Πρώην αξιωματούχος της CIA – Στη Συρία ο ένας προδίδει τον άλλον
20/10/2019
Γράφει ο Graham E. Fuller * –
Μτφρ. Βαγγέλης Γεωργίου
Τι ακριβώς έχουμε δει πρόσφατα να συμβαίνει στη Συρία; Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε, δεδομένης της χιονοστιβάδας των επιφανειακών και υπερβολικών τίτλων στα περισσότερα αμερικανικά ΜΜΕ: “προδοσία” των Κούρδων, “παράδοση” της Συρίας στη Ρωσία, οι ΗΠΑ υπέκυψαν στον Ερντογάν, “δώρο” στο Ιράν, “άγρια επέκταση” του Ισλαμικού Κράτους, το “τέλος” της αμερικανικής ηγεμονίας κτλ. Ωστόσο, στην τελική, μετά από οκτώ χρόνια εμφύλιων συγκρούσεων, η κατάσταση στη Συρία βασικά επιστρέφει στην προ πολέμου κατάσταση. Τώρα πια, η συριακή κυβέρνηση είναι πολύ κοντά στην επαναφορά του εδαφικού ελέγχου του συνόλου της χώρας.
Πράγματι, η κυριαρχία της Δαμασκού είχε αμφισβητηθεί σοβαρά –στην πραγματικότητα παρεμποδιστεί– από πολλές εξωτερικές παρεμβάσεις, κυρίως των ΗΠΑ, του Ισραήλ, της Σαουδικής Αραβίας, της Τουρκίας και από μερικά ευρωπαϊκά “τσιράκια”. Όλοι τους ήλπιζαν να εκμεταλλευτούν την πρώιμη εξέγερση εναντίον του καθεστώτος Άσαντ και την ανατροπή του. Τώρα, βέβαια, για λογαριασμό τίνος θα το έκαναν αυτό δεν είναι και τόσο ξεκάθαρο.
Η υπόθεση αυτή όμως έχει βαρύ παρελθόν. Εδώ και 50 περίπου χρόνια, οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να ανατρέψουν παρασκηνιακά το συριακό καθεστώς, ενώ κατά περιόδους σε αυτή τους την προσπάθεια στηρίζονταν είτε από το Ισραήλ, είτε από τη Σαουδική Αραβία είτε από το Ιράκ, είτε από την Τουρκία είτε από το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι περισσότεροι νόμιζαν ότι το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης στη Συρία το 2011, κυρίως στις πόλεις, θα οδηγούσε σε άμεση ανατροπή άλλου ενός αυταρχικού καθεστώτος, δηλαδή του Άσαντ. Αλλά δεν συνέβη κάτι τέτοιο.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην βίαιη καταστολή των ανταρτικών δυνάμεων από τον Άσαντ, εν μέρει στην ισχυρή υποστήριξη που έλαβε από τη Ρωσία, το Ιράν και την Χεζμπολάχ και εν μέρει στον φόβο ενός μεγάλου μέρους των εγχώριων ελίτ ότι όποιος αντικαθιστούσε τον Άσαντ –ίσως κάποια ομάδα τζιχαντιστών– θα ήταν πολύ χειρότερος, πιο ριζοσπαστικός και πιο χαοτικός από την αυστηρή πλην σταθερή κοσμική διακυβέρνηση του Άσαντ.
Ωστόσο, για όλο αυτό το διάστημα οι ΗΠΑ ήταν πρόθυμες να υποστηρίξουν σχεδόν κάθε λογής συρφετό, προκειμένου να ανατρέψουν τον Άσαντ, όπως ακραίους τζιχαντιστές που συνδέονται με την Αλ Κάιντα. Η Ουάσιγκτον δεν έχει ξεπεράσει ποτέ το γεγονός ότι η Συρία εδώ και πάνω από μισό αιώνα δεν υποκλίθηκε ποτέ στην ηγεμονία των ΗΠΑ ή του Ισραήλ στην περιοχή και υπήρξε ισχυρός υποστηρικτής του κοσμικού –ω ναι κοσμικού– αραβικού εθνικισμού. Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ έχουν δείξει μεγάλη προθυμία να «πολεμήσουν μέχρι τον τελευταίο Σύριο» εάν χρειαστεί για να επιτύχουν τους στόχους τους!
Καθώς οι δυνάμεις του Άσαντ απέκτησαν σταδιακά τον έλεγχο της χώρας, η Ουάσινγκτον αντιστάθηκε στις προσπάθειες αυτές, παρόλο που μεγάλος αριθμός Σύριων θέλουν να σταματήσει ο πόλεμος και η καταστροφή. Στη Μέση Ανατολή, η Συρία του Άσαντ δεν ήταν σε καμία περίπτωση το χειρότερο καθεστώς, συγκρινόμενο με εκείνα της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας, του Σαντάμ (Ιράκ), του Ιράν και άλλων κρατών.
Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις
Αν η Ουάσινγκτον δεν γούσταρε τον Άσαντ μια φορά πριν, τώρα δεν θα τον γουστάρει 10 φορές περισσότερο, καθώς αυτός στράφηκε για υποστήριξη στο Ιράν, στη Ρωσία και στη Χεζμπολάχ. Ωστόσο, αποτελεί ειρωνεία το γεγονός ότι αν ο εμφύλιος, με τόσες εξωτερικές επεμβάσεις υπέρ των ανταρτών, δεν είχε τραβήξει τόσο πολύ, ίσως ο Άσαντ να μην κατέφευγε για βοήθεια στη Ρωσία ή το Ιράν. Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις. Και είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο Άσαντ εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει τη διεθνώς αναγνωρισμένη, νόμιμη, αν και συχνά άσχημη και σκληρή κυβέρνηση της Συρίας.
Στο πλαίσιο του αγώνα κατά του Άσαντ, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να διατηρήσουν μια αυτόνομη περιοχή για τους Κούρδους της Συρίας στη βόρεια Συρία, κατά μήκος των τουρκικών συνόρων. Η ελπίδα ήταν ότι θα παραμείνει ένας θύλακος αντιπολίτευσης στον Άσαντ και μια βάση για την αμερικανική παρουσία σε μια διαιρεμένη Συρία. Έτσι φτάνουμε στο λυπηρό ζήτημα των Κούρδων.
Τι γίνεται με την βοήθεια της κουρδικής πολιτοφυλακής στον αγώνα ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Κούρδοι ήταν αποτελεσματικοί σε αυτόν τον αγώνα. Αλλά δεν σημαίνει ότι οι Κούρδοι της Συρίας είναι η μόνη δύναμη που μπορούν να πολεμήσουν τα αποβράσματα του Ισλαμικού Χαλιφάτου (ISIS). Ο Άσαντ, η Ρωσία, το Ιράκ και το Ιράν έχουν χίλιους λόγους να δουν το Ισλαμικό Κράτος να εξαφανίζεται από τον χάρτη, αφού οι ΗΠΑ και οι Κούρδοι είναι εκτός κάδρου. Συνεπώς οι Κούρδοι δεν είναι και τόσο απαραίτητοι εδώ.
Υπό αυτές τις συνθήκες, πιστεύω ότι ο πρόεδρος Τραμπ δικαιολογείται να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία, ως μέρος μιας συνεχούς διαδικασίας για την σταδιακή παύση των ατελείωτων πολέμων της Ουάσινγκτον. Αυτός ο πόλεμος δεν εξυπηρετούσε πλέον κανέναν πραγματικό σκοπό, εκτός από την αποσταθεροποίηση της Συρίας, τη διαιώνιση της βίαιης εμφύλιας σύγκρουσης και την παροχή δικαιολογίας για τη διατήρηση των αμερικανικών στρατευμάτων στη χώρα, καθώς και την ενίσχυση της παρουσίας του Ιράν και της Ρωσίας στον πόλεμο.
Οι δε πρόσφυγες από τη Συρία βοήθησαν στην εκδήλωση τάσεων αποσταθεροποίησης στην ΕΕ. Όσον αφορά το λεγόμενο “δώρο προς τον Πούτιν” του Τραμπ, οι Ρώσοι είχαν δεσπόζουσα θέση στη Συρία για πολλές δεκαετίες. Έτσι, αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο.
Είναι πράγματι δύσκολο να παρακολουθούμε τη κατάσταση στη Συρία, αφού υπάρχουν τόσοι πολλοί παίκτες, που ο καθένας έχει τη δική του ατζέντα. Το αφήγημα εκείνου που ο καθένας επιλέγει να αναπαράγει για να εξηγήσει το χάος στη Συρία, εξαρτάται από την ατζέντα του στο Συριακό. Προτιμάτε την ισραηλινή ατζέντα; Κρατήστε τη Συρία μόνιμα αδύναμη, διαιρεμένη και χωρίς συμμάχους. Κάντε οτιδήποτε θα έβλαπτε το Ιράν. Διατηρήστε το Ισραήλ ως κυρίαρχη δύναμη στη Μέση Ανατολή.
Η εξαιρετική ρωσική διπλωματία
Μήπως προτιμάτε την ατζέντα της Ρωσίας; Η Ρωσία εργάζεται με επιτυχία για να επανακτήσει τον άλλοτε “αιώνιο” ρόλο της στη Μέση Ανατολή ευρύτερα. Ο ρόλος της κατέρρευσε πριν από είκοσι χρόνια με την πτώση της ΕΣΣΔ. Η ατζέντα της Ρωσίας προωθείται κυρίως από την έντονη αντίθεσή της σε τυχόν περαιτέρω προσπάθειες των ΗΠΑ για αλλαγή καθεστώτος με πραξικόπημα ενάντια σε όλες τις κυβερνήσεις παγκοσμίως που δεν αρέσουν στις ΗΠΑ. Θυμηθείτε ότι η παρέμβαση των ΗΠΑ στη Συρία δεν έχει κυρωθεί από το διεθνές δίκαιο, ενώ τόσο η Ρωσία όσο και το Ιράν κλήθηκαν τυπικά να έρθουν και να βοηθήσουν τη νόμιμη και αναγνωρισμένη συριακή κυβέρνηση.
Υπάρχει, όμως, και ένα άλλο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της ρωσικής διπλωματίας: επιδιώκει να διατηρήσει τους δεσμούς με όλους –και όταν λέω “όλους” εννοώ “όλους”– τους δρώντες στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένων των φαινομενικά ασυμβίβαστων: καλούς δεσμούς με το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν, την Τουρκία, την Κύπρο, τον Λίβανο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Υεμένη, τις ΗΠΑ, κλπ.
Παράλληλα, οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να διατηρήσουν τέτοιους συνεκτικούς δεσμούς σε ολόκληρη την περιοχή με δυνάμεις που δεν τους αρέσουν. Ως εκ τούτου, αρνούνται να συνομιλήσουν με βασικούς παίκτες, όπως το Ιράν, η Συρία και η Χεζμπολάχ, ή να συναινέσουν σε έναν ρωσικό ρόλο στην περιοχή. Αυτό το είδος αμερικανικής στάσης έχει πάνω από όλα εξυπηρετήσει τον Πούτιν, ο οποίος έχει αναδειχθεί σε μάστερ της περιφερειακής διπλωματίας και του συμβιβασμού.
Μικτή η ατζέντα της Ουάσινγκτον
Η Τουρκία θέλει πάνω απ’ όλα να κρατήσει υπό τον έλεγχό της όλες τις κουρδικές πολιτικές δυνάμεις στην περιοχή, που θα μπορούσαν να διευκολύνουν αποσχιστικές τάσεις των Κούρδων στο εσωτερικό της Τουρκίας, όπου ζει ο μεγαλύτερος κουρδικός πληθυσμός στη Μέση Ανατολή. Εξ ου και η τουρκική προσπάθεια να εισβάλει στον συριακό κουρδικό θύλακο. Οι Κούρδοι τελικά είδαν τι θα γινόταν και γι’ αυτό επέλεξαν να συμφωνήσουν με τη Δαμασκό. Αυτή η στιγμή έπρεπε να έρθει.
Πώς συνοψίζουμε την ατζέντα της Ουάσινγκτον; Μικτή. Πρώτον, υποστηρίζει σχεδόν οτιδήποτε θέλει το Ισραήλ στην περιοχή. Δεύτερον, υποστηρίζει σχεδόν οτιδήποτε θα αποδυναμώσει και θα αποσταθεροποιήσει το Ιράν και επομένως οτιδήποτε θα αποδυναμώσει και θα αποσταθεροποιήσει τη Συρία του Άσαντ. Στη συνέχεια, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τη Σαουδική Αραβία σε όλες σχεδόν τις περιπετειώδεις πολιτικές της στην περιοχή, κρατώντας την Υεμένη σε αιματηρή αναταραχή.
Οι ΗΠΑ επιδιώκουν, επίσης, να κρατήσουν το Ισλαμικό Κράτος σε απόσταση, όπως επίσης και η Συρία, η Ρωσία, το Ιράν, το Ιράκ και η Τουρκία. Στη συνέχεια, η Ουάσινγκτον επιδιώκει σχεδόν να αποδυναμώσει τη Ρωσία και τη θέση του Ιράν στην περιοχή. Ελπίζει επίσης, μάταια φυσικά, να κρατήσει την Τουρκία “πιστή” στους αμερικανικούς στόχους στην περιοχή.
Τέλος, επιδιώκει να διατηρήσει την ηγεμονία στον Περσικό Κόλπο με το πρόσχημα της προστασίας της ελεύθερης ροής του πετρελαίου. Φυσικά, όλες οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου θέλουν να πουλήσουν το πετρέλαιο τους και οι Ασιάτες καταναλωτές, όπως οι Ινδία, Κίνα, Ιαπωνία, Κορέα, Ταϊβάν και άλλες, έχουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής στη διατήρηση της ομαλής ροής πετρελαίου. Έτσι, η προστασία αυτών των ασιατικών πλωτών οδών –που στην πραγματικότητα δεν ήταν και τόσο αναγκαίες– αντιμετωπίζεται κατά τον καλύτερο τρόπο από τους ίδιους τους αγοραστές-καταναλωτές.
Ιράν και Ιράκ
Όσον αφορά το Ιράν, είναι αποφασισμένο να διατηρήσει συμμάχους στην Υεμένη, το Λίβανο, το Ιράκ και τη Συρία στο βαθμό που το μπορεί. Οι σύμμαχοι αυτοί είναι κυρίως σημαντικοί σε μια αμυντική επιχείρηση εναντίον μιας συντονισμένης προσπάθειας από το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία και τις ΗΠΑ να αποδυναμώσουν το Ιράν και όλους τους σιίτες στην ευρύτερη περιοχή.
Το Ιράν είναι ισχυρό μόνο υπό την έννοια της σιιτικής του ταυτότητας, στον βαθμό δηλαδή που δέχεται επίθεση επειδή είναι σιιτικό. Έτσι, το Ιράν θα επιδιώξει να προστατεύσει τους πληθυσμούς των σιιτών στην περιοχή από την καταπίεση και τις διακρίσεις των σουνιτικών καθεστώτων, ιδιαίτερα της Σαουδικής Αραβίας. Το Ιράν δεν έχει καμία πρεμούρα να αυτονομηθούν οι Κούρδοι της Συρίας για να μην πυροδοτήσουν ανάλογα κινήματα και στον σημαντικό κουρδικό πληθυσμό του Ιράν.
Το Ιράκ μέχρι στιγμής είναι ένας μικρός παίκτης, αλλά θα αποκτήσει σημασία χρόνο με το χρόνο, καθώς αγωνίζεται να αποκαταστήσει έναν βιώσιμο κρατικό μηχανισμό, αφού η χώρα κατέρρευσε μετά τον μακροχρόνιο πόλεμο που εξαπέλυσαν οι ΗΠΑ το 2003.
Η μοίρα των Κούρδων
Τι γίνεται με τους ίδιους τους Κούρδους, μια εξαιρετικά πολύπλοκη και ποικίλη δύναμη στην περιοχή; Οι Κούρδοι δεν είναι ενωμένοι και δεν θα μπορέσουν ποτέ να επιτύχουν ενότητα. Οι Κούρδοι έχουν αναπτύξει διαφορετικές κοινωνίες μέσα σε τέσσερις διαφορετικές χώρες (Τουρκία, Ιράκ, Ιράν και Συρία), όπου μιλούν τρεις διαφορετικές γλώσσες (τουρκικά, αραβικά και περσικά).
Μεταξύ τους μιλούν αρκετά διακριτές διαλέκτους κουρδικών σε διάφορες περιοχές. Οι Κούρδοι ονειρεύονται την ανεξαρτησία εδώ και πάνω από 100 χρόνια, ενώ μιλάμε για μια από τις μεγαλύτερες εθνοτικές ομάδες στον κόσμο δίχως ανεξάρτητο κράτος. Ωστόσο, έχουν καταστραφεί επανειλημμένα από περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις, ενώ δεν κατάφεραν ποτέ να ακολουθήσουν μια κοινή στρατηγική.
Έχουν συχνά πέσει θύματα εκμετάλλευσης από εξωτερικές δυνάμεις για περισσότερο από έναν αιώνα (Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ, Ιράν, Τουρκία και Συρία) όταν εξυπηρετούσαν περιοδικά τους γεωπολιτικούς σκοπούς αυτών των κρατών. Τα τελευταία υπόσχονταν συστηματικά να τους στηρίξουν για μεγαλύτερη κουρδική αυτονομία και, στη συνέχεια, τους πέταγαν σαν στυμμένη λεμονόκουπα, όταν δεν τους χρειάζονταν πλέον.
Απλά οι ΗΠΑ είναι το πλέον πρόσφατο παράδειγμα προδοσίας προς τους Κούρδους. Το ίδιο έκαναν και επί Κίσινγκερ τη δεκαετία του 1970, όταν τους χρησιμοποίησαν εναντίον του Σαντάμ Χουσεΐν και στη συνέχεια τους εγκατέλειψαν στη μοίρα τους.
Ελπίζοντας στου φιλοπόλεμους της Ουάσινγκτον
Οι Κούρδοι της Συρίας ελπίζουν ότι η φιλοπόλεμη πτέρυγα της Ουάσινγκτον θα αγκαλιάσει τον εθνικό σκοπό τους. Σίγουρα απογοητεύτηκαν όταν αυτό δεν συνέβη, αλλά δεν θα έπρεπε να εκπλαγούν που οι ΗΠΑ αποφάσισαν τελικά να τους εγκαταλείψουν όταν Τούρκοι-Ρώσοι-Σύριοι αποφάσισαν να τερματίσουν τον αυτόνομο θύλακό τους στο όνομα ενός ενοποιημένου συριακού κράτους.
Τελικά η προσέγγιση Τούρκων και Κούρδων στο εσωτερικό της Τουρκίας απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί αδύνατη, αλλά θα χρειαστεί λίγος χρόνος. Υπάρχει μια βάση από το παρελθόν που πρέπει να οικοδομηθεί. Και όταν οι σχέσεις της Άγκυρας με τους Κούρδους της Τουρκίας έχουν τακτοποιηθεί, η Άγκυρα πιθανότατα θα είναι πολύ πιο χαλαρή σχετικά με τους Κούρδους της Συρίας. Οι τελευταίοι, σε κάθε περίπτωση θα χρειαστεί να κάνουν μια συμφωνία για κάποιο είδος περιορισμένου τοπικού καθεστώτος αυτονομίας στη Συρία. Η Τουρκία, εξάλλου, αποδέχθηκε μια αυτόνομη κουρδική ζώνη στο Ιράκ, διατηρώντας και σημαντικές οικονομικές σχέσεις με αυτήν.
Οι πιο θορυβώδεις φωνές στην Ουάσινγκτον για προσκόλληση στους Κούρδους της Συρίας προέρχονται από διάφορες πηγές.
- Πρώτον, από εκείνους που εξ αντανακλάσεως ασκούν κριτική σε οποιαδήποτε πολιτική του Τραμπ υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και για οτιδήποτε.
- Δεύτερον, εκείνοι που υποστηρίζουν ένα παρεμβατικό ρόλο των ΗΠΑ, επιδιώκοντας να διατηρήσουν την ένοπλη αμερικανική παρουσία στην περιοχή σχεδόν με κάθε κόστος. Γι΄αυτούς άλλωστε το παγκόσμιο καθήκον των ΗΠΑ παραμένει αμετάβλητο και δεν τελειώνει ποτέ.
- Τρίτον, υπάρχουν πολλοί που θέλουν να κρατήσουν το Ισραήλ στρατηγικά ευχαριστημένο και ενδυναμωμένο.
Το πλήθος των οπαδών που απαιτούν παρεμβατική πολιτική στην Ουάσινγκτον θέλει τις ΗΠΑ στη Συρία επ’ αόριστον, ως απόδειξη της “αξιοπιστίας” μας να πολεμήσουμε τους πολέμους όλων, διατηρώντας την αμερικανική ηγεμονία στην περιοχή. Δυστυχώς, η ατζέντα των παρατεταμένων πολέμων δεν φαίνεται να κάνει καλό σε κανέναν στην περιοχή, ούτε στις ΗΠΑ.
* Ο Graham E. Fuller είναι πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος της CIA και συγγραφέας πολλών βιβλίων για τον μουσουλμανικό κόσμο. (“Breaking Faith: A novel of espionage and an American’s crisis of conscience in Pakistan” κ.α)
