O κορονοϊός στην εποχή της αβεβαιότητας
02/04/2020
Γράφει ο Ελ Χάσαν Μπιν Ταλάλ * –
Η ανθρωπότητα έχει ξεπεράσει πολλές πανδημίες κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας. “Τα βασίλεια και τα κράτη της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης ακύρωσαν τον θεσμό της δουλοπαροικίας όταν κατέστη σαφές ότι στην επαύριο μίας καταστροφικής επιδημίας εδραιώθηκε η μεσαιωνική διακυβέρνηση χωρίς να καταργήσει την εξάρτηση και τη δουλεία αποτελώντας στην ουσία τα Σκοτεινά Χρόνια του Μεσαίωνα”.
Η τρωτότητα ολόκληρων εθνών στον κίνδυνο πλήρους κατάρρευσης, ελλείψει ευρείας πρόσβασης στην πιο βασική υγειονομική περίθαλψη για την αντιμετώπιση της ισπανικής γρίπης, ώθησε τις κυβερνήσεις να οικοδομήσουν τα συστήματα δημόσιας υγείας που επέτρεψαν την πρόοδο και την ανάπτυξη τα τελευταία εκατό χρόνια. Αν το παρελθόν είναι πρόλογος, τότε η συνέχεια και η επιβίωση μας επιβάλλουν να αλλάξουμε.
Έχουμε συχνά αντιμετωπίσει από κοινού διάφορες μορφές απειλών. Εν προκειμένω, ο κορωνοϊός απειλεί να ωθήσει τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές μας στο χείλος του γκρεμού. Η ασθένεια, η ύφεση και ο φόβος μπορούν να ταράξουν συθέμελα τάχιστα κράτη και κοινωνίες.
Κάθε νέα μέρα αναμένεται να φέρει αυξανόμενες προκλήσεις που μπορεί ωστόσο να αντιμετωπιστούν μόνο με τη φροντίδα των ασθενών, την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στις συνθήκες ζωής και τα μέσα διαβίωσης, την εξασφάλιση επαρκούς παροχής νερού, τροφίμων και ενέργειας καθώς και τον αγώνα για την εξεύρεση θεραπείας. Η επιτυχία, όπως συμβαίνει και σε κάθε ασύμμετρη σύγκρουση, στηρίζεται στην ανθεκτικότητα.
Στην πρώτη γραμμή της κρίσης
Για να περιοριστούν οι κοινωνικοπολιτικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της κρίσης, οι προσπάθειες χάραξης πολιτικής πρέπει να εστιάσουν στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ευημερία ως θεμέλιο της εθνικής και διεθνούς ασφάλειας. Τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας σε διάφορα μέρη του κόσμου βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κρίσης.
Πρόκειται για τους γιατρούς, νοσηλευτές, φροντιστές, φαρμακοποιούς, τους εργαζόμενους στον τομέα της υγιεινής, τους αγρότες, ταμίες των σούπερ μάρκετ και τους οδηγούς φορτηγών, των οποίων το θάρρος, οι θυσίες και η αφοσίωση θα μας συνοδεύουν τους επόμενους 12 έως 18 μήνες των αναμενόμενων lockdown.
Ελλείψει κρατικής υποστήριξης, τι θα συμβεί με τις εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπων που έχουν ήδη απολυθεί, ενώ την ίδια στιγμή εκατομμύρια άνθρωποι καλούνται να αντιμετωπίσουν μεγάλες οικονομικές δυσκολίες εν όψει της αύξησης του ρυθμού απολύσεων;
Κάποιοι θα εξακολουθήσουν να αγνοούν τους ευάλωτους και περιθωριοποιημένους, εκείνους που έχουν ελάχιστη πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια, ενώ άλλοι θα συνεχίσουν να τους εκμεταλλεύονται. Οι εκκλήσεις για κοινωνική απομάκρυνση αυξάνονται και γίνονται όλο και πιο συχνές τις τελευταίες μέρες και καθώς ξεκινάμε να απομακρύνεται ο ένας από τον άλλο, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το ανθρωπιστικό καθήκον που έχουμε ο ένας για τον άλλο.
Ατομική και παγκόσμια ασφάλεια
Η ασφάλεια, εκτός από ατομική, είναι συλλογική και παγκόσμια. Η τρέχουσα κρίση απαιτεί υπερβατική σκέψη μεταξύ των διαμορφωτών πολιτικής που βρίσκονται αντιδιαμετρικά στα δύο άκρα του διαδρόμου. Γκρίζες περιοχές στην πολιτική στις οποίες πολλαπλασιάζονται τα παιχνίδια μηδενικού αθροίσματος και η διεστραμμένη λογική της αμοιβαία διασφαλισμένης καταστροφής δεν προστατεύουν και δεν προάγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ευημερία. Οι συντηρητικοί και οι μεταρρυθμιστές πρέπει τώρα να κινηθούν πέρα από τον ανταγωνισμό και την πίεση της πολιτικής.
Η λογική της αμοιβαία εξασφαλισμένης επιβίωσης δεν μπορεί να δεχτεί γκρίζες περιοχές. Αν η επίλυση των συγκρούσεων υπερβαίνει τις πολιτικές πεποιθήσεις, την εθνικότητα, την εθνότητα, το φύλο και τη θρησκεία, τότε η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ευημερία αποτελούν το βαρόμετρο της ανθρωπιστικής δέσμευσης στη ζωή. Αξιόπιστοι μεσολαβητές στη διαχείριση αυτής της κρίσης όπως και σε άλλες κρίσεις, υπάρχουν με αντιπροσωπευτικούς τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού και τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.
Η εταιρική κοινωνική ευθύνη απαιτεί την ανάπτυξη μιας δημόσιας πλατφόρμας για την υγεία ώστε να μπορούν να λαμβάνουν χώρα συζητήσεις μεταξύ των πολιτών και να πραγματοποιούνται διαβουλεύσεις μέσω της κοινωνίας των πολιτών, των μέσων ενημέρωσης και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Δεν μπορούμε να ασχολούμαστε επιλεκτικά με την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή χωρίς να μιλάμε για την υγεία ή την εκπαίδευση και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος της εθνικής αντίδρασης για την ανάσχεση της εξάπλωσης του νέου κοροναϊού. Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τη Δυτική Ασία αναφέρει ότι 55 εκατομμύρια άνθρωποι στη περιοχή της Δυτικής Ασίας χρειάζονται κάποιο είδος ανθρωπιστικής βοήθειας και ότι η ευαλωτότητα των εκτοπισμένων γυναικών και κοριτσιών είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε μια πανδημία.
Η ανασφάλεια μετά από συγκρούσεις – είτε στις χώρες που έχουν καταστραφεί από τον πόλεμο είτε στα αστικά κέντρα και τις χώρες με προηγμένες οικονομίες που κλονίστηκαν από ασθένειες – μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την προσεκτική χαρτογράφηση του εδάφους της ανθρωπιστικής πρόσβασης. Η Υεμένη, η Συρία, η Γάζα και η Λιβύη είναι τρομακτικά ευάλωτες στην έκρηξη επιδημιών – τι θα αποκαλύψει η ειρήνη όταν τελειώσουν οι πόλεμοι;
Κρίση της παγκοσμιοποίησης
Η περιφερειακή ανασφάλεια αυξάνεται εν τη απουσία συνεργασίας, αλλά το πολυμερές σύστημα δεν έχει να χάσει από την αντιμετώπιση μίας υπαρξιακής κρίσης. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη έχει πληγεί σοβαρά από την εμφάνιση της ευρέως διαδεδομένης ασθένειας, αν και η Κίνα δρα ταχύτατα και αποτελεσματικά προς βοήθεια του λαού και της κυβέρνησης της Ιταλίας.
H πολυμέρεια μπορεί σήμερα να επανεξεταστεί μόνο δίνοντας έμφαση στις διεπιστημονικές προτεραιότητες του εικοστού πρώτου αιώνα που περιλαμβάνουν την ανάγκη για ένα Νόμο Ειρήνης. Κάνουμε ανθρωπιστικές παραχωρήσεις από το δίκαιο του πολέμου σε περιόδους σύγκρουσης, αλλά δεν υπάρχει δυνατότητα προσφυγής σε νομικά μέσα που μπορούν να εξασφαλίσουν την αξιοπρέπεια και την ευημερία όλων σε εποχές ειρήνης.
Η τρέχουσα κρίση είναι εξίσου μια κρίση για την παγκόσμια υγεία, όπως και μια κρίση της παγκοσμιοποίησης που έρχεται να υπονομεύσει τα θεμέλια της σύγχρονης κοινωνίας με την αχαλίνωτη ανισότητα που τη διακρίνει και την αυξανόμενη αδικία και η οποία απειλεί την ίδια την επιβίωση του είδους μας με την κλιματική αλλαγή.
Ο πλανήτης που μοιραζόμαστε με άλλους οργανισμούς είναι εύθραυστος και επιρρεπής σε κρίσεις. Η επίλυση της δυσάρεστης κατάστασής στην οποία έχουμε περιέλθει δεν θα κάνει τίποτα λιγότερο από το να επεκτείνει την ηθική της ανθρώπινης αλληλεγγύης πέρα από τo πλαίσιο της άμεσης αντίδρασης μας στο ξέσπασμα του COVID-19. Η πραγματική επιτυχία δεν έγκειται στην εξημέρωση ενός παθογόνου ή στην ανακάλυψη εκ νέου της αξίας της συμπόνιας, του σεβασμού και της γενναιοδωρίας, αλλά στην θεσμοθέτηση αυτών των αξιών στις ημέρες, τις εβδομάδες και τους μήνες που έρχονται.
* Ο Ελ Χάσαν Μπιν Ταλάλ είναι πρίγκιπας της Ιορδανίας
Μτφρ. Αντωνία Δήμου
