Δονήσεις στο τουρκικό πολιτικό σκηνικό

Άντεξε απέναντι στην απόπειρα δικαστικής απαγόρευσής του το 2007. Στις αλλεπάλληλες εκλογικές προκλήσεις από το 2002 έως σήμερα. Στις διαδηλώσεις του Γκεζί το 2013. Στη σύγκρουση με τους πρώην εταίρους στο δίκτυο του Φετουλάχ Γκιουλέν και στις αποκαλύψεις που αυτοί έφεραν στο φως για τα σκάνδαλα των κυβερνώντων. Στην απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.

Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) ηγεμόνευε όλα αυτά τα χρόνια στην Τουρκία διατηρώντας αξιοθαύμαστη ενότητα απέναντι σε μιαν αντιπολίτευση διασπασμένη και ανήμπορη να το αμφισβητήσει. Και όμως, τις τελευταίες ημέρες η εικόνα αυτή μοιάζει να αντιστρέφεται.

Η απόφαση της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής να ακυρώσει το εκλογικό αποτέλεσμα της 31ης Μαρτίου για τον μητροπολιτικό δήμο της Κωνσταντινούπολης, τον οποίο κατέκτησε με οριακή διαφορά ο Εκρέμ Ιμάμογλου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), λειτούργησε καταλυτικά.

Ένα προς ένα τα μικρότερα κόμματα της αντιπολίτευσης γνωστοποιούν ότι δεν θα παρουσιάσουν υποψηφίους στην επαναλητική εκλογή της 23ης Ιουνίου, αλλά θα στηρίξουν τον Ιμάμογλου. Η ευκαιριακή συμμαχία των περσινών βουλευτικών εκλογών ανάμεσα στους κεντροαριστερούς κεμαλιστών του CHP με τους εθνικιστές του Iyi Partisi της Μεράλ Άκσενερ και τους ισλαμιστές του Saadet, διευρύνθηκε με την άτυπη στήριξη πολλών υποψηφίων της στις φετινές εκλογές από το φιλοκουρδικό κόμμα HDP. Και τώρα αυτή η πέρα από κάθε πολιτική φαντασία σύμπραξη βαθαίνει με την προσπάθεια επανεκλογής του Ιμάμογλου. Στο ερώτημα αν η απόφαση της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής θα τσακίσει το ηθικό της αντιπολιτευόμενης Τουρκίας ή θα της εμπνεύσει μεγαλύτερη μαχητικότητα, η απάντηση δίνεται με την διάδοση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του hashtag #herseycokguzelolacak (Όλα θα πάνε καλά).

Στο άλλο στρατόπεδο τα φαινόμενα αποσυσπείρωσης είναι ορατά. Ο ίδιος ο Μπιναλί Γιλντιρίμ, ο έμπιστος του Ερντογάν που διεκδίκησε τον μητροπολιτικό Δήμο της Κωνσταντινούπολης, εμφανίσθηκε απρόθυμος να επαναλάβει μιαν εκλογική αναμέτρηση που είχε ήδη χαθεί. Την ίδια ώρα ο πρώην πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο πρώην πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου επέκριναν δια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης την ακύρωση του εκλογικού αποτελέσματος στην οικονομική πρωτεύουσα της χώρας.

Είναι γνωστό ότι και οι δύο κρατούν πλέον αποστάσεις από τον Ερντογάν – μάλιστα ο Νταβούτογλου δημοσιοποίησε τον Απρίλιο ένα 15σέλιδο “μανιφέστο” στο οποίο στηλίτευε τη φυσιογνωμική μετάλλαξη του ΑΚΡ, κυρίως λόγω της επιλογής της συμμαχίας με τους εθνικιστές του Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Ο παραγκωνισμός της συνιδρυτικής γενιάς του ΑΚΡ, η μετατροπή του κόμματος σε προσωποκεντρικό και το φρενάρισμα της δυναμικής του πολιτικού Ισλάμ λόγω της ταύτισής του με καθεστωτικές νοοτροπίες και φαινόμενα διαφθοράς δημιουργούν εσωτερικές διαφωνίες.

Δημοσιεύματα φέρουν τον Νταβούτογλου να προωθεί την ίδρυση νέου ισλαμιστικού κόμματος, με τη συνεργασία προσώπων όπως οι πρώην αντιπρόεδροι της κυβέρνησης Νουμάν Κουρτουλμούς και Μπεσίρ Αταλάι, αλλά και ο αποπεμφθείς πρώην επικεφαλής των θρησκευτικών υπηρεσιών (Diyanet) Μεχμέτ Γκιερμέζ. Ο Γκιουλ, πάλι, φέρεται να προωθεί τον άλλοτε τσάρο της Οικονομίας Αλί Μπαμπατζάν, ο οποίος ως νέος και μεταρρυθμιστής θα μπορούσε να θέλξει τους φιλοδυτικούς κεντρώους ψηφοφόρους. Ο Μπαμπατζάν φέρεται να έχει την στήριξη του πρώην υπουργού Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ και να επιθυμεί την ένταξη και του Νταβούτογλου στο εγχείρημά του – αν και για τον τελευταίο ο Γκιουλ φέρεται να έχει αντιρρήσεις.

Σε κάθε περίπτωση, με την επανάληψη των δημοτικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν παίρνει μεγάλο ρίσκο. Η παράταση της πολιτικής αβεβαιότητας αποσταθεροποιεί την οικονομία, παρεμποδίζει την εκτόνωση των εντάσεων σε μέτωπα όπως η Ανατολική Μεσόγειος, η Συρία, οι σχέσεις με το ΝΑΤΟ και εξαντλεί τα χαρτιά του ΑΚΡ, καθώς μία νέα ήττα στην Κωσντταντινούπολη θα είναι πλέον μη διαχειρίσιμη, ενώ τυχόν νίκη θα στιγματίζεται ως προϊόν καθεστωτικών μεθοδεύσεων.

Η πόλωση είναι τέτοια που το CHP δηλώνει ότι αν ισχύει το σκεπτικό της Ανώτατης Εκλογικής Επιτροπής για την κάλπη του δημάρχου, θα πρέπει επίσης να ακυρωθούν όχι μόνο οι εκλογές για τοπικά συμβούλια (πολλά εκ των οποίων κατέκτησε το ΑΚΡ), αλλά και αυτές οι περσινές προεδρικές εκλογές που ανέδειξαν τον Ερντογάν. Η πρόσφατη απόπειρα λιντσαρίσματος του ηγέτη του CHP από μέλη του ΑΚΡ κατά την κηδεία στρατιώτη και η χλιαρή και καθυστερημένη αντίδραση του Ερντογάν λέει πολλά.

Είναι ακόμη αμφίβολο κατά πόσον η Τουρκία θα μπορέσει να κάνει ένα βήμα πέρα από τις διαιρετικές γραμμές που έως τώρα ορίζουν την πολιτική της ζωή: αυτήν που προκύπτει από το κουρδικό πρόβλημα και αυτήν της αντιπαράθεσης μεταξύ πολιτικού Ισλάμ και κοσμικότητας. Όμως για μια χώρα με τους ανεπτυγμένους θεσμούς και το επίπεδο αστικοποίησης της Τουρκίας, η προοπτική μετατροπής της σε ενός είδους Ουζμπεκιστάν από πολιτική άποψη δεν είναι ρεαλιστική.