Γιατί είναι εντελώς απαραίτητη μια ριζική παγκόσμια επανάσταση

Γράφει ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος – 

To παρακάτω άρθρο γράφτηκε στα τέλη Νοέμβρη. ‘Όταν το έγραφα, δεν περίμενα ασφαλώς ούτε ότι θα ξεσηκωθεί ο γαλλικός λαός με τα Κίτρινα Γιλέκα, ούτε ότι οι μαθητές σχολείων σε όλο τον κόσμο θα έβγαιναν στον δρόμο για το θέμα της κλιματικής αλλαγής. Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο μια «επανάσταση», μια προσπάθεια δηλαδή ριζικής τομής της πραγματικότητας να φαίνεται περίπου αδιανόητη λίγο πριν ξεσπάσει. Κι αυτό γιατί, όταν το σύστημα έχει ολοκληρωθεί πια, δεν αφήνει κανένα περιθώριο κάπως ομαλής διόρθωσης και τότε είναι που η Ιστορία επιστρατεύει την «επανάσταση» να διορθώσει τα πράγματα.

Είχα συγκεντρώσει ένα σωρό υλικό για το θέμα της κλιματικής αλλαγής και ετοιμαζόμουνα να γράψω το σχετικό άρθρο, όταν ένας φίλος μούπε κάπως θυμωμένος με την κριτική που τούκανα «εσύ ονειρεύεσαι διαρκώς επαναστάσεις». ‘Ηταν Νοέμβρης. Εμπνευσμένος από αυτή τη συζήτηση αποφάσισα να εισάγω και την θεματική της επανάστασης στο άρθρο μου για την κλιματική αλλαγή. Μόλις το τελείωσα, άρχισα να διαβάζω τις ειδήσεις από τη Γαλλία. Η επανάσταση ήταν ήδη παρούσα!

Μάλιστα αυτό που είναι άγνωστο είναι ότι η εξέγερση των «Κίτρινων Γιλέκων», όχι μόνο έχει σαφή οικολογικό χαρακτήρα, αλλά είναι πιθανώς και το πρώτο μαζικό κοινωνικο-οικολογικό κίνημα της ιστορίας.

Ολοκαύτωμα και Επανάσταση

Δεν περνάει εβδομάδα που ένας ή περισσότεροι από τους πιο έγκυρους διεθνείς επιστημονικούς οργανισμούς να μη δημοσιεύσουν μια νέα έκθεση που να περιγράφει την ταχύτητα με την οποία οδεύουμε προς μια πιθανή και ανεπίστρεπτη καταστροφή όλων των μορφών ζωής στον πλανήτη, αν δεν πάρουμε αμέσως (δηλαδή μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια) πολύ ριζικά μέτρα.

Αν μιλήσει κανείς σήμερα για την αναγκαιότητα μιας παγκόσμιας επανάστασης, τριάντα χρόνια μετά την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος, που ήταν το προϊόν μιας από τις μεγαλύτερες σύγχρονες επαναστάσεις, της Ρωσικής, θα τον χαρακτηρίσουν ασφαλώς ως «μουρλό», «βαρεμένο», ή, στην πιο ευνοϊκή εκδοχή, «εκτός τόπου και χρόνου».

Άλλωστε, μια ματιά να ρίξει κανείς στον σημερινό κόσμο, θα δει ότι, αν σε κάτι ταιριάζει ο σημερινός «χρόνος και τόπος», είναι μάλλον σε μια γιγαντιαία, παγκόσμια αντεπανάσταση παρά σε οποιαδήποτε Επανάσταση.

Προτού όμως ταξινομήσετε ενδεχομένως το κείμενο που διαβάζετε στα δείγματα παραληρηματικού λόγου, θα σας παρακαλούσα τουλάχιστο να το διαβάσετε μέχρι το τέλος. Η παροιμία άλλωστε μας υποδεικνύει ότι από «μικρό κι από τρελλό μαθαίνεις την αλήθεια». Ο γράφων δεν είναι μικρός, και δεν είναι ο ίδιος που θα αποφασίσει αν είναι τρελλός. Μικροί είναι όμως οι Αμερικανοί πιτσιρικάδες. Εκεί, στο κέντρο του παγκόσμιου καπιταλισμού, μια πλειοψηφία πολύ νέων Αμερικανών δηλώνει τα τελευταία χρόνια ότι είναι οπαδοί του σοσιαλισμού και ένας στους πέντε του κομμουνισμού! Μήπως ξέρουν κάτι που αγνοούμε;

Ο Μπομπ Τέιλορ από την Καλιφόρνια

Πρόσφατα οι Νew York Times πήραν μια επιστολή που τους έστειλε ένας αναγνώστης τους και τη δημοσίευσαν στη μεγάλου κύρους στήλη τους Opinions (όσο κύρος τουλάχιστο μπορεί να έχει μια εφημερίδα στις μέρες μας). Λιτή και ευθύβολη, αποπνέει το μεγαλείο που βρίσκει κανείς στους απλούς ανθρώπους και σχεδόν ποτέ στους μεγαλόσχημους ή τους κατέχοντες υψηλά αξιώματα. Να τι μας λέει ο Μπομπ Τέιλορ από την Καλιφόρνια:

“Mαζί με τις σπαραχτικές σκηνές των κατεστραμμένων νοικοκυραίων της Καλιφόρνιας που ψάχνουν τα αποκαίδια των σπιτιών τους, ο κυβερνήτης Jerry Brown μας θυμίζει ότι, με πολλούς τρόπους, η απάντησή μας στην παγκόσμια υπερθέρμανση είναι ένα βαθιά ηθικό ζήτημα.

«Υποστηρίζει ότι αυτοί που αρνούνται ότι η κλιματική αλλαγή κάνει τις άγριες πυρκαγιές πιο συχνές και πιο έντονες συμβάλλουν στις τραγωδίες των χαμένων ανθρώπων και των πυρπολημένων κοινοτήτων. Ανάμεσα σε αυτούς είναι βέβαια κι ο Πρόεδρός μας που εκφράζει αμφιβολίες για την παγκόσμια υπερθέρμανση. Δεν είναι να απορεί κανείς ότι μέσα στην άγνοιά του κατηγορεί τη διαχείριση των δασών για αυτή την τραγωδία.

«Κάθε μέρα που αρνιόμαστε ή αγνοούμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική και προκαλείται από την καύση του κάρβουνου, του πετρελαίου και του αερίου, και συνεχίζουμε να μην κάνουμε τίποτα, καταδικάζει τα παιδιά μας και τις μελλοντικές γενηές στη φρίκη ενός κλίματος εκτός ελέγχου».

Η Φρίκη πλησιάζει, οι Κυβερνήτες αδιαφορούν

Δεν περνάει πλέον ούτε μια μέρα που κάποιος αρμόδιος να μην κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Προχτές ήταν ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας (WMO) των Ηνωμένων Εθνών, που προειδοποιούσε ότι ο χρόνος τελειώνει κι αν δεν δράσουμε τώρα η κλιματική αλλαγή θα καταστεί ανεπίστρεπτη. Το τι σημαίνει και τι συνεπάγεται ανεπίστρεπτη κλιματική αλλαγή θα το εξηγήσουμε στη συνέχεια του άρθρου μας.

Είχαν προηγηθεί νέες εκθέσεις τόσο των αρμόδιων αμερικανικών υπηρεσιών, όσο και του ΟΗΕ. Η τελευταία μάλιστα υπογράμμισε την επείγουσα ανάγκη να μεταβάλλουμε άρδην τις οικονομικές και κοινωνικές δομές μας, αν θέλουμε να αποτρέψουμε τις επερχόμενες καταστροφές. Συνήγορος των επιστημόνων, η Φύση δεν μπορεί να συντάξει επιστημονικές εκθέσεις, κραυγάζει όμως πλέον για το τι έρχεται με τα ακραία καιρικά φαινόμενα που μας στέλνει. Τίποτα όμως δεν φαίνεται να συγκινεί τα ανθρωπάκια που λένε ότι κυβερνούν τον κόσμο μας και τις υποτιθέμενες μεγάλες δυνάμεις του.

Φανταστείτε ότι ο Πρόεδρος Τραμπ επιτίθεται ακόμα και στη συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα, που δεν είναι στην πραγματικότητα παρά ένα ευχολόγιο, ουσιαστικά μια έκκληση στις κυβερνήσεις παγκοσμίως. Ακόμα και αν εισακουσθεί αυτό το ευχολόγιο, δεν είναι σε θέση να σταματήσει, στην καλύτερη περίπτωση θα επιβραδύνει την κλιματική αλλαγή.

Το ίδιο το γεγονός ότι ο αρχηγός του ισχυρότερου κράτους του κόσμου αγνοεί επιδεικτικά τα συμπεράσματα χιλιάδων επιστημόνων, των ίδιων των υπηρεσιών του κράτους του και του ΟΗΕ, τα οποία προσυπέγραψαν σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις, περιλαμβανομένης της προηγούμενης αμερικανικής, συνιστά την πιο αντιπροσωπευτική και, ταυτόχρονα, την πιο επικίνδυνη εκδήλωση της βαθειάς παρακμής του κόσμου μας και των θανάσιμων κινδύνων που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος.

Ο Τραμπ των Τροπικών: Άκρα Δεξιά και Βορειοαμερικανοί επιχειρηματίες επιτίθενται στον Αμαζόνιο, θέτοντας όλο τον πλανήτη σε κίνδυνο!

Σα να μην μας έφτανε ο Τραμπ στη Βόρειο Αμερική, αποκτήσαμε τώρα και το επί τα χείρω αντίγραφό του στη Βραζιλία, τον ακροδεξιό εξτρεμιστή Μπολσονάρο, του οποίου το πολιτικό πρόγραμμα δεν μπορεί να περιγραφεί αλλοιώς παρά ως ενσάρκωση του παραλογισμού και εγκληματική εκδήλωση παραφροσύνης.

Η εκλογή του έχει παγκόσμια σημασία για πολλούς λόγους και ίσως ο πιο σημαντικός από όλους είναι τα τρελλά σχέδιά του για την «επιχειρηματική εκμετάλλευση» της Αμαζονίας, που έχουν ήδη προκαλέσει τεράστιο ενθουσιασμό από τους βορειοαμερικανούς επιχειρηματίες, που δεν βλέπουν την ώρα να κάνουν χρυσές δουλειές.

Η ανάδειξή του Μπλοσονάρο στην προεδρία της Βραζιλίας δεν συνιστά μόνο απειλή εξόντωσης για τις φυλές των αυτοχθόνων, αλλά και καταστροφής της Αμαζονίας, που είναι ο σημαντικότερος «πνεύμονας» της Γης, η «χλωροφύλλη» της, όπως την αποκάλεσε ο Jean Baudrillard.

Ο Υπουργός Εξωτερικών που επέλεξε μάλιστα ο Μπολσονάρο ήδη δήλωσε ότι η υπόθεση της Κλιματικής Αλλαγής δεν είναι παρά μια «μαρξιστική συνωμοσία» που αποβλέπει στην εξυπηρέτηση των κινεζικών συμφερόντων!

Τώρα μην ψάχνετε να βρείτε πως και γιατί οι «Μαρξιστές» και οι «Κινέζοι» κατάφεραν να στρατολογήσουν τον ΟΗΕ, χιλιάδες επιστήμονες και όλες τις κυβερνήσεις του κόσμου σε μια τέτοια «συνωμοσία», δρώντας μάλιστα εναντίον  μερικών από τις ισχυρότερες εταιρείες του πλανήτη που, όχι μόνο έχουν κάθε συμφέρον να μη γίνεται καμιά κουβέντα για μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, πιθανότατα θέλουν την επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής για να βγάλουν από την Αρκτική και άλλα δυσπρόσιτα σημεία του υποκείμενους υδρογονάνθρακες.

Ο Μπολσονάρο και οι φίλοι του εξάλλου δεν προσπάθησαν να πείσουν κανένα για τη λογική των επιχειρημάτων τους. Το πολιτικό τους «μήνυμα» αποβλέπει στην καταστροφή του νοήματος και της λογικής, στην ανεμπόδιστη από τη λογική απελευθέρωση των παράλογων, καταστροφικών και αυτοκαταστροφικών τάσεων που γνωρίζουμε ότι όλοι οι άνθρωποι φέρουμε μέσα μας.

Τυχόν επιτάχυνση της καταστροφής της Αμαζονίας θα συμβάλλει καίρια στο ήδη εξελισσόμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου και συμπίπτει με τις όλο και πιο συχνές προειδοποιήσεις της συντριπτικής πλειοψηφίας των επιστημόνων, ότι έχουμε μπει στην πιο αποφασιστική δεκαετία που θα κρίνει αν θα μπορέσουμε να αντιστρέψουμε την κλιματική αλλαγή. Οι επιστήμονες τα γράφουν στις εκθέσεις τους, η στατιστική της αύξησης των θερμοκρασιών το αντανακλά εύγλωττα, η Φύση μας προειδοποιεί με τον τρόπο της, προκαλώντας σε όλο τον κόσμο, όλο και πιο συχνές, όλο και πιο έντονες φυσικές καταστροφές.

Η Συνείδηση καθυστερεί εν σχέσει με το Είναι

Δυστυχώς βέβαια η συνείδηση καθυστερεί τραγικά. Ακόμα και ενημερωμένοι για το πρόβλημα άνθρωποι, πιστεύουν ενδόμυχα ότι πρόκειται για μια σοβαρή απειλή, δεν καταλαβαίνουν όμως ότι το σύστημα του γήινου κλίματος είναι σε μια ασταθή ισορροπία (στη μηχανική αυτό μοιάζει με μια μπάλα πάνω σε έναν λόφο), δηλαδή ότι έστω και μικρή απομάκρυνση από το σημείο που βρίσκεται τώρα θα οδηγήσει σε επιταχυνόμενη απομάκρυνση.  Ούτε συνειδητοποιούν ότι μια τέτοια εξέλιξη δεν προσθέτει απλώς μεγάλα προβλήματα, αλλά απειλεί την ίδια την επιβίωση των ανθρώπων και των ανώτερων τουλάχιστον μορφών ζωής στον πλανήτη.

Ασταθής ισορροπία σημαίνει ότι αν απομακρύνουμε αρκετά τη μπάλα από την κορυφή του λόφου αυτή θα κατρακυλήσει και μετά δεν θα μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Δεν θα έχει σημασία πλέον αν εκπέμπουμε ή δεν εκπέμπουμε αέρια του θερμοκηπίου, γιατί δεν θα μπορούμε να σταματήσουμε την επιταχυνόμενη απομάκρυνση από την παρούσα θέση ισορροπίας. ‘Οπως συμβαίνει και με τη μπάλα που κατρακυλάει, έτσι και το κλίμα θα μεταβάλλεται υπό την πίεση των ισχυρών φυσικών δυνάμεων που θα έχουν ήδη προκληθεί και όχι πλέον υπό την πίεση των αρχικών ανθρωπογενών αιτίων. Θα έχουμε βάλει τον πλανήτη σε άλλη «κλιματική τροχιά» από αυτή που βρίσκεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια και πιθανώς θα τον έχουμε κάνει προοπτικά μη κατοικήσιμο.

Υπάρχει ήδη μια πολύ μεγάλη επιστημονική βιβλιογραφία για το θέμα μη αντιστρεψιμότητας του φαινομένου του θερμοκηπίου, από ενός σημείου και πέρα, όπως π.χ. η τελευταία έκθεση της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ.

Σε πιθανό κίνδυνο η ίδια η ζωή

Όλες οι οικονομικές και κοινωνικές δομές του ανθρώπου έχουν οικοδομηθεί λαμβάνοντας ως δεδομένο το τωρινό κλίμα. Αλλά και το ίδιο το σώμα μας χρειάζεται πολλές χιλιάδες χρόνια για να προσαρμοσθεί ικανοποιητικά, αν μπορέσει να προσαρμοσθεί, σε μεγάλες μεταβολές του περιβάλλοντος. Πόσο μάλλον που οι κλιματικές αλλαγές έρχονται να προστεθούν στα άγνωστα ή επιβλαβή, και πάντως κατά τεκμήριο αρνητικά συνδυαστικά αποτελέσματα της εισαγωγής χιλιάδων χημικών ουσιών, όπως και πάμπολλων ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών, τόσο στο ανθρώπινο σώμα όσο και στο περιβάλλον.  Αυτό δεν συμβαίνει μόνο με τους ανθρώπους, συμβαίνει επίσης με τις περισσότερες μορφές ζωής και ήδη μπαίνουμε σε περίοδο επιταχυνόμενης εξαφάνισης των ειδών.

Ορισμένοι επιστήμονες την ονομάζουν έκτη περίοδο εξαφάνισης των ειδών και εκτιμούν ότι ήδη, εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, εξαφανίζονται χίλιες φορές περισσότερα είδη ζωής από ότι συνήθως. Κανένας φυσικά δεν μπορεί να εκτιμήσει ακριβώς τις συνέπειες μιας τέτοιας απώλειας βιοποικιλότητας και τι ακριβώς κόσμος θα είναι αυτός στον οποίο θα κληθούν να ζήσουν οι άνθρωποι μετά από μία ή δύο γενηές.

Θα μου πείτε ίσως ότι όπως καταστρέφεται, έτσι μπορεί και να ξαναδημιουργηθεί μια κάποια βιοποικιλότητα. Αυτό, είναι αλήθεια, συνέβη στο παρελθόν στον πλανήτη. Μόνο που χρειάστηκε ένα με δύο εκατομμύρια χρόνια.

Και για τους κινδύνους αυτούς αρχίζει τώρα και συσσωρεύεται μια πολύ μεγάλη βιβλιογραφία. Ο αναγνώστης μπορεί ενδεικτικά να συμβουλευθεί το παρακάτω δημοσίευμα του περιοδικού National Geographic.

Απουσία επαρκούς συνείδησης

Δεν τα αντιλαμβάνονται αυτά , δεν συνειδητοποιούν ακόμα και σχετικά καλά πληροφορημένα για το θέμα άτομα ότι η διαδικασία των κλιματικών μεταβολών που έχουμε πυροδοτήσει δεν συνιστά απλώς ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα του κόσμου στον οποίο ζούμε και θα ζήσουν οι απόγονοί μας, αλλά μπορεί να απειλήσει την ίδια την επιβίωση της ανθρώπινης και των άλλων σχετικά ανώτερων μορφών ζωής στον πλανήτη, πιθανώς και εντός του αιώνα που διανύουμε.

Η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη από αυτή που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα σε όλη την ιστορία της, περιλαμβανομένων των παγκοσμίων πολέμων, γιατί στο παρελθόν, όλες οι καταστροφές που ήταν σε θέση να προκαλέσει και που προκάλεσε ο άνθρωπος δεν απειλούσαν τις προϋποθέσεις ύπαρξης της ζωής. Η αφύπνιση εξάλλου της συνείδησης μπορούσε να τις σταματήσει και να τις αναστρέψει, τουλάχιστον εκ των υστέρων. Τα θύματα των πολέμων δεν μπορούσαν να αναστηθούν, αλλά η ζωή και η οικονομία θα ξαναξεκινούσαν κάποια στιγμή.

Ο άνθρωπος ενεργεί θετικά, όταν η συνείδηση κατορθώνει να νικήσει τους … υπόλοιπους εγκεφάλους πούχει στο κεφάλι του, κυρίως ως Επιμηθέας. Την πατάει πρώτα και μετά συνέρχεται, μαθαίνει από την εμπειρία του, όπως το μικρό παιδάκι που καίγεται στο μάτι της κουζίνας και δεν ξαναβάζει εκεί το χεράκι του. Τώρα, η φύση των σύμφυτων με την τεχνολογία κινδύνων είναι τέτοια, που δεν επιτρέπει την εκμάθηση δια της εμπειρίας. Η φλόγα θα μας φωτίσει, αφού μας κάψει!

Αν γίνει π.χ. ένας πυρηνικός πόλεμος, το καλύτερο που θα πρέπει να εύχεται κανείς είναι να πεθάνει από τους πρώτους, αντί να αγοράζει καταφύγια για να επιζήσει, όπως είναι της μόδας στην Αμερική και τη Βρετανία. Πιο σοβαρό, πολύ φτηνότερο και καλύτερο για την υγεία τους, θα ήταν αν, οι αγοραστές αυτών των καταφυγίων πήγαιναν να κάνουν καμιά διαδήλωση για τα πυρηνικά ή εναντίον των εξοπλισμών και του νέου Ψυχρού Πολέμου, ή να ψηφίζουν κόμματα και υποψηφίους που να τάσσονται εναντίον.

Αλλά η κατάσταση είναι σήμερα πολύ χειρότερη απότι σε αντίστοιχες ιστορικές περιόδους και για έναν ακόμη λόγο. Η παγκόσμια εξουσία σήμερα περνάει όλο και περισσότερο στα χέρια ενός διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου, όλο και πιο πολύ αποκομμένου από οποιαδήποτε παραγωγική και κοινωνική διαδικασία, οργανικού ξένου προς οποιαδήποτε μορφή Ανθρωπισμού.

Στο παρελθόν, οι καπιταλιστές είχαν μια πατρίδα, τώρα έχουν μόνο το Χρήμα, είχαν ανάγκη από την αγορά των χωρών τους, ή μιας πλειάδας χωρών, και πιο πριν οι Μονάρχες, όσο ανελέητοι κι αν ήταν απέναντι στους υπηκόους τους, τους είχαν εν τέλει με μια έννοια ανάγκη, ήταν σε τελική ανάλυση η βάση της εξουσίας τους. Η σημερινή πραγματική εξουσία μοιάζει περισσότερο αποκομμένη από την κοινωνία, τους ανθρώπους, ακόμα κι από τη Μαρία Αντουανέττα, πούμεινε θρυλική για την απάντησή της όταν της είπαν ότι ο λαός δεν έχει ψωμία να φάει, «δώστε του παντεσπάνι».

Η ψυχολογία τους αποκτά όλο και πιο έντονα ψυχοπαθολογικά χαρακτηριστικά, όπως αυτά που περιγράφει Στάνλει Κιούμπρικ, ένας από τους οξυδερκέστερους σκηνοθέτες και ανατόμους της σύγχρονης κοινωνίας, στην ταινία του Μάτια Ερμητικά Κλειστά. Το 47% των business executives, έγραψαν μια μέρα οι Financial Times, η εφημερίδα του City, είχαν διαγνώσιμο ψυχιατρικό πρόβλημα κάποια στιγμή στη ζωή τους.

‘Όταν μαζεύεις το Χρήμα όλου του κόσμου, δεν είσαι απλώς οικονομικά δυνατός, γίνεσαι και ιδιοκτήτης των πάντων, των πολιτικών και των «διανοουμένων», αλλά και των προϊόντων της σκέψης, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Εδώ όμως συναντώνται η «προϊστορία» με τη «μεταϊστορία» του Ανθρώπου. Γιατί, η καταπληκτική ροπή μας να επαναλάβουμε τώρα τη δεκαετία του 1930, συμπίπτει επίσης με την φοβερότερη επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση στην ανθρώπινη ιστορία, η συντριπτική πλειοψηφία των αποτελεσμάτων της οποίας χρησιμοποιείται για κακούς σκοπούς.

Αυτά τα είδαμε εν δράσει στη Βραζιλία, όπως τα είχαμε δει και με την ανάμειξη της διαβόητης Cambridge Analytica σε καμιά εικοσαριά εκλογές ανά τον πλανήτη. Γύρω από το Facebook, το Whatsupp, το Google, το Amazon, έχει δημιουργηθεί ένας ολοκληρωτικός ιστός, ικανός να επηρεάζει και να χειραγωγεί τεράστιες μάζες ανθρώπων. Εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια fake news και μηνύματα έστειλε ο Μπολσονέρο, απέναντι στα οποία ο πολιτικός λόγος του αντιπάλου του Χαντάτ στάθηκε απολύτως ανεπαρκής.

Αλλά δεν χρειάζεται να ασχοληθεί κανείς με τη Βραζιλία. Παρακολουθήστε τι λένε και με τι ασχολούνται οι ηγέτες όλων των μεγάλων δυνάμεων. Δεν υπάρχει σχεδόν καμία αναφορά, πέραν διαφόρων κατά καιρούς ευχών, και στο θέμα της κλιματικής αλλαγής και στα υπόλοιπα μείζονα προβλήματα της ανθρωπότητας.

Μόνο αν συμβεί μια πολύ μεγάλη, πολύ μεγαλύτερη και βαθύτερη από οποιαδήποτε άλλη στην ιστορία, «επαναστατική» μεταβολή στις ιδέες, στην κοινωνική και οικονομική οργάνωση, στην πολιτική, στη διεθνή οργάνωση του κόσμου μας, αλλά και στην ίδια τη ψυχική μας συγκρότηση, μοιάζει λογικό να ελπίζει κανείς ότι η ανθρωπότητα θα επιβιώσει πέραν του αιώνα, σε συνθήκες μάλιστα που να αξίζουν να ζει κανείς.

Η εναλλακτική είναι μια Δικτατορία των Βασιλέων του Χρήματος, κρυμμένων στα καταφύγιά τους ή μεταναστών στον Άρη, δια των ρομπότ και των αλγορίθμων της Τεχνητής Νοημοσύνης, επί ενός τερατώδους γήινου κόσμου όπου ένας Θεός ξέρει τι είδους όντα θα κυκλοφορούν. ‘Η, εν τέλει, μια Δικτατορία των Μηχανών.

Μήπως να κάνουμε κάτι για να διατηρήσουμε τον κόσμο, αλλάζοντάς τον, κι αλλάζοντας μαζί και τον εαυτό μας (τρίτη θέση του Μαρξ για τον Φόυερμπαχ); Αν το κάνουμε πάντως πρέπει να το κάνουμε τώρα. Οι προειδοποιήσεις της Επιστήμης είναι περισσότερο από σαφείς.

.