Εάν θέλουμε λύση στο πρόγραμμα των νέων φρεγατών του Πολεμικού μας Ναυτικού υπάρχει ένας τρόπος…

*Του Ινστιτούτου Αναλύσεων Ασφάλειας & Άμυνας (Ι.Α.Α.Α. – I.S.D.A.)

Στις 13 Μαρτίου, στην κυριακάτικη έκδοση της έγκυρης εφημερίδας “Καθημερινή”, δημοσιεύθηκε άρθρο με τίτλο, «Η προσέγγιση του Καΐρου με το βλέμμα στην Άγκυρα», στο οποίο περιέχεται και η κάτωθι αναφορά, με τίτλο «Οδηγία για φρεγάτες» σχετικά με το πρόγραμμα των νέων φρεγατών του Πολεμικού Ναυτικού.

«Όπως είναι γνωστό, πέρα από τη διπλωματία η Αθήνα επενδύει και στην αποτροπή, με σημαντικότερο πρόγραμμα των τελευταίων ετών την απόκτηση νέων φρεγατών. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δώσει σαφή κατεύθυνση προς τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο και, κυρίως, προς το Πολεμικό Ναυτικό (Π.Ν.) το οποίο θα λάβει και τη σχετική τεχνοκρατική απόφαση, πως πρέπει να επιλεγούν τα τέσσερα καλύτερα πλοία.

Ουσιαστικά, η πολιτική κατεύθυνση που δίνει η κυβέρνηση αποσυνδέει την υπόλοιπη συζήτηση, που φαίνεται ότι κακοφορμίζει, περί στρατηγικών συνεργασιών και συγκριτικών πλεονεκτημάτων, ναυπηγείων και λοιπών παραμέτρων και παροτρύνει το Πολεμικό Ναυτικό να επιλέξει, εν ολίγοις, τα τέσσερα καλύτερα πλοία.

Αυτό σημαίνει ότι οι προτάσεις Γαλλίας, Γερμανίας, Ηνωμένου Βασιλείου, ΗΠΑ, Ισπανίας, Ιταλίας και Ολλανδίας ξεκινούν από την ίδια αφετηρία, ανεξάρτητα από το τι θα γίνει με την υπόθεση της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής. Γι’ αυτό και το επόμενο χρονικό διάστημα, από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας θα σταλούν προσκλήσεις προς όλους τους ενδιαφερόμενους και όχι μόνο προς τις ΗΠΑ και τη Γαλλία».

Χάθηκε πολύτιμος χρόνος

Δηλαδή, κατά το δημοσίευμα, αφού χάθηκε πολύτιμος χρόνος (τουλάχιστον 18 μήνες από την παρούσα κυβέρνηση και τουλάχιστον άλλοι 24 μήνες από την προηγούμενη), διαπιστώθηκε πλέον ότι η πρακτική της διαπραγμάτευσης -“σούπα” (ένα είδος κυλιόμενου χρονικά, άτυπου “αιτήματος για πληροφορίες” [RFI: Request For Information] χωρίς ημερομηνία κατάληξης), συνδυασμένη με υψηλή γεωπολιτική και αδικαιολόγητα υπερφιλόδοξη βιομηχανική διάσταση (ας πούμε κάτι σαν το “τώρα που βρήκαμε παπά, να θάψουμε πέντε-έξι”) είναι αδιέξοδη.

Δηλαδή το αυταπόδεικτο. Με το κείμενο εργασίας «Η αγωνιώδης αναζήτηση του σύγχρονου “ΑΒΕΡΩΦ”» και την παρέμβαση «Πολεμικό Ναυτικό, Πρόγραμμα Νέων Φρεγατών: Είναι μήπως… “Άγνοια; Ανικανότητα; Ερασιτεχνισμός;”», έχουμε αναδείξει πτυχές του ζητήματος και παρουσιάσει τον προβληματισμό μας για τον τρόπο διαχείρισης της υλοποίησης του προγράμματος.

Θα επαναλάβουμε εδώ τον πυρήνα αυτού του προβληματισμού, διότι φαίνεται ότι κάποιοι αρμόδιοι (όποιος επιθυμεί προσθέτει εισαγωγικά) ή αργούν ή δεν θέλουν, ή δεν μπορούν να αντιληφθούν. Εναλλακτικά, απλώς προτιμούν να αναζητούν κάποια ανέφικτη «μαγική» λύση.

Οι υφιστάμενες ενδείξεις υποδεικνύουν ότι επιχειρούν να αποφύγουν μία τυπική διαγωνιστική διαδικασία η οποία θα ξεκαθαρίσει το τοπίο, καθώς οι ενδιαφερόμενοι προμηθευτές και κατ’ επέκταση χώρες, θα υποχρεωθούν να ανοίξουν τα χαρτιά τους και να δεσμευθούν νομικά για τις προσφορές τους.

Η διαγωνιστική διαδικασία παρουσιάζεται απαξιωτικά ως στείρα και χρονοβόρα τυπολατρία και υπονοείται ότι θα δράσει “περιοριστικά” στους όποιους κυβερνητικούς, γεωπολιτικούς και βιομηχανικούς, σχεδιασμούς. Πρόκειται για παντελώς αβάσιμο επιχείρημα.

Γεωπολιτική η διάσταση των εξοπλισμών

Καταρχάς και σε ό,τι αφορά τον χρόνο, ο φορέας που θα προκηρύξει τον διαγωνισμό καθορίζει και το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης του. Επιπρόσθετα, ο διαγωνισμός θωρακίζει τη διαδικασία επιλογής από κριτική (καλόπιστη ή κακόπιστη) και ταυτόχρονα επιτρέπει την εκμαίευση μεγαλύτερων παραχωρήσεων / ανταλλαγμάτων από τους υποψήφιους προμηθευτές / χώρες.

Είναι αναμφισβήτητο ότι η προμήθεια αμυντικού υλικού (ιδιαίτερα αν είναι μεγάλου οικονομικού μεγέθους) έχει ισχυρότατη γεωπολιτική διάσταση. Είναι επίσης αναμφισβήτητο ότι επιβάλλεται να διασφαλίζεται, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ουσιαστική συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης.

Στρατηγικός αντικειμενικός σκοπός οφείλει να είναι η ανάπτυξή της, ώστε πέραν των αυτονόητων (ικανοποίηση των εθνικών αναγκών, ασφάλεια εφοδιασμού κ.λπ.) να επιτευχθεί η αυτόνομη ή στο πλαίσιο συνεργασιών / κοινοπραξιών διεκδίκηση μεριδίου στην παγκόσμια αγορά. Δυστυχώς, όπως αποδεικνύουν τα τελευταία 40 χρόνια, με ορισμένες εξαιρέσεις που απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα, η χώρα έχει αποτύχει παταγωδώς στην επίτευξή του.

Μία τρίτη σημαντική παράμετρος είναι το κόστος (προμήθειας και κύκλου ζωής). Η χώρα προτού υπερβεί τις οδυνηρές συνέπειες μίας δεκαετούς οικονομικής κρίσης και απολαύσει έστω και μία μικρή περίοδο οικονομικής ομαλότητας, υφίσταται τις συνέπειες της πανδημίας του COVID-19. Τα δεδομένα αυτά συνιστούν αντικειμενικό -και ταυτόχρονα εξαιρετικά πιεστικό- λόγο, ώστε να επιτευχθεί μέγιστη δυνατή συμπίεση του κόστους. Άλλη επιλογή από τη μέσω διαγωνιστικής διαδικασίας δημιουργία ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, ώστε οι ενδιαφερόμενοι να πιεσθούν να συμπιέσουν το κόστος, απλά δεν υφίσταται.