Επιστροφή από τη Συρία στα Χανιά μετά από… 130 χρόνια

Γράφει η Jessica Bateman  – 

Όταν ένας λιθοξόος από τη Συρία και η οικογένειά του είχαν πάρει άσυλο από την Ελλάδα το περασμένο έτος, έφτασαν αμέσως στο νησί της Κρήτης, ολοκληρώνοντας ένα ταξίδι που ξεκίνησαν από τους προ-παππούδες τους πριν 130 χρόνια. Μπαίνοντας σε ένα μικρό κατάστημα στα Χανιά, ο Ahmed άρχισε να συστήνεται. Ο ιδιοκτήτης τον κοίταξε με ανοιχτό το στόμα. Κατανοούσε όσα έλεγε ο Ahmed, αλλά μερικές από τις λέξεις που χρησιμοποίησε ήταν άγνωστες και ντεμοντέ, ενώ οι υπόλοιποι δεν τον κατάλαβαν καθόλου.

Ήταν σαν να προερχόταν όχι μονάχα από τη Συρία, αλλά από μια άλλη εποχή. “Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι κάποιος μιλούσε ακόμα την παλιά γλώσσα σήμερα“, λέει ο Ahmed. Ο Ahmed, 42 ετών, μιλούσε μια εκδοχή της κρητικής διαλέκτου που είχε μάθει από τους γονείς του, μεγαλώνοντας σε ένα χωριό στη βόρεια Συρία τη δεκαετία του 1970 και του ’80. Οι γονείς του είχαν περάσει όλη τη ζωή τους στη Συρία – αλλά κάποια μέλη της προηγούμενης γενιάς είχαν γεννηθεί στην Κρήτη και, ζώντας μαζί ως εξόριστοι, είχαν κρατήσει ζωντανό τον κρητικό πολιτισμό.

“Έμαθα Αραβικά στο σχολείο αλλά πάντα μιλούσαμε ελληνικά στο σπίτι“, λέει ο Ahmed. Τα παιδιά έμαθαν ελληνικούς χορούς και μάθαιναν κρητικά ποιήματα γνωστά ως μαντινάδες. Οι γονείς μετέδωσαν παραδοσιακές κρητικές συνταγές, όπως τα τηγανητά σαλιγκάρια, και οι γάμοι με τον συριακό πληθυσμό ήταν σπάνιες. Η σύζυγος του Ahmed, Yasmine, είναι επίσης από μια κρητική οικογένεια.

Οι γονείς του πατέρα του Ahmed αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Κρήτη το 1890, καθώς η εξουσία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας εξασθενούσε. Το νησί ήταν μέρος της αυτοκρατορίας για δύο αιώνες και περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των προγόνων του Ahmed, είχαν ασπαστεί το Ισλάμ. Αλλά οι εξεγέρσεις στα τέλη του 19ου αιώνα οδήγησαν στην απέλαση του μουσουλμανικού πληθυσμού. Κάποιοι πήγαν στην Τουρκία, τη Λιβύη, το Λίβανο ή την Παλαιστίνη, αλλά η οικογένεια του Ahmed ταξίδεψε στο al-Hamidiyah, ένα χωριό στη Συρία που ιδρύθηκε για τους πρόσφυγες από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β’.

“Οι παππούδες μας έλεγαν πόσο όμορφη ήταν η Κρήτη”

Στα επόμενα χρόνια, οι 10.000 κάτοικοί της θα έρθουν σε επαφή με τη σύγχρονη Κρήτη παρακολουθώντας ελληνική τηλεόραση μέσω δορυφόρου και περιστασιακά οι κάτοικοι θα ταξιδέψουν πίσω στο νησί για να εργαστούν. «Στην καρδιά μας υπήρχε πάντα ένα κομμάτι της Κρήτης» λέει ο Ahmed. “Όλοι ήξεραν ακριβώς από ποιο χωριό ήρθε η οικογένεια όλων των άλλων. Οι παππούδες μας έλεγαν πόσο όμορφη ήταν η Κρήτη και πώς είχαν όλα όσα χρειάζονταν εκεί. Θέλαμε πάντα να την επισκεφθούμε, αλλά ποτέ δεν είχαμε την ευκαιρία“.

Στη συνέχεια, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας ήρθε και τους άφησε ελάχιστες επιλογές. Οι αδελφές του Ahmed, η Amina, η Faten και η Latifa, και οι οικογένειές τους ήταν οι πρώτοι που έφυγαν. Ο ίδιος ο Ahmed προσπάθησε να βρει δουλειά αφού υπέφερε από πάθηση στη σπονδυλική στήλη και είχε δυσκολία να μαζέψει τα χρήματα για να πληρώσει έναν λαθρέμπορο. Αλλά τελικά, η σύζυγός του Yasmine και τα τέσσερα παιδιά τους Bilal, Reem, Mustafa και Fatima  ξεκίνησαν για την Ελλάδα την άνοιξη του 2017.

Το επικίνδυνο ταξίδι κράτησε τρεις μήνες. Ήρθε με σκάφος από την Τουρκία στη Λέσβο, το οποίο βυθίστηκε. Όταν η οικογένεια είχε την πρώτη συνέντευξή για αίτημα ασύλου, ο Ahmed σκοπίμως τοποθέτησε το δάχτυλό του δίπλα στο εμφανώς κρητικό επώνυμό του – Ταρζαλάκης – όταν του ζητήθηκε να δείξει το διαβατήριό του.

“Ξεκίνησε να φωνάζει στους συναδέλφους του,” Κοίτα, κοιτάξτε, υπάρχει ένας Κρητικός εδώ! Ελάτε να δείτε!“, Λέει ο Ahmed. “Όλοι άρχισαν να προσεγγίζουν την οικογένεια από περιέργεια“. Παρόλο που πολλοί Έλληνες γνώριζαν ότι υπήρχαν κρητικοί θύλακες στο εξωτερικό, εξακολουθούσαν να ενδιαφέρονται για τη διαλεκτική της οικογένειας Ταρζαλάκη. Η προφορά τους είναι συνήθως κρητική, αλλά πολλά λεξιλόγια που είχαν στη Συρία δεν χρησιμοποιούνται πλέον ούτε στην Κρήτη ούτε στην ηπειρωτική Ελλάδα. «Με λίγη υπομονή, μπορούμε να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο», λέει ο Ahmed.

Μας βλέπουν ως Κρητικούς

Και παρόλο που η οικογένεια μιλά τη γλώσσα που δεν έμαθε ποτέ να γράφει ή να διαβάζει και χρειάστηκε βοήθεια για να συμπληρώσει τα απαραίτητα έντυπα στην Ελλάδα. Μετά από ένα μήνα στη Λέσβο, ο Ahmed και η οικογένειά του έλαβαν άσυλο τον Αύγουστο του 2017. Πήραν αμέσως ένα πλοίο για Κρήτη, όπου οι αδελφές του Ahmed, δύο ξαδέρφια και οι οικογένειές τους, που ζούσαν ήδη στην πόλη των Χανίων, τους περίμεναν.

Κατά την άφιξή του, ο Ahmed αμέσως νοσηλεύτηκε λόγω των προβλημάτων που προέρχονται από τη χρόνια επιληψία που έπασχε. Το ιατρικό προσωπικό, έμεινε έκπληκτο όταν άκουσε την παλιά διάλεκτο. «Όταν έφυγα από το νοσοκομείο όλοι στην πόλη το ήξεραν ήδη», λέει ο Ahmed, η οικογένειά του οποίου εγκαταστάθηκε σε ένα διαμέρισμα κοντά στο ιστορικό βενετσιάνικο λιμάνι των Χανίων. “Οι άνθρωποι με σταματούσαν στο δρόμο για να απαντήσω σε ερωτήσεις σχετικά με τη Συρία και τον πόλεμο. Μας βλέπουν ως Κρητικούς που έχουν επιστρέψει“.

Ο Ahmed επισκέφθηκε το χωριό των παππούδων του, τη Σκαλάνη, που βρίσκεται λίγο έξω από το Ηράκλειο. Περπατώντας στους δρόμους του, κοιτάζοντας τις σκιερές ταβέρνες και τα μικρά πέτρινα σπίτια, ένιωθε ανατριχίλα σε όλο το σώμα του. Αν και ήταν η πρώτη φορά που επισκέφθηκε το χωριό, άκουγε για αυτό σε όλη του τη ζωή. “Δεν μπορούσα να βρω τα σπίτια τους, αλλά οι ντόπιοι μου έδειξαν τα μέρη στα οποία ήταν εγκατεστημένη η μουσουλμανική κοινότητα“, λέει ο ίδιος.

Ο Ahmed και τα αδέλφια του είναι προσεκτικοί όταν εξετάζουν το οικογενειακό ιστορικό τους. “Δεν θέλω οι άνθρωποι που ζουν εκεί να σκέφτονται ότι προσπαθώ να διεκδικήσω τη γη πίσω“, λέει ο Mustafa, ο γαμπρός του Ahmed. Η οικογένεια μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει νέα ελληνικά και τα παιδιά είναι εγγεγραμμένα στο σχολείο. «Μάθαμε νέες φράσεις, αλλά θα συνεχίσουμε να κρατάμε τη δική μας γλώσσα ζωντανή, επειδή είναι μέρος αυτού που είμαστε», λέει ο Ahmed.

Η Κρήτη δεν είναι η γη της επαγγελίας

Αν και τα Χανιά δεν είχαν μουσουλμανική κοινότητα για περισσότερο από έναν αιώνα, τα πράγματα τώρα αλλάζουν. Εκτός από τα 25 μέλη της οικογένειας του Ahmed, αρκετές εκατοντάδες πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή έχουν εγκατασταθεί στην πόλη τα τελευταία χρόνια. Το μακρόστενο οθωμανικό τζαμί στη θάλασσα χρησιμοποιείται τώρα ως αίθουσα τέχνης, έτσι οι μουσουλμάνοι προσεύχονται σε ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ένα αραβικό σούπερ μάρκετ που έχει ανοίξει πρόσφατα πουλάει εισαγόμενα αγαθά και ο Ahmed και η οικογένειά του απολαμβάνουν την κατανάλωση μιας σύντηξης τοπικών και συριακών φαγητών, όπως η ελληνική σαλάτα, το ψωμί πίτα και το χούμους.

Μέχρι στιγμής, η Κρήτη δεν είναι η γη της επαγγελίας που περιέγραφαν οι παππούδες του Ahmed. Είναι ευγνώμων για την οικονομική βοήθεια από το πρόγραμμα Estia (Home) που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, το οποίο διαχειρίζεται η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), αλλά λέει ότι δεν αρκεί για να ανατραφούν τέσσερα παιδιά. Οι άντρες της οικογένειας θα ήθελαν να δημιουργήσουν μια επιχείρηση λιθοτεχνίας και οι γυναίκες σχεδιάζουν να στήσουν επιχείρηση με νυφικά χτενίσματα, αλλά αυτό παραμένει ένας στόχος για το μέλλον.

Και παρόλο που ο Ahmed εκτιμά την ευκαιρία να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του στην πατρίδα των προγόνων του, οι συνθήκες που τον οδήγησαν εδώ κάνουν την εμπειρία γλυκόπικρη. «Όταν αναγκάζεσαι να εγκαταλείψεις τον τόπο που γεννήθηκες χάνεις ένα μέρος του εαυτού σου», λέει. “Αν ο Άσαντ δεν βρισκόταν στην εξουσία και ήταν ασφαλές να επιστρέψουμε στο Al-Hamidiyah θα το κάναμε. Θα ήθελα όμως να διατηρήσω δεσμούς με την Κρήτη και να την επισκέπτομαι τακτικά“.

---

Πηγή: BBC