Public Issue-Οι Πρέσπες δεν είχαν κοινωνική συναίνεση

Γράφει ο Γιάννης Μαυρής* –                                                                                    

Η επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών από την ελληνική Βουλή δεν διαθέτει  τη συναίνεση της κοινής γνώμης. Ειπωμένο διαφορετικά, παραμένει κοινωνικά απονομιμοποιημένη. Με βάση το Πολιτικό Βαρόμετρο Φεβρουαρίου της Public Issue (No169), το 65% των ερωτηθέντων, σχεδόν 2 στους 3 πολίτες, τάσσονται κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών και μόλις 21% (2 στους 10) εκδηλώνονται υπέρ.

Διαχρονικά, οι στάσεις της ελληνικής κοινής γνώμης απέναντι στη Συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ, που υπογράφηκε στις Πρέσπες στις 17/6/2018, έχουν αποτυπωθεί σε τέσσερις έρευνες (Απρίλιος 2018, Ιούλιος 2018, Νοέμβριος 2018, Φεβρουάριος 2019).[2] Η διερεύνησή τους περιλαμβάνει τους ακόλουθους τέσσερις άξονες:

Κοινωνική υποστήριξη στη Συμφωνία

Στην μέτρηση που πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά την υπογραφή της (Ιούλιος 2018), το ποσοστό κοινωνικής υποστήριξης προς τη Συμφωνία καταγράφηκε στο 21% και το ποσοστό απόρριψής της στο 64%. Στην επόμενη μέτρηση, του Νοεμβρίου 2018, σημειώθηκε κάμψη της υποστήριξης (17%, -4%) και μικρή άνοδος (65%, +1%) της αποδοκιμασίας της.

Τέλος, στη τελευταία μέτρηση του Φεβρουαρίου, λόγω της πόλωσης που προκλήθηκε, η υποστήριξη προς αυτήν επανήλθε στα αρχικά επίπεδα (21%), ενώ η αποδοκιμασία της παρέμενε αμετάβλητη, 65%, (Διάγραμμα 1). Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνική αποδοκιμασία της συμφωνίας, μετά την επικύρωσή της από την ελληνική Βουλή, στις 25 Ιανουαρίου 2019, παρέμεινε και πλειοψηφική και συμπαγής.

Επιπλέον, οδήγησε σε σημαντική πολιτική απομόνωση του κυβερνώντος κόμματος. Πράγματι, με βάση την παράμετρο των κομματικών προτιμήσεων, μόνον οι σημερινοί ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ τάσσονται υπέρ της Συμφωνίας (σε ποσοστό 73%), ενώ οι ψηφοφόροι όλων των υπολοίπων κομμάτων τάσσονται κατά (ΝΔ 89%, ΚΙΝΑΛ 73%, Χρυσή Αυγή 90%, ΚΚΕ 53%).

Το ίδιο αρνητικά τοποθετούνται και οι κρίσιμες ομάδες του εκλογικού σώματος, όπως είναι οι «αναποφάσιστοι» (73% κατά), οι ψηφοφόροι του λευκού/άκυρου και της αποχής (63% κατά, Πίνακας 1). Ταυτόχρονα, ο ΣΥΡΙΖΑ –παρά τα περιορισμένα κέρδη που εμφανίζει (βλέπε παρακάτω), σε συνολικότερο επίπεδο, αποξενώνεται εκλογικά από το ευρύτερο εκλογικό σώμα.

Η γεωγραφία της αποδοκιμασίας

Η κοινωνική αποδοκιμασία της Συμφωνίας είναι γεωγραφικά διάχυτη. Κυριαρχεί σε όλες τις (13) περιφέρειες της χώρας και σε καμία η αποδοχή της δεν καταγράφεται ως πλειοψηφικό ρεύμα.

Στη Μακεδονία, τη Θράκη, την Ήπειρο και την Κρήτη, η υποστήριξη για τη ΣτΠ κατέγραψε –εξαρχής (τον Ιούλιο του 2018)- ποσοστό υποστήριξης κάτω από 20%, με χαμηλότερο στην περιφέρεια Α.Μακεδονίας-Θράκης, μόλις 12% και στην Κρήτη, μόλις 13%. Αντιστρόφως, τα υψηλότερα ποσοστά κοινωνικής αποδοχής της συμφωνίας καταγράφηκαν τότε στο Ιόνιο, 32% (το υψηλότερο) και στο Βόρειο Αιγαίο, 29%· περιοχές όπου η Αριστερά καταγράφει, ιστορικά, ισχυρή παρουσία.

Μετά την επικύρωσή της, η παραπάνω εικόνα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά, με μια διαφορά: Σε καμία γεωγραφική περιφέρεια της χώρας, η αποδοχή της δεν υπερβαίνει σήμερα το 28%. Το υψηλότερο ποσοστό απόρριψής της καταγράφεται στη Δυτική Μακεδονία (85%) και το χαμηλότερο πάλι στο Ιόνιο (39%). Επομένως, η γεωγραφική διάχυση που παρατηρείται στις στάσεις της κοινής γνώμης, αναφορικά με τη Συμφωνία, δεν δείχνει να δικαιολογεί, από πρώτη ματιά τουλάχιστον, τις δημοσιογραφικές εκτιμήσεις, περί ευνοϊκού εδάφους για συγκρότηση «μακεδονικής Λίγκας του Βορρά».

«Προδοσία», «Αναγκαίο κακό» ή «Έντιμος συμβιβασμός»;

Οι πολίτες αποτιμούν εξαιρετικά αρνητικά και απαξιωτικά την ΣτΠ. Οι χαρακτηρισμοί που της αποδίδονται, αποδεικνύουν το πολωτικό και διχαστικό κλίμα που διαμορφώθηκε στο εκλογικό σώμα. Τον Νοέμβριο του 2018, το 35% των πολιτών χαρακτήρισε την αναγνώριση της ΠΓΔΜ με το όνομα «Βόρεια Μακεδονία» ως «προδοσία» και το 7% ως «εθνική καταστροφή». Αντιθέτως, την εκτίμηση ότι η αναγνώριση συνιστά «αναγκαίο κακό» συμμερίσθηκε το 21%, «έντιμο συμβιβασμό» το 15%, ενώ «δίκαιη λύση», μόλις το 7%.

Μετά την επικύρωσή της, το ποσοστό των πολιτών που την θεωρεί «προδοσία» αυξήθηκε από 35%, σε 38% (+3%) και εκείνων που την χαρακτηρίζουν «εθνική καταστροφή», από 7% σε 10% (+3%) (Διάγραμμα 2). Κατά συνέπεια, η φορτισμένη εικόνα που καταγράφεται σήμερα μετά την κύρωσή της, ελάχιστα διαφέρει και από εκείνη που είχε καταγραφεί, ήδη, από τον Απρίλιο του 2018, πριν την υπογραφή της.

Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να επισημανθεί –εκ νέου- ότι η σύγκριση των νέων ευρημάτων της έρευνας του Φεβρουαρίου, με τα διαχρονικά ευρήματα των παλιότερων κυμάτων του Πολιτικού Βαρομέτρου της Public Issue, αποδεικνύει ότι οι απορριπτικές απόψεις του εκλογικού σώματος δεν έπαψαν ποτέ να αποτελούν πλειοψηφικό ρεύμα. Το γεγονός ότι παραμένουν αμετάβλητες είναι ιδιαίτερα σημαντικό.

Σύμφωνα με την κλασσική διάκριση των επιπέδων διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, πρόκειται για βαθύτερες, παγιωμένες αντιλήψεις και αξίες –που δεν μεταβάλλονται εύκολα- και όχι για γνώμες, που επηρεάζονται από τις επιφανειακές διακυμάνσεις της πολιτικής συγκυρίας ή την εφήμερη ατζέντα των Μέσων ενημέρωσης. Επαληθεύεται έτσι εμπειρικά το συμπέρασμα, ότι οι κοινωνικές στάσεις απέναντι στο επίδικο ζήτημα της ονομασίας της γειτονικής χώρας, δεν είναι εφήμερες, αλλά έχουν διαμορφωθεί και αποκρυσταλλωθεί, σε μεγάλο ιστορικό βάθος, δεκαετιών.

Για τούτο και η βουλησιαρχική απόπειρα για «βίαιη» αλλαγή ή αποδόμηση των βαθύτερων κοινωνικών αντιλήψεων ήταν βέβαιο ότι θα προκαλέσει την κοινωνική αντίδραση, όπως και συνέβη. Η ηγετική ομάδα του κυβερνώντος κόμματος υποτίμησε σαφώς αυτήν την παράμετρο και αιφνιδιάστηκε από αυτήν. Για τον ίδιο λόγο, και η εκ των υστέρων προσπάθεια να «απομακρυνθεί» η τρέχουσα πολιτική ατζέντα από το «ακανθώδες» θέμα δεν είναι εύκολο να υλοποιηθεί. Το ζήτημα δεν θα ξεχαστεί σύντομα και σίγουρα όχι μέχρι τις επερχόμενες εκλογές.

Συλλαλητήρια & κοινωνική κινητοποίηση

Παρά την ιδεολογική επίθεση και την επιχείρηση στιγματισμού που δέχθηκε συνολικά η κοινωνική κινητοποίηση για το μακεδονικό, 6 στους 10 πολίτες (59%) διατυπώνουν ευνοϊκή γνώμη για το συλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα (την Κυριακή 20/1/19) κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών (Διάγραμμα 3).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε αυτούς που υιοθετούν ευνοϊκή γνώμη για τα συλλαλητήρια, συγκαταλέγονται όχι μόνον οι 5 στους 10 (47%), δηλαδή σχεδόν οι μισοί, παλαιοί ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ (στις Β2015), αλλά και 2 στους 10 (18%) από τους σημερινούς. Είναι προφανές, ότι μια κοινωνική πλειοψηφία αυτής της τάξης μεγέθους και αυτής της πολιτικής σύνθεσης, δεν μπορεί χρεώνεται συλλήβδην στην «ακροδεξιά».

Στάσεις απέναντι στο αίτημα δημοψηφίσματος

Ενδεικτικό, τέλος, για τις διαθέσεις της κοινής γνώμης και το πολιτικό κλίμα που διαμόρφωσαν οι κυβερνητικές μεθοδεύσεις για την έγκριση της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι και το γεγονός, ότι 7 στους 10 πολίτες πιστεύουν ότι πρέπει να διεξαχθεί Δημοψήφισμα για την επικύρωση της. Συγκεκριμένα, υπέρ της διεξαγωγής Δημοψηφίσματος τάσσεται σήμερα το 71% των πολιτών (Διάγραμμα 4). Μάλιστα, όπως έχει ήδη επισημανθεί από αρκετούς αναλυτές, η άρνηση της κυβέρνησης να πραγματοποιηθεί δημοψήφισμα για ένα μείζον εθνικό ζήτημα, όπως η ονομασία της ΠΓΔΜ, έρχεται σε προφανή αντίφαση με την πρόταση για την καθιέρωση δημοψηφισμάτων που κατέθεσε στο πλαίσιο της συνταγματικής αναθεώρησης.

Είναι αυτονόητο, ότι η κοινωνική δυσφορία που εκδηλώνεται με αυτό το αίτημα και αφορά πρωτίστως την υπονόμευση της δημοκρατίας και την παράκαμψη του κοινοβουλευτισμού, θα συναρθρωθεί με την αντικυβερνητική τιμωρητική ψήφο διαμαρτυρίας των επερχόμενων εκλογών.

*Ο Γιάννης Μαυρής είναι πολιτικός επιστήμονας, PhD, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας ερευνών Public Issue.

---

Πηγή: mavris.gr