φοροαπαλλαγές που ενθαρρύνουν τους Αμερικανούς να έχουν δικό τους σπίτι – οι αγοραστές κατοικιών θα είναι σε θέση να αφαιρούν τον τόκο μόνο για τα πρώτα 750.000 δολάρια του στεγαστικού τους δανείου και η έκπτωση για τους τοπικούς και πολιτειακούς φόρους ιδιοκτησίας θα μπορεί να ανέρχεται ως τις 10.000 δολάρια.
Χωρίς τα οφέλη αυτά, οι άνθρωποι που μένουν σε ακριβές περιοχές με υψηλούς φόρους μπορεί να αποφασίσουν να μείνουν στο νοίκι. Η εδραίωση των τιμών των βρετανικών κατοικιών σε επίπεδα που είναι άπιαστα για την μεγαλύτερη μερίδα του κόσμου αναμένεται να έχει παρόμοιες επιπτώσεις σε διάφορα μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αλλαγή τρόπου ζωής
Ο μετασχηματισμός αυτός έχει ένα προηγούμενο. Πολλές εταιρείες μετέβησαν πριν από χρόνια σε ένα μοντέλο ελάφρυνσης του ενεργητικού τους, με τα σούπερ μάρκετ και τις εταιρείες επαγγελματικών υπηρεσιών να νοικιάζουν τα καταστήματα τους και τα γραφεία τους, τις αεροπορικές να νοικιάζουν αντί να αγοράζουν αεροπλάνα και τους μεγάλους τεχνολογικούς ομίλους όπως η Apple να προσλαμβάνουν άλλες εταιρείες, με κύριο παράδειγμα την Foxconn, για να φτιάχνουν iPhones.
Για τις πιο επιτυχημένες εταιρείες, η απόφαση να εστιάσουν σε άυλα στοιχεία ενεργητικού, όπως η πνευματική ιδιοκτησία, προσέφερε μεγάλη ώθηση. Η κίνηση τους επιτρέπει να αυξάνονται ταχύτατα χωρίς να είναι αναγκασμένες να επενδύσουν στην κατασκευή εργοστασίων ή στην πρόσληψη μεγάλου όγκου προσωπικού.
Αλλά για τις υπόλοιπες, η έλλειψη πραγματικής ιδιοκτησίας τις αφήνει με λίγα για να δανειστούν ή να πουλήσουν μόλις τελειώσει το ρευστό. Όταν η βρετανική αεροπορική χαμηλού κόστους Monarch κατέρρευσε τον Οκτώβριο, το κύριο περιουσιακό της στοιχείο αποδείχθηκαν οι χρονοθυρίδες (slots) απογείωσης και προσγείωσης.
«Μόλις οι εταιρείες ελαφρύνουν το ενεργητικό τους μπορούν να επιτύχουν τρομερή επέκταση. Αλλά δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι είχαν σκεφτεί πραγματικά τις επιπτώσεις από την ελάφρυνση του ενεργητικού των καταναλωτών» υποστηρίζει ο Τζόναθαν Χάσκελ, καθηγητής οικονομικών στο Imperiall College, ο οποίος έχει συγγράψει το βιβλίο «The Rise of the Intangible Economy». «Οι καταναλωτές θα μπορούν να είναι πιο ευέλικτοι, αλλά θα πρέπει να αλλάξουν και τον τρόπο ζωής τους» προσθέτει.
Επιπτώσεις της οικονομίας “διαμοιρασμού”
Οι επιπτώσεις αυτές θα είναι σημαντικές τόσο για τους καταναλωτές, όσο και για τις εταιρείες που τους προμηθεύουν. Πρώτον, όταν όλες οι εταιρείες προσφέρουν υπηρεσίες αντί για υλικά αγαθά, η σχέση ανάμεσα στους καταναλωτές και τα πράγματα που χρησιμοποιούν γίνεται απείρως πιο πολύπλοκη. Αν έχω ένα δίσκο στο ράφι μου, ο άντρας μου μπορεί να τον παίξει. Αλλά όταν συνδέω το Amazon Echo speaker στο λογαριασμού του γιού μου στο Spotify, δεν έχω ιδέα αν παραβιάζω έναν από τους χιλιάδες όρους και προϋποθέσεις στις οποίες έχει συμφωνήσει στο λογαριασμό του.
Επιπλέον, δίνει η πράξη αυτή το δικαίωμα στην Amazon να του στείλει διαφημίσεις με βάση τα τραγούδια που παίζουμε; «Οι καταναλωτές θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωποι με την αμφιλεγόμενη φύση των περιουσιακών στοιχείων. Θα πρέπει να βρουν ποια είναι τα δικαιώματα τους», λέει ο καθηγητής Χάσκελ.
Σε πολλές περιπτώσεις, η στροφή στην οικονομία του διαμοιρασμού θα επηρεάσει και την φύση των αγαθών που διαμοιράζονται. Αυτή τη στιγμή, τα περισσότερα αυτοκίνητα παραμένουν τον περισσότερο καιρό ακούνητα. Αν οι οδηγοί σταματήσουν να αγοράζουν τα δικά τους αυτοκίνητα και υπογράψουν αντίθετα για μια υπηρεσία ενοικίασης ή αρχίσουν να χρησιμοποιούν μια εφαρμογή όπως το Uber, κάθε όχημα θα χρησιμοποιείται πολύ περισσότερο. Αυτό σημαίνει πως οι αυτοκινητοβιομηχανίες θα αναγκαστούν να παράγουν λιγότερα και πιο ανθεκτικά αυτοκίνητα που θα μπορούν να αντέχουν τη συνεχή χρήση.
Ο προφανής παραλληλισμός θα ήταν η προσφορά ενός επαγγελματικού πλυντηρίου αντί ενός οικιακού: τα εμπορικά μηχανήματα πρέπει να είναι πιο γρήγορα, βαριά και δυνατά. Η αύξηση του χρόνου χρήσης των διαρκών αγαθών όπως τα πλυντήρια, τα αυτοκίνητα και τα ποδήλατα θα είναι ξεκάθαρα κάτι θετικό για το περιβάλλον και θα ωφελήσει τους καταναλωτές, μειώνοντας το συνολικό κόστος. Θα αναδιαμορφώσει επίσης την ευρύτερη αγορά εργασίας.
Στην οικονομία του διαμοιρασμού, οι νικητές θα είναι οι εταιρείες που θα μπορούν να ταιριάξουν αποτελεσματικά ανθρώπους και πόρους, αντί απλά αυτές που μπορούν να πουλήσουν τα περισσότερα προϊόντα. Οι δουλειές εν τω μεταξύ, θα μετατοπιστούν από την μεταποίηση στην τεχνολογία και τις υπηρεσίες.
Δεν είναι να απορεί κανείς λοιπόν που οι Ford και General Motors έχουν επενδύσει στην Lyft, την ανταγωνίστρια του Uber, ενώ η Daimler εξαγόρασε την περασμένη εβδομάδα την γαλλική εφαρμογή διαμοιρασμού διαδρομών Chauffeur Privé. Αν επιτύχουν, μπορεί να μην μυρίσω ποτέ ξανά αυτή τη μυρουδιά του καινούργιου αυτοκινήτου.
