David Phillips: Να επανεξετάσουμε ριζικά τις σχέσεις μας με την Τουρκία
06/04/2019
Γράφει ο David Philips* –
Μτφρ. Βαγγέλης Γεωργίου
Η αγορά από την Τουρκία του συστήματος S-400 αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Ρωσία παραβιάζει την αρχή της διαλειτουργικότητας του ΝΑΤΟ, υπονομεύοντας τη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ. Αν η Τουρκία παραλάβει τους πυραύλους τον Ιούλιο -που όλα δείχνουν πως αυτό θα συμβεί- η Ουάσινγκτον πρέπει να επανεξετάσει τη συνεργασία της με την Άγκυρα σε επίπεδο ασφάλειας οικονομίας.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό πολιτικών μαστίγιου και καρότου για να αποτρέψει την Τουρκία από την αγορά των S-400. Το Πεντάγωνο προσέφερε τους Patriot, που συνδυάζουν καλύτερη τεχνολογία και χαμηλότερο κόστος. Ωστόσο, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν έχασε την προθεσμία της 31ης Μαρτίου για την αγορά των Patriot.
Σαν μια τελευταία κίνηση στο πλαίσιο των παραχωρήσεων στην Τουρκία, η κυβέρνηση Τραμπ επέτρεψε στην Τουρκία να παρεκκλίνει των απαγορεύσεων και να αγοράσει πετρέλαιο από το Ιράν. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν ανεχτεί, αρκετά μέχρι τώρα, τα καμώματα και τον αυταρχισμό του Ερντογάν.
Το Πεντάγωνο μόλις ακύρωσε τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 Lightning II Joint Strike Fighter καθώς δεν πρόκειται να επιστρέψει η τελευταία λέξη της στρατιωτικής τεχνολογίας να πέσει στα χέρια του Ρώσου στρατιωτικού ακόλουθου που βρίσκεται στην Τουρκία για την υπόθεση των S-400. Πέρα από την αναστολή της μεταφοράς των μαχητικών αεροσκαφών F-35, οι ΗΠΑ θα πρέπει να εξετάσουν άλλες πτυχές της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας.
Ο εκβιασμός μέσω Ιντσιρλίκ
Η αεροπορική βάση του Ιντζιρλίκ στη νότια Τουρκία αποτελεί τον συμβολικό και διοικητικό κόμβο της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Τουρκία. Από το 1991 ο ρόλος της συγκεκριμένης Βάσης θεωρείται κρίσιμης σημασίας για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Ωστόσο, η χρήση του Ιντζιρλίκ από τις ΗΠΑ έχει και το πολιτικό της κόστος. Η Τουρκία χρησιμοποιεί τη Βάση ώστε να εξαναγκάσει τους Αμερικανούς σε παραχωρήσεις. Απειλεί κανονικά να ακυρώσει την εξάμηνη σύμβαση μίσθωσης, διατηρώντας παράλληλα το δικαίωμα να απελάσει τις δυνάμεις των ΗΠΑ μέσα σε 72 ώρες από τη στιγμή που θα τις έχει έχει προειδοποιήσει. Η Τουρκία αρνήθηκε στα αμερικανικά αεροπλάνα να έχουν πρόσβαση στην Ιντζιρλίκ για σχεδόν ένα χρόνο, την περίοδο που η Βάση ήταν πολύ σημαντική στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Το Ιντζιρλίκ όμως δεν είναι και τόσο απαραίτητο τελικά καθώς υπάρχουν εναλλακτικές συμφωνίες στην Ιορδανία, την Κύπρο και τη Ρουμανία. Το Πεντάγωνο διεξάγει Πρόγραμμα Διεθνούς Στρατιωτικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (IMET) για Τούρκους αξιωματικούς με κόστος μέχρι και 5 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Το IMET θα πρέπει να καταργηθεί για τον ισλαμιστικό στρατό της Τουρκίας.
Όταν η προσωπική ασφάλεια του Ερντογάν ξυλοκόπησε διαδηλωτές που διαμαρτύρονταν ειρηνικά στο Sheridan Circle της Ουάσιγκτον, το Κογκρέσο θέσπισε νομοθεσία για να αρνηθεί τις πωλήσεις όπλων στους αξιωματικούς της ασφαλείας του Ερντογάν. Οι ΗΠΑ θα πρέπει επίσης να ζητήσουν τα “κόκκινα δελτία” της Interpol των 19 ατόμων που τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες από το ειδικό Σώμα Ενόρκων της Ουάσινγκτον για τον ρόλο τους στο περιστατικό.
Είναι επίσης δυνατόν να αναληφθούν και πολυμερή μέτρα. Οι ΗΠΑ πρέπει να ενθαρρύνουν τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ, τη Γαλλία και την Ιταλία, να αναστείλουν τη μεταφορά ενός συστήματος αντιαεροπορικής άμυνας μεγάλης εμβέλειας που αναπτύσσεται από τη γαλλο-ιταλική κοινοπραξία Eurosam. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές χώρες θα έπρεπε να είναι εξαγριωμένες από τον Ερντογάν που ρυθμίζει τη ροή των προσφύγων για να αποσπάσει χρήματα από την ΕΕ.
Οικονομικές πιέσεις
Η ριζική ανανέωση των σχέσεων με την Τουρκία θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει την οικονομική συνεργασία. Η τουρκική λίρα κατέρρευσε το περασμένο καλοκαίρι. Τον περασμένο μήνα, η λίρα υποχώρησε κατά 5% έναντι του δολαρίου με την είδηση ότι η Τουρκική Κεντρική Τράπεζα είχε χρησιμοποιήσει το ένα τρίτο των συναλλαγματικών της αποθεμάτων για να στηρίξει τη λίρα μόνο τις τρεις πρώτες εβδομάδες του Μαρτίου. Το επίσημο ποσοστό ανεργίας της Τουρκίας είναι 13%, το υψηλότερο την τελευταία δεκαετία. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται γύρω στο 20%. Η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών μειώθηκε δραματικά. Πλήττονται ιδιαίτερα οι τουρκικές επιχειρήσεις που έχουν δανειστεί σε ξένο νόμισμα.
Ο Ερντογάν κατηγορεί τις ΗΠΑ και τους Εβραίους τραπεζίτες για την οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας. Ωστόσο, δεν πρέπει να κατηγορεί κανέναν άλλον εκτός από τον γαμπρό του τον Μπεράτ Αλμπαϊράκ που είναι ο αρμόδιος υπουργός Οικονομικών.
Οι ΗΠΑ απολαμβάνουν της μεγαλύτερης ποσόστωσης ψήφου 17,46% στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Συνεπώς, όταν η Τουρκία ζητά βοήθεια για να συγκρατήσει την πτώση της τουρκικής λίρας, οι ΗΠΑ θα πρέπει να θέσουν ως όρους την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικούς όρους, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού της ελευθερίας του λόγου και της απελευθέρωσης από τη φυλακή Κούρδων βουλευτών που κακώς κατηγορούνται για τρομοκρατία.
Μέχρις ότου οι πολίτες και τα προξενικά στελέχη των ΗΠΑ αφεθούν ελεύθερα από τις τουρκικές αρχές, η Ουάσιγκτον θα πρέπει επίσης να συνεργαστεί με άλλες χώρες για να περιορίσει τη χρηματοδότηση της Τουρκίας από τον Διεθνή Οργανισμό Χρηματοδότησης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Θα πρέπει επίσης να απαγορευθούν τα ταξίδια στις ΗΠΑ των Τούρκων αξιωματούχων που εμπλέκονται στην κράτηση των παραπάνω προσώπων.
Οι ΗΠΑ επέβαλαν εκτάκτως δασμούς στον εισαγόμενο από την Τουρκία χάλυβα, ως απάντηση στη σύλληψή του Αμερικανού πάστορα, Andrew Brunson. Ο Brunson απελευθερώθηκε, αλλά οι δασμοί πρέπει να παραμείνουν μέχρι να απελευθερωθούν και άλλοι Αμερικανοί. Επίσης, η κυβέρνηση Τραμπ “διαπίστωσε” πρόσφατα ότι η Τουρκία δεν είναι πλέον αναπτυσσόμενη χώρα, ανακαλώντας έτσι την προτιμησιακή εμπορική μεταχείριση για τα τουρκικά αγαθά και υπηρεσίες. Αυτή η “ανακάλυψη” του Τραμπ έχει μεγάλο αντίκτυπο στα τουρκικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που εξάγονται στις ΗΠΑ. Αν και ο Ερντογάν διαμαρτυρήθηκε έντονα, η Ουάσινγκτον δεν πρέπει να επαναφέρει την Τουρκία στο καθεστώς τον αναπτυσσόμενων χωρών.
Αναγνώριση Γενοκτονίας Ποντίων-Αρμενίων
Εκτός από τη Ρωσία, η Τουρκία έχει επηρεάσει επίσης το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ διοχετεύοντας τεράστια ποσά σε ομάδες συμφερόντων και δεξαμενές σκέψης (think tanks). Το υπουργείο Δικαιοσύνης θα πρέπει να εφαρμόσει αυστηρότερα τον νόμο για την καταγραφή ξένων πρακτόρων (FARA), απαιτώντας την αποκάλυψη συμβούλων που συντάσσουν ενημερωτικά δελτία για τον Ερντογάν και ασκούν πιέσεις εκ μέρους της Τουρκίας. Πρέπει να αποκαλυφθούν τα ποσά που δίνονται σε ομάδες προβληματισμού, όπως το Ατλαντικό Συμβούλιο.
Η Τουρκία εξοικειώθηκε με την ατιμωρησία καθώς την έχει σκαπουλάρει στο ζήτημα της γενοκτονίας. Οι ΗΠΑ πρέπει να σταματήσουν να κλείνουν τα μάτια τους για το τι συνέβη κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Πρόεδρος Τραμπ θα πρέπει να αναγνωρίσει την 24η Απριλίου ως ημέρα μνήμης για τη γενοκτονία των Αρμενίων. Το Αμερικανικό Κογκρέσο θα πρέπει να εγκρίνει μια συνοδευτική απόφαση που επιβεβαιώνει τη γενοκτονία 1,5 εκατομμυρίων Αρμενίων και υπενθυμίζει στην Τουρκία τις υποχρεώσεις της ως διάδοχο κράτος για την αποζημίωση των απογόνων των θυμάτων. Οι ΗΠΑ θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν την ποντιακή ελληνική γενοκτονία, τη συστηματική δολοφονία χριστιανών, στην επερχόμενη 100η επέτειο την 19η Μαΐου 2019.
Είναι ανεξέλεγκτη
Οι τουρκικές αυτοδιοικητικές εκλογές την 31η Μαρτίου ήταν εκλογές νοθείας καθώς 53 άτομα του φιλοκουρδικού κόμματος συνελήφθησαν την παραμονή των εκλογών. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης παρενοχλήθηκαν και δεν είχαν καμία κάλυψη από τα κυβερνητικά ΜΜΕ. Υποψήφιοι που κατέβηκαν ακόμα και με το ψηφοδέλτιο του κόμματος του Ερντογάν έχασαν τις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας.
Η Τουρκία είναι ανεξέλεγκτη. Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι τρομακτική. Ο στρατηγικός της προσανατολισμός και η εξωτερική της πολιτική προκαλούν ανησυχία. Οι συμφωνίες της Τουρκίας με τη Ρωσία, η συνεργασία με το Ιράν, η αλληλεγγύη στη Βενεζουέλα, η ετοιμότητα βελτίωσης των σχέσεων με την Κίνα και οι απειλές εναντίον των συμμάχων των ΗΠΑ στη Συρία, έχουν τραντάξει το αμερικανικό κατεστημένο και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Η στήριξη της Τουρκίας στον Ισλαμισμό και η στενή συνεργασία με το Ιράν αποτελούν επιπλέον αίτια ανησυχίας.
Αρκετοί ισχυρίζονται ότι η Τουρκία είναι ένας αβέβαιος σύμμαχος. Τώρα, η γενική αίσθηση είναι ότι η Τουρκία είναι ένας στρατηγικός αντίπαλος και δυνητικά επικίνδυνος. Στην Τουρκία αξίζει μια έντονη επίπληξη καθώς γράφει στα παλαιά της υποδήματα το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, παίρνοντας τους πυραύλους S-400.
*O David Phillips είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ειδικός σε ζητήματα Τουρκίας ενώ έχει διατελέσει και σύμβουλος αμερικανικών κυβερνήσεων.
