Πωλ Κρούγκμαν: Από τα βουντού του Μπους, στο “κακό μάτι” του Τραμπ
30/08/2019
Γράφει ο Πωλ Κρούγκμαν –
Μτφρ. Βαγγέλης Γεωργίου
Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες πριν, ο τότε υποψήφιος Τζωρτζ Μπους ο πρεσβύτερος χρησιμοποίησε τη φράση “οικονομική πολιτική βουντού” για να περιγράψει τον ισχυρισμό του Ρόναλντ Ρέιγκαν ότι την μείωση των φόρων στους πλούσιους θα την αποσβέσουν οι ίδιοι οι πλούσιοι Αποδείχτηκε ότι ήταν πιο προφητικός από ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί (Δείτε το παρακάτω βίντεο). Η “οικονομία βουντού” δεν είναι απλά ένα δόγμα που βασίζεται σε μια μαγική σκέψη, αλλά η απόλυτη πολιτική των ζόμπυ, μια πεποίθηση που φαινομενικά δεν μπορεί να αποδομηθεί με αποδεικτικά στοιχεία.
Έχει αποτύχει κάθε φορά που οι υποστηρικτές της έχουν προσπαθήσει να την εφαρμόσουν στην πράξη, αλλά συνεχίζει να υπάρχει. Στην πραγματικότητα, έχει φτάσει πλέον σε σημείο που να έχει κάψει τον εγκέφαλο ενός σημαντικού αριθμού ανθρώπων στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Ακόμη και η Susan Collins, η λιγότερο συντηρητική μεταξύ των Ρεπουμπλικανών γερουσιαστών (αν και αυτό δεν λέει πολλά), επέμεινε ότι η φορολογική περικοπή του 2017 θα μείωνε πραγματικά το έλλειμμα.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2016, ο Τραμπ ισχυρίστηκε ότι είναι διαφορετικός από τους άλλους, υποστηρίζοντας ότι θα αυξήσει πραγματικά τους φόρους στους πλούσιους. Μόλις εκλέχτηκε όμως, εφάρμοσε αμέσως την «πολιτική βουντού». Στην πραγματικότητα μάλιστα, πήγε αυτή τη μαγική σκέψη σε άλλα επίπεδα. Είναι αλήθεια ότι κάθε φορά που οι φορολογικές περικοπές αποτυγχάνουν να παράγουν το προβλεπόμενο θαύμα, οι υπερασπιστές τους δίνουν παράξενες εξηγήσεις για την αποτυχία τους.
Η αγαπημένη μου μέχρι τώρα εξήγηση ήρθε από τον Art Laffer, τον πατέρα οικονομολόγο των «βουντού», που προσφάτως βραβεύτηκε με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας. Γιατί άραγε η προεδρία του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου δεν τερματίστηκε με μια «έκρηξη» ανάπτυξης, αλλά με τη χειρότερη οικονομική ύφεση από εποχής της Μεγάλης Ύφεση του 1930;
Σύμφωνα με τον Laffer, η ευθύνη βαρύνει τον Μπαράκ Ομπάμα, παρόλο που η ύφεση ξεκίνησε περισσότερο από ένα χρόνο πριν αναλάβει ο Ομπάμα το αξίωμα. Βλέπετε, σύμφωνα με τον Laffer, ο καθένας έχασε την εμπιστοσύνη όταν συνειδητοποίησε ότι ο Obama μπορεί να κερδίσει τις εκλογές του 2008.
Φταίει το “κακό το μάτι”
Αλλά ο Τραμπ τα έχει πάει «καλύτερα». Δεδομένου ότι είναι ολοένα και πιο σαφές ότι τα αποτελέσματα της μείωσης του φόρου ήταν απογοητευτικά, ο Τραμπ εφηύρε όλο και πιο δημιουργικούς τρόπους για να ρίξει το φταίξιμο σε άλλους. Συγκεκριμένα, υποστηρίζει ότι η προσδοκώμενη οικονομική έκρηξη δεν έχει έρθει ακόμη διότι οι αντίπαλοί του επηρεάζουν την οικονομία με κακές σκέψεις: «Οι Δημοκρατικοί προσπαθούν να κάνουν την οικονομία να είναι κακή για να υπηρετήσουν τους σκοπούς τους για τις εκλογές του 2020».
Μπορούν οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης να προκαλέσουν μια ύφεση με αρνητική σκέψη; Αυτό ξεπερνά τα «οικονομικά του βουντού». Ίσως θα πρέπει να τα ονομάσουμε οικονομικά του «[γρουσούζικου] κακού ματιού» .
Για να είμαστε δίκαιοι, ο ισχυρισμός ότι οι Δημοκρατικοί σαμποτάρουν την οικονομική έκρηξη είναι μια σαχλαμάρα του Τραμπ δευτερεύουσας σημασίας. Ο Τραμπ κατηγορεί κυρίως την Ομοσπονδιακή Τράπεζα για τις “τρελές” αυξήσεις των επιτοκίων. Και η αλήθεια είναι ότι οι περσινές αυξήσεις ήταν σαφέστατα λάθος
Αλλά το να κατηγορείς την Ομοσπονδιακή Τράπεζα για τις φορολογικές περικοπές που εφάρμοσες δεν «καταπίνεται» με τίποτα. Πρώτον, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αύξησε τα επιτόκια λιγότερο από ό, τι έκανε σε προηγούμενες οικονομικές ανακάμψεις. Ο παραλογισμός των ισχυρισμών Τραμπ γίνεται ακόμα πιο έντονος από το γεγονός ότι το ίδιο το οικονομικό του επιτελείο περίμενε να αυξηθούν τα επιτόκια από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα τη στιγμή που έκανε υπερβολικά αισιόδοξες προβλέψεις! Θυμίζουμε ότι πριν ένα χρόνο, οι προβλέψεις της κυβέρνησης, για το 2019, υπολόγιζαν σε σημαντικά υψηλότερα επιτόκια από αυτά που βλέπουμε σήμερα.
Με άλλα λόγια, οι περικοπές φόρων του Τραμπ υποτίθεται ότι θα δημιουργούσαν μια τόσο ισχυρή οικονομική έκρηξη, ώστε όχι μόνο θα άντεχαν τις μικρές αυξήσεις των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα, αλλά στην πραγματικότητα απαιτούσαν τέτοιες αυξήσεις επιτοκίων ώστε να αποτρέψουν την υπερθέρμανση της πληθωριστική εξέλιξης. Δεν μπορείς να έρχεσαι και να λες ότι σε πρόδωσε η Ομοσπονδιακή Τράπεζατε από τη στιγμή που αυτή έκανε ακριβώς αυτό που περίμενες.
Ας είναι καλά το Ισραήλ
Εκτός από το να κατηγορεί τους πάντες εκτός από τον ίδιο, πώς θα αντιμετωπίσει άραγε ο Τραμπ την αποτυχία του να υλοποιήσει τις οικονομικές τους υποσχέσεις; Χρειάστηκε να ζητήσει από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα να βάλει μπροστά να τυπώνει χρήμα, να μειώσει τα επιτόκια και να αγοράσει ομόλογα -ενέργειες που συνήθως γίνονται ενόψει μιας σοβαρής ύφεσης – ακόμα και αν ισχυρίζεται ότι η οικονομία παραμένει ισχυρή και ότι η ανεργία βρίσκεται στην πραγματικότητα κοντά σε ιστορικό χαμηλό. Όπως έχουν υποστηρίξει πολλοί, αυτές είναι ακριβώς οι ενέργειες που οι Ρεπουμπλικάνοι, συμπεριλαμβανομένου του Τραμπ, έχουν καταγγείλει ως “υποτίμηση του νομίσματος” όταν η ανεργία ήταν πολύ υψηλότερη από ό, τι σήμερα και η οικονομία χρειάστηκε απεγνωσμένα ώθηση.
Δεδομένου ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα είναι απίθανο να εξαναγκαστεί, τι άλλο θα μπορούσε να κάνει ο Τραμπ; Οι αξιωματούχοι εξέφρασαν την ιδέα -την οποία μετά απέσυραν- για μείωση των φόρων μισθοδοσίας – δηλαδή, μια φορολογική ελάφρυνση για τους απλούς εργαζόμενους και όχι για τις εταιρείες και τους πλούσιους που επωφελήθηκαν κυρίως από τη φορολογική περικοπή του 2017. Ωστόσο, ένα τέτοιο μέτρο φαίνεται απίθανο, καθώς ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι κατήγγειλαν αυτή την πολιτική όταν την πρότεινε ο ίδιος ο Ομπάμα.
Ο Τραμπ πρότεινε επίσης τη χρήση της εκτελεστικής εξουσίας για τη μείωση των φόρων επί των κεφαλαιουχικών κερδών, τα οποία πληρώνονται ως επί τω πλείστον από τους πλούσιους. Αυτή η κίνηση όμως είναι τόσο αναποτελεσματική όσο και παράνομη. Τι γίνεται με την άρση του εμπορικού πολέμου που περιορίζει τις επιχειρηματικές επενδύσεις; Αυτό φαίνεται απίθανο καθώς ο προστατευτισμός βρίσκεται στο πυρήνα των αξιών που εκπροσωπεί ο Τραμπ, μεταξύ των οποίων είναι και ο ρατσισμός.
Η απλή αναβολή των δασμών άλλωστε μπορεί να μην βοηθήσει την κατάσταση καθώς δεν θα μπορεί να βάλει τέλος στην αβεβαιότητα που αποτελεί και το μεγαλύτερο κόστος του εμπορικού πολέμου. Η αλήθεια είναι ότι ο Τραμπ δεν έχει εφεδρικό σχέδιο και πιθανότατα δεν μπορεί να βρει ένα. Από την άλλη πλευρά, ίσως να μην χρειαστεί. Ποιος χρειάζεται την κατάλληλη πολιτική από τη στιγμή που είναι ο εκλεκτός του Ισραήλ;
