Μητσοτάκης και Ερντογάν με συνεντεύξεις τα είπαν όλα – Τί θα πουν στην Άγκυρα

Επί τροχάδην θα γίνουν οι συνομιλίες της επόμενης Δευτέρας με τον Ερντογάν. Η διατήρηση ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας είναι το στοίχημα της συνάντησης. Όσο διαρκεί η πτήση Αθήνα-Αγκυρα θα διαρκέσει η επίσκεψη του Κ. Μητσοτάκη στην τουρκική πρωτεύουσα τη Δευτέρα 13 Μαΐου για συνομιλίες με τον Τ. Ερντογάν: περίπου τέσσερις ώρες, ενώ είχε συζητηθεί αρχικά το ενδεχόμενο να είναι διήμερη. Το ταξίδι «κλείδωσε» στις 18 Απριλίου και ανακοινώθηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό μετά τη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες.

Πριν από το ταξίδι Μητσοτάκη στην Αγκυρα, επρόκειτο να γίνει η επίσημη επίσκεψη Αλ Σίσι (στα τέλη Απριλίου), η πρώτη από την ανάληψη της εξουσίας στην Αίγυπτο το 2014) και στις 9 Μαΐου η επίσημη επίσκεψη Ερντογάν στην Ουάσιγκτον, η πρώτη κατά τη θητεία Μπάιντεν. Ομως, η επίσκεψη του ηγέτη της Χαμάς Ι. Χανίγια στην Κωνσταντινούπολη, στις 20 Απριλίου, και οι θερμοί εναγκαλισμοί με τον Τούρκο πρόεδρο λειτούργησαν σαν τροχοπέδη για τις άλλες δύο συναντήσεις που ήταν υπό συζήτηση. Η επισημοποιημένη συνάντηση με τον Κ. Μητσοτάκη δεν θα μπορούσε να ακυρωθεί, δίχως να υπάρξουν διπλωματικές και πολιτικές παρενέργειες.

Από τις προετοιμασίες για την επίσκεψη εργασίας του Κ. Μητσοτάκη, προκύπτει ότι η νέα συνάντηση θα επικεντρωθεί στα θέματα χαμηλής πολιτικής, με την επισκόπηση της θετικής ατζέντας δηλαδή, την πορεία των πολιτικών συνομιλιών και των συζητήσεων για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Σε αντίθεση με τη συνάντηση της Αθήνας τον περασμένο Δεκέμβριο, κατά την οποία τον Τ. Ερντογάν συνόδευε πολυμελές κυβερνητικό κλιμάκιο, ο Κ. Μητσοτάκης θα συνοδεύεται από ολιγομελή ομάδα, τον υπουργό Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη, την υφυπουργό Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και τη διπλωματική του σύμβουλο Αννα Μαρία Μπούρα.

Η συνάντηση θα είναι ανάλογη με εκείνη του Βίλνιους (τον Ιούνιο του 2023 στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ) και ο Τούρκος πρόεδρος θα έχει δίπλα του τον υπουργό Εξωτερικών Χ. Φιντάν και τον διπλωματικό του σύμβουλο Α.Τ. Κιλίτς. Ο υφυπουργός Μπ. Ακτσαπάρ, ο οποίος χειριζόταν και τα τρία κεφάλαια των συνομιλιών με την Αθήνα, αναμένεται να αποχαιρετήσει, καθώς τοποθετήθηκε στο παράρτημα του ΟΗΕ στη Γενεύη.

Συμφωνίες χαμηλής πολιτικής

Πρακτικά η συνέχεια της Αθήνας, όπου εκτός της Διακήρυξης Φιλίας είχαν υπογραφεί 15 συμφωνίες, στην Αγκυρα θα δοθεί με την υπογραφή δύο συμφωνιών συνεργασίας, πολιτικής προστασίας (για τις φυσικές καταστροφές) και σύστασης διμερούς επιχειρηματικού συμβουλίου. Στα υπόλοιπα ανοιχτά κεφάλαια της θετικής ατζέντας (συνολικά 36), όχι μόνον δεν υπάρχει πρόοδος, αλλά αντιθέτως διαπιστώνεται οπισθοδρόμηση, με τη Μονή της Χώρας που λειτουργεί πλέον ως τζαμί και την προαναγγελία ότι το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» θα εισαχθεί στα τουρκικά σχολεία.

Παράλληλα, όμως, η τουρκική κυβέρνηση έχει δρομολογήσει αυτή την περίοδο δύο στρατιωτικές ασκήσεις μεγάλης κλίμακας, την Efes και τη Denizkurdu (χωρίς σενάρια απόβασης σε ελληνικά νησιά που περιείχαν το 2022), ενώ προχθές προχώρησε και σε δέσμευση τριών περιοχών στο κεντρικό και ανατολικό Αιγαίο (από τη Σκύρο μέχρι Λέσβο – Χίο) για ασκήσεις έρευνας και διάσωσης. Επιπλέον, η Αγκυρα επιμένει στις αντιρρήσεις που είχε εκφράσει στην εξαγγελία των ελληνικών θαλάσσιων πάρκων.

Για να προσλάβει θετικό πρόσημο η συνάντηση της Αγκυρας, το πλαίσιο των κοινών δηλώσεων Ερντογάν-Μητσοτάκη έχει προδιαγραφεί στενό, με έμφαση στη βούληση των δύο ηγετών για συνέχιση του διαλόγου επί όλων των θεμάτων που απασχολούν και την αναζήτηση φόρμουλας για διευθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Με άλλα λόγια, ο στόχος είναι να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας σε όλα τα επίπεδα και να παραταθεί το moratorium στο Αιγαίο.

Για να μην αποτυπωθεί εμφατικά η δυστοκία, οι δηλώσεις θα είναι επιγραμματικές στα θέματα που απασχολούν κάθε πλευρά, ενώ θα υπογραμμιστούν τα θετικά (μεταναστευτικό, visa για να ελληνικά νησιά κ.λπ.). Και πάλι, όμως, το πολιτικό ρίσκο για τον Κ. Μητσοτάκη είναι ορατό ενόψει των ευρωεκλογών, ενώ αντιθέτως ο Τ. Ερντογάν δεν έχει εσωτερικό πολιτικό στοίχημα. Εντούτοις, την προηγούμενη εβδομάδα, ο Χ. Φιντάν έθεσε στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας ζήτημα προστασίας της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη και, παράλληλα, αίτημα διπλωματικής αναβάθμισης των Κατεχόμενων της Κύπρου.

Απέναντι στο Παλαιστινιακό

Αναφορά θα γίνει και στο Παλαιστινιακό και πιθανότατα θα είναι το πρώτο θέμα στις δηλώσεις του Τ. Ερντογάν. Στο μήνυμά του για την Ημέρα της Ευρώπης, προχθές, ο πρόεδρος της Τουρκίας επέκρινε και πάλι την Ε.Ε. (και τη Δύση γενικότερα) για τη στάση της και από την άλλη υπογράμμισε τη «μεγάλη συνεισφορά της Τουρκίας στη βοήθεια προς τη Γάζα». Στο διπλωματικό προσκήνιο η Αγκυρα εστιάζει τις προσπάθειές της στον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας, για αύξηση της πίεσης στο Ισραήλ με μηχανισμό εμπορικών κυρώσεων. Στο παρασκήνιο επιδιώκει να αποκτήσει διακριτό ρόλο στη διαδικασία πολιτικής διευθέτησης του ζητήματος, με την Ομάδα Επαφής των αραβικών και των ευρωπαϊκών χωρών.

Από την άλλη, οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. κινούνται συντονισμένα για την αναβάθμιση του status της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ (από το 1992 έχει θέση παρατηρητή). Στη Γενική Συνέλευση χθες το βράδυ ετέθη προς συζήτηση σχέδιο ψηφίσματος για ένταξη (χωρίς ρητή αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους), που απαιτεί πλειοψηφία 2/3. Η Ελλάδα έχει θέσει υποψηφιότητα για μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας τη διετία 2025-26 και υποστηρίζει το σχέδιο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που εκπροσωπούν τις αραβικές χώρες. Εκτιμάται ότι με το συμβουλευτικό ψήφισμα, στην επόμενη Γενική Συνέλευση, στις 21 Μαΐου, μπορεί να κινηθεί διαδικασία για πλήρη αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους, εκτός και αν τεθεί veto στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Οι ενέργειες αυτές στα Ηνωμένα Έθνη δίνουν περιθώρια ελιγμών στον Κ. Μητσοτάκη, εάν δεχθεί τις επικρίσεις του Τ. Ερντογάν.

Χάσμα για το Κυπριακό

Για την ελληνική πλευρά είναι σημαντικό επίσης να τεθεί στη συνάντηση και το Κυπριακό. Η νέα πρωτοβουλία του ΟΗΕ, με την προσωπική απεσταλμένη του Α. Γκουτέρες, Μ.Α. Ολγκίν Κουέγιαρ, έχει προσκρούσει στην αδιαλλαξία του Ε. Τατάρ και, αν δεν υπάρξει συμφωνία επανεκκίνησης του διαλόγου μέχρι τον Ιούλιο, θα είναι δύσκολο να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, στη συνάντηση της Αγκύρας έχει προδιαγραφεί διπλωματικά ότι οι τόνοι θα κρατηθούν χαμηλά. Κρισιμότερες θεωρούνται και από τις δύο πλευρές οι επόμενες ευκαιρίες συνάντησης, τον Ιούλιο στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον και τον Σεπτέμβριο στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Εκεί θα φανεί από την πλευρά της Τουρκίας εάν θέλει πραγματικά βήματα προσέγγισης με τις ΗΠΑ (και την Ε.Ε.) και κατ’ επέκταση περαιτέρω εξομάλυνση στις σχέσεις με την Ελλάδα.

Από την Εφημερίδα των Συντακτών