Ο τουρκικός ελέφαντας στο σαλόνι της Δύσης
02/11/2020
Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου –
«Ενας πολύτιμος σύμμαχος». Με αυτά τα λόγια συνήθιζε να περιγράφει την Τουρκία ο Γενς Στόλτενμπεργκ για να δικαιολογήσει την πολιτική ίσων αποστάσεων πρώτα απέναντι στη Γαλλία και ύστερα απέναντι στην Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, στην υπουργική σύνοδο της 22ας Οκτωβρίου, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει ότι «έχουμε να αντιμετωπίσουμε το τουρκικό πρόβλημα».
Διπλωμάτης χώρας-μέλους της Συμμαχίας δήλωσε χαρακτηριστικά στη γαλλική Le Monde: «Υπάρχει ένας ελέφαντας στο δωμάτιο, που γίνεται ολοένα και πιο χοντρός». Οι επόμενες ώρες και ημέρες τον δικαίωσαν. Το περασμένο Σάββατο, ο Ταγίπ Ερντογάν, ένας άνθρωπος που θέλει να εμφανίζεται ως ηγέτης αξιοσέβαστης διεθνούς δύναμης, μίλησε σε γλώσσα περιθωριακού φυλάρχου, καλώντας τον Εμανουέλ Μακρόν να πάει σε «ψυχίατρο». Αφορμή στάθηκε η έντονη αντίδραση του Γάλλου προέδρου στον φρικιαστικό αποκεφαλισμό του καθηγητή Σαμιέλ Πατί από τζιχαντιστή, στις 16 Οκτωβρίου, και η εκστρατεία του εναντίον αυτού που ο Γάλλος πρόεδρος αποκαλεί «ισλαμικό αυτονομισμό».
Στο νεότερο, χθεσινό παραλήρημά του, ο Ερντογάν απευθύνθηκε σε Ευρωπαίους ηγέτες που δεν κατονόμασε με τα εξής λόγια: «Είστε φασίστες με την πραγματική σημασία του όρου. Είστε οι επόμενοι κρίκοι στην αλυσίδα των ναζί». Στην ίδια ομιλία, έφτασε να υποστηρίξει ότι οι σημερινοί μουσουλμάνοι της Ευρώπης έχουν παρόμοια μεταχείριση με εκείνη των Εβραίων πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ κάλεσε τους απανταχού μουσουλμάνους να μποϊκοτάρουν τα γαλλικά προϊόντα.
Θα μπορούσε να συζητήσει κανείς καλόπιστα εάν ορισμένα από τα σκίτσα του Charlie Hebdo προσέβαλαν τους μουσουλμάνους ή ακόμη αν ο Μακρόν σε κάποιες δηλώσεις το παράκανε. Αλλά το θέμα δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι ότι ο Ερντογάν προσπέρασε βιαστικά το άγριο έγκλημα και τον φανατισμό που το γέννησε. Οτι, στην προσπάθειά του να ποζάρει ως ο νέος χαλίφης, κηρύσσει έναν παγκόσμιο πόλεμο πολιτισμών, επιλέγοντας σαν βολικό στόχο την κατεξοχήν κοσμική Γαλλία.
Τη χώρα που αντιτάχθηκε σφοδρά στον πόλεμο των ΗΠΑ εναντίον του Ιράκ, στήριξε για δεκαετίες τους Παλαιστινίους, αποκήρυξε (και) διά στόματος Μακρόν το αποικιοκρατικό παρελθόν της στην Αλγερία και αλλού, για να ανταμειφθεί με τη φρίκη του Charlie Hebdo, του Μπατακλάν και της Νίκαιας. Το σκηνικό «Σταυροφόροι εναντίον Ισλάμ», που στήθηκε για πρώτη φορά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 από τον Οσάμα μπιν Λάντεν και την Αλ Κάιντα, επανέρχεται στο προσκήνιο για το σίκουελ με πρωταγωνιστή τον Ταγίπ Ερντογάν.
Δηλητηριώδες κοκτέιλ
Στο μεταξύ, το δηλητηριώδες κοκτέιλ νεοοθωμανισμού και παντουρκισμού εξελίσσεται σε συστημική απειλή γενικευμένης αποσταθεροποίησης για τη Δύση, αλλά και για τη Ρωσία. Στη Λιβύη, ο Τούρκος πρόεδρος κάνει ό,τι μπορεί για να ανατινάξει τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που συνομολόγησαν την περασμένη Παρασκευή, στη Γενεύη, τα στρατόπεδα Σαράζ και Χαφτάρ. Στην κρίση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει ήδη υπονομεύσει τρία μορατόριουμ, τα δύο ρωσικής και το ένα αμερικανικής προέλευσης. Στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο παίζει με τη φωτιά, αμφισβητώντας κυριαρχικά δικαιώματα των γειτόνων του.
Μέχρι τώρα, το τίμημα που έχει πληρώσει είναι μηδαμινό, καθώς Αμερικανοί και Ευρωπαίοι, για οικονομικούς και γεωστρατηγικούς λόγους, δεν έχουν ενεργοποιήσει το «πυρηνικό τους όπλο», τις οικονομικές κυρώσεις (με εξαίρεση την υπόθεση του Αμερικανού πάστορα Αντριου Μπράνσον, όπου οι περιορισμένες κυρώσεις αποδείχτηκαν άκρως αποτελεσματικές). Ωστόσο ο «πυρομανής σουλτάνος», όπως τον χαρακτηρίζει η σημερινή Le Monde, φαίνεται ότι προκαλεί τη μοίρα του. Η τουρκική οικονομία κλονίζεται, η λίρα πέφτει από ναδίρ σε ναδίρ και η δημοτικότητα του Ερντογάν κατρακύλησε στο 36%. Η Αμερική εξαντλεί την υπομονή της για τους S-400 και οδεύει προς την επιβολή κυρώσεων, κάτι που πιθανότατα θα επιταχυνθεί εάν χάσει τις εκλογές ο Τραμπ.
Γερμανία, Ολλανδία και άλλες ισχυρές χώρες της Ε.Ε. τάχθηκαν αναφανδόν στο πλευρό της Γαλλίας και ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας μίλησε για «νέο χαμηλό» του Ερντογάν. Οι «27» του είχαν δώσει διορία να λογικευθεί μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, αλλά από χθες έχει ανοίξει η συζήτηση για επίσπευση της συνόδου και των πιθανών κυρώσεων. Ακόμη και οι πιο επιφυλακτικές, λόγω οικονομικών συμφερόντων, χώρες νιώθουν ότι δεν μπορούν πλέον να τον καλύπτουν. Κάλλιο αργά παρά ποτέ.
