Η Τουρκία θεωρεί το δημογραφικό απειλή για την εθνική ασφάλεια

Στην Τουρκία, ωστόσο, η συζήτηση για τη μείωση των γεννήσεων λαμβάνει υπαρξιακή διάσταση. Πέρυσι, ο πρόεδρος Ερντογάν χρησιμοποίησε εξαιρετικά σκληρή γλώσσα, χαρακτηρίζοντας τη χαμηλή γεννητικότητα ως «καταστροφή». H Τουρκική Στατιστική υπηρεσία ανακοίνωσε ότι το 2023 ο δείκτης γονιμότητας των Τούρκων γυναικών μειώθηκε στο 1,51, πολύ κάτω από το όριο των 2,1 παιδιών ανά γυναίκα που απαιτείται για σταθερό πληθυσμό. Από το 2007, ο Ερντογάν καλεί τα ζευγάρια να κάνουν τουλάχιστον τρία παιδιά για να ενισχυθεί ο ρυθμός γεννήσεων. Παρόλα αυτά, η τάση παραμένει αμετάβλητη.

Η τουρκική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι «κακές επιρροές», όπως η προώθηση μιας «κοινωνίας χωρίς φύλο» και η πολιτιστική «προπαγάνδα» των μέσων ενημέρωσης, υπονομεύουν τις οικογενειακές αξίες και βρίσκονται πίσω από τη μείωση της γονιμότητας. Ωστόσο, η Άγκυρα βλέπει το θέμα ως κάτι περισσότερο από έναν πολιτισμικό πόλεμο απέναντι στους Τούρκους κοσμικούς και τους παγκοσμιοποιητές.

Πολλοί Τούρκοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Ερντογάν, θεωρούν τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων ως απειλή για την εθνική ασφάλεια. Η σχετική συζήτηση εντάθηκε πρόσφατα, μετά την ανακήρυξη του 2025 ως «Έτους της Οικογένειας» και την έναρξη εκστρατείας κατά των καισαρικών τομών – με την Τουρκία να καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό καισαρικών παγκοσμίως (58,4%).

Ζήτημα εθνικής ασφαλείας

Αρχές του μήνα, η κυβέρνηση ενθάρρυνε ανδρικές ομάδες ποδοσφαίρου να σηκώσουν πανό υπέρ του «φυσιολογικού τοκετού» αντί των καισαρικών, για την τόνωση της γεννητικότητας. Αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση φεμινιστικών οργανώσεων και μια πολιτική κρίση – από τις οποίες ο Ερντογάν συχνά επωφελείται για να αποσπά την προσοχή από βαθύτερα προβλήματα, όπως η οικονομία.

Κεντρικός υποστηρικτής της άποψης ότι η χαμηλή γονιμότητα είναι καταστροφή για την εθνική ασφάλεια είναι ο ιστορικός Ερχάν Αφιόντζου, επικεφαλής του Εθνικού Πανεπιστημίου Άμυνας, πυλώνας των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Ο Αφιόντζου προειδοποιεί ότι η Ανατολία μπορεί να ερημώσει από νέους, οδηγώντας σε κατάρρευση της γεωργίας και, κατά συνέπεια, της δυνατότητας της Τουρκίας να διατηρηθεί ως έθνος.

Στηρίζει τη θέση του με ιστορικά παραδείγματα: «Όταν νικήσαμε τους Ρώσους στην εκστρατεία του Προύθου το 1711, ο πληθυσμός μας ήταν 30 εκατομμύρια και ο ρωσικός 16 εκατομμύρια. Στείλαμε 140.000 στρατιώτες, εκείνοι 60.000. Μέχρι τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-78, η Ρωσία είχε φτάσει τα 100 εκατομμύρια, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε πέσει στα 26 εκατομμύρια. Οι Ρώσοι παρέταξαν 800.000 στρατιώτες, εμείς 300.000 – και χάσαμε. Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ρωσία αριθμούσε 175 εκατομμύρια και εμείς 22 εκατομμύρια. Εκείνοι έστειλαν 11 εκατομμύρια στρατιώτες, εμείς 2,75 εκατομμύρια.»

Άλλος αξιωματούχος της Άγκυρας υποστήριξε πέρυσι ότι το διεθνές πολιτικό βάρος μιας χώρας εξαρτάται άμεσα από το μέγεθος του πληθυσμού της. Η μείωση του πληθυσμού θα αποδυνάμωνε έτσι τη διεθνή θέση της Τουρκίας. Επιπλέον, αναφέρεται ότι και ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ είχε θέσει υψηλή γονιμότητα ως κεντρικό στόχο της εθνικής μεταρρυθμιστικής του ατζέντας.

Η υπογεννητικότητα στην Τουρκία

Γιατί όμως η Τουρκία έχει χαμηλότερη γονιμότητα ακόμη και από χώρες όπως η Βουλγαρία; Οι αιτίες ποικίλλουν: εκτεταμένη αστικοποίηση, αύξηση εισοδημάτων, ανώτερη εκπαίδευση και μεγαλύτερη αποφυγή ρίσκου. Όμως, ένας βασικός παράγοντας που η κυβέρνηση διστάζει να παραδεχτεί είναι η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης, που επηρεάζει αρνητικά τα ποσοστά γάμων και τη γενικότερη αισιοδοξία της κοινωνίας.

Η επίκουρη καθηγήτρια Σελίν Κιοκσάλ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου σημειώνει ότι κατά την οικονομική κρίση του 2001–2002 στην Τουρκία, παρατηρήθηκε μείωση γεννήσεων κατά 7%. Το 2023, οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά 8% σε σύγκριση με το 2022, παράλληλα με την έκρηξη του πληθωρισμού. Ένα σημαντικό εμπόδιο που αναφέρουν οι νέοι είναι το υψηλό κόστος των γάμων. Ένας απλός γάμος στην Κωνσταντινούπολη κοστίζει πλέον περίπου 16.000 δολάρια, περισσότερο και από χώρες υψηλού εισοδήματος όπως η Ολλανδία, η Σιγκαπούρη και η Ελβετία.

Ο έγκριτος αναλυτής Μπεκίρ Αγίρντιρ τονίζει ότι, οι πολιτικές εντάσεις, όπως η σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου για υποτιθέμενη διαφθορά, εντείνουν περαιτέρω τη δημόσια απαισιοδοξία. Όπως γράφει στην εφημερίδα Oksijen: «Σε όλες τις έρευνες, περίπου τα δύο τρίτα της κοινωνίας δηλώνουν βαθιά δυσαρέσκεια με την κατάσταση. Τα στοιχεία του Ινστιτούτου Veri δείχνουν ότι μόλις το 18% ικανοποιείται από τη λειτουργία της δημοκρατίας. Μεταξύ της ‘απαισιόδοξης νεολαίας της μητρόπολης’ (τη λεγόμενη Gen Z), το ποσοστό πέφτει στο 8%.»

Συνολικά, μόνο το 36% των Τούρκων δηλώνει ικανοποιημένο από τη ζωή του – στις πόλεις, η ικανοποίηση πέφτει στο 12%. Στην ερώτηση αν πιστεύουν ότι οι συνθήκες ζωής στην Τουρκία θα βελτιωθούν μέσα σε πέντε χρόνια, μόλις το 27% απαντά θετικά , μεταξύ των νέων της πόλης, το ποσοστό είναι μόλις 4%. Το πιο ανησυχητικό: 51% συμφωνεί με τη φράση ότι «οι άνθρωποι δεν πρέπει να κάνουν παιδιά αν οι οικονομικές τους συνθήκες είναι κακές» – στους νέους της πόλης, το ποσοστό αγγίζει το 65%.

Η Άγκυρα μπορεί να θεωρεί ότι η μείωση των γεννήσεων αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια. Όμως, αν η Τουρκία δεν ενισχύσει τη δημοκρατία της, δεν αποκαταστήσει την κανονικότητα και δεν δημιουργήσει ουσιαστικό πλαίσιο στήριξης για τις εργαζόμενες οικογένειες, η τάση δεν πρόκειται να αναστραφεί. Όπως και η Νότια Κορέα, έτσι και η Τουρκία θα συνεχίσει να βλέπει τα ποσοστά γεννήσεων να μειώνονται.

---

Πηγή: Middle East Eye

Μετάφραση: Βάνα Στέλλου