Τα μέχρι τώρα διδάγματα από τον πόλεμο στην Ουκρανία

* του George Friedman

Μετά από έναν πόλεμο όλοι οι συμμετέχοντες σε αυτόν ασχολούνται με τα “διδάγματα” που αποκόμισαν, μια διατύπωση, που έγινε καθημερινή. Ένας πόλεμος είναι κατά κάποιο τρόπο μια ευκαιρία για μάθηση, όπου ο στόχος είναι να εξακριβωθούν οι επιτυχίες και οι αποτυχίες των ίδιων στρατιωτικών δυνάμεων και η διαδικασία που οδήγησε στο ένα από τα δύο αποτελέσματα, (καθώς και) στο να διερευνηθούν και να συμπεριληφθούν στο σχεδιασμό για την εκπαίδευση για τον επόμενο πόλεμο.

Αυτό είναι απολύτως λογικό και αναγκαίο. Είναι αυταπόδεικτο ότι αυτή η διαδικασία προσφέρει μια ευκαιρία για απόδοση ευθυνών: Η αναγνώριση των νικών από τους άλλους ή το προσπέρασμα της ευθύνης για την ήττα είναι ένα αναπόφευκτο μέρος της διαδικασίας μάθησης, για να μη πούμε και για το πρόταγμα: Οι αξιωματικοί είναι άνθρωποι σαν κι εμάς… Προς το παρών πραγματικά δεν υπάρχει καμιά έλλειψη μαθημάτων από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Έχω κι εγώ το δικό μου μέρος σε αυτό, όμως είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν είναι ο σωστός χρόνος να βγάλουμε τα τελικά συμπεράσματα εν μέσω ενός πολέμου. Οι πόλεμοι είναι μια λεπτή υπόθεση, όπως έμαθαν παλιότερα οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Παρόλα αυτά, τα σημαντικότερα διδάγματα μαθαίνονται στη διάρκεια της σύγκρουσης και ακριβώς κατόπιν εφαρμόζονται χωρίς μεγάλη καθυστέρηση. Το να παραμείνεις ζωντανός είναι ένα μεγάλο κίνητρο για νεωτερισμούς.

Πόσο θα κρατήσουν ακόμα οι Ουκρανοί;

Λέγεται πως οι Ρώσοι θα στείλουν μεγάλες εφεδρείες στον πόλεμο. Εκτός από αυτό στρατολογούν δυνάμεις του συριακού στρατού και, όπως λέγεται, μισθοφόρους από όλο τον κόσμο. Προφανώς υπολογίζουν σ΄ έναν πόλεμο διάρκειας και έχουν πολύ λιγότερο πυροβολικό. Ή μήπως είναι δρομολογημένο κάτι άλλο: Ίσως σκοπεύουν μετά από αυτόν τον πόλεμο να προχωρήσουν πιο βαθιά στην Ανατολική Ευρώπη και στρατολογούν ξένα στρατεύματα για την κατοχή της, μια ενδιαφέρουσα θεωρία για την οποία δεν έχω την παραμικρή απόδειξη. Οι Ουκρανοί κινητοποιούν όλους τους πολίτες τους. Όμως για πόσο καιρό ακόμη θ΄ αγωνίζονται αυτοί οι άνθρωποι όταν ο αγώνας είναι μάταιος;

Τα σημαντικότερα διδάγματα που μπορούν να εξαχθούν είναι στο επίπεδο της στρατηγικής και όχι στο επιχειρησιακό ή στο τακτικό επίπεδο. Η Ρωσία είναι μια φτωχή χώρα, μ΄ έναν μέτριο στρατό – και δεν είναι καμιά μεγάλη δύναμη. Όμως περιβάλλεται από ακόμα πιο φτωχές χώρες και με ακόμη πιο χειρότερο στρατό. Έχοντας αγωνιστικό πνεύμα πάει κανείς μπροστά. Όμως μόνο μ΄ έναν ανηλεή και πειθαρχημένο στρατό μπορεί ίσως να φτάσει στο στόχο. Αυτή δεν είναι καθόλου ωραία εικόνα, μπορεί όμως να είναι αποτελεσματική. Το ποιος κερδίζει στο τέλος φαίνεται από το ποιανού η σημαία κυματίζει στην πρωτεύουσα – και αυτό θα το ζήσουμε.
Όμως το σημαντικότερο στρατηγικό δίδαγμα μέχρι τώρα δεν έχει να κάνει τίποτα με τη Ρωσία ή την Ουκρανία.

Οι ΗΠΑ απέδειξαν ότι ίσως το ισχυρότερο όπλο του κόσμου είναι το “οπλισμένο” δολάριο. Το παγκόσμιο εμπόριο χρειάζεται το δολάριο, ή στα χέρια ή σαν αξία αναφοράς, έναντι του οποίου πραγματοποιείται το εμπόριο. Το ευρώ είναι πολύ ανίσχυρο, και κανείς δεν θα υπέγραφε συμβάσεις για ένα κατασκευαστικό έργο πενταετούς διάρκειας σε γουάν. Για να φτάσεις στα δολάρια πρέπει να έχεις πρόσβαση σε εκείνη τη θέση που τα τυπώνει: Στην Federal Reserve, ή σ΄ ένα χρηματιστηριακό ινστιτούτο που κολυμπά στα δολάρια. Και τέτοια ινστιτούτα αποσκοπούν στο να μην έρχονται και πολύ σε σύγκρουση με τις αμερικανικές προδιαγραφές. (…)

Οι ΗΠΑ είναι με απόσταση η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας, και μπορούν να οδηγήσουν μια χώρα στην καταστροφή. Όπως διαπίστωσε το Ιράν, μπορεί η αδυναμία πρόσβασης στα δολάρια σε συνδυασμό με το μπλοκάρισμα των εξαγωγών να ακινητοποιήσουν την οικονομία μιας χώρας.

Συνασπισμός κεντρικών τραπεζών

Το κλειδί για τον “εξοπλισμό” του δολαρίου και του εμπορίου βρίσκεται στην συνεργασία (των ΗΠΑ) με άλλες χώρες. Οι ΗΠΑ δεν κινητοποίησαν μόνο το μεγαλύτερο μέρος του ΝΑΤΟ, αλλά ακόμη και χώρες όπως η Ιαπωνία που μπορεί ν΄ απέχει πολύ από τα σημείων συγκρούσεων, όμως βρίσκεται κοντά στο δολάριο. Η επιθυμία των συμμάχων να μην εμπλακούν σε πραγματικό πόλεμο, ούτε (όμως) να δυσαρεστήσουν τις ΗΠΑ, δημιούργησε μια συμμαχία κεντρικών τραπεζών που συνεργάζονται για ν΄ απομονώσουν την οικονομία της Ρωσίας, η οποία εξαρτάται περισσότερο από τις εξαγωγές πρώτων υλών (ενέργεια) από ότι από βιομηχανικά και τεχνικά προϊόντα. Ο συνδυασμός της απαγόρευσης εισαγωγής ρωσικής ενέργειας στις ΗΠΑ με την χρησιμοποίηση του δολαρίου ως όπλου, σε συντονισμό με μια μεγάλη συμμαχία, βάζει τη Ρωσία μπροστά σε μια μη αναμενόμενη στρατιωτική κρίση…

Η αμερικανική πολεμική στρατηγική εστιάζεται εν μέρη στο ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν να εμπλακούν σε πολεμικές ενέργειες με τα ρωσικά στρατεύματα. Πρώτο γιατί δεν θέλουν να χάσουν κανέναν άλλο πόλεμο και δεύτερον γιατί η κύρια έμφαση του εχθρού δεν βρίσκεται σήμερα στον στρατιωτικό τομέα, αλλά στον οικονομικό. Σε αντίθεση με μια αεροπορική επίθεση οι οικονομικές επιθέσεις δεν εκρήγνυνται ξαφνικά, στην ουσία ροκανίζουν αργά μια χώρα, μέχρι που η σημαία της θα κουρελιαστεί. Τουλάχιστον, αυτό είναι η θεωρία.
Φυσικά, υπάρχει και η άλλη πλευρά. Σε κάθε πόλεμο υποφέρει και το εσωτερικό μέτωπο…

Σήμερα, στην οικονομική τους επίθεση, οι ΗΠΑ είναι κατά κάποιο τρόπο εκτεθειμένες σε μια πιεστική κατάσταση που παρουσιάζεται κυρίως με τη μορφή του αυξημένου κόστους της βενζίνης και άλλων αγαθών. Το ερώτημα είναι αν αυτές θα μείνουν πίσω από την οικονομική επίθεση προκειμένου να υπερασπίσουν μία χώρα που για τις ΗΠΑ είναι μεν στρατηγικής σημασίας, όμως όχι και τόσο συναισθηματικής. Το να εκδικηθείς για την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ είναι ένα ζήτημα, το να εγγυάσαι την ασφάλεια του Χάρκοβο είναι ένα άλλο.

Μια απαίσια νίκη είναι πάντα μία νίκη

Ας επιστρέψουμε στα διδάγματα που έχουμε μάθει. Τα στρατιωτικά διδάγματα… δεν είναι οριστικά! Η Ρωσία μπορεί να κερδίσει και μια απαίσια νίκη είναι πάντα ακόμη μια νίκη. Η Ρωσία μπορεί να χάσει και μια ήττα στην Ουκρανία μπορεί να σημαίνει λίγα ή πολλά για τους Ρώσους. Δεν έχουμε προχωρήσει πολύ για να μιλήσουμε για τη βαθύτερη σημασία του στρατιωτικού αποτελέσματος της Ρωσίας. Μπορούμε όμως να μιλήσουμε για δύο πράγματα.

Πρώτον: Η χρήση του δολαρίου φαίνεται πως είναι ένα αποτελεσματικό όπλο. Οι ΗΠΑ απομόνωσαν την Ρωσία, χωρίς να είναι αναγκαίος ένας αποκλεισμός. Η μέθοδος που δοκιμάστηκε σε μικρότερα μεγέθη στο Ιράν απέδειξε την αποτελεσματικότητά του και η Ρωσία έδειξε ότι αυτή (η μέθοδος) μπορεί να επεκταθεί. Και το σημαντικότερο: (Είναι) ένα όπλο που διαθέτουν μόνο οι ΗΠΑ. Αυτή την εβδομάδα συνομιλούν πολλοί εκπρόσωποι των ΗΠΑ με Κινέζους ομολόγους τους. Οι Κινέζοι έχουν πολλά οικονομικά προβλήματα και χρειάζονται δολάρια. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτοί θα υποχωρήσουν σιωπηλά και χωρίς ν΄ απαιτούν ανταλλάγματα. Όμως οι Κινέζοι έμαθαν ότι η ρωσική στρατιωτική δύναμη δεν μπορεί ν΄ ανταγωνιστεί την οικονομική δύναμη των ΗΠΑ.

Σχετικά δε με την εν δυνάμει εισβολή της Κίνας στην Ταϊβάν, μια ματιά μόνο στην συμπεριφορά της Ρωσίας στην Ουκρανία και την αντεπίθεση των ΗΠΑ δείχνει δύο πράγματα: Μην ξεκινάς ποτέ με τη σκέψη ότι ένας πόλεμος είναι μια αυτόματη διαδικασία. Και επίσης, μη ξεκινάς με την εντύπωση ότι το μοναδικό μέσο άμυνας σ΄ έναν πραγματικό πόλεμο είναι πράγματα που εκρήγνυνται.

Η έκβαση του πολέμου μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας είναι στρατηγικής και μεγάλης ηθικής σημασίας. Αυτή η έκβαση δεν είναι ακόμα γνωστή. Όμως η απόδειξη για το ότι οι ΗΠΑ ελέγχουν το παγκόσμιο νόμισμα του εμπορίου έχει αποδοθεί – τουλάχιστον μέχρις ότου αναδυθεί ένα εναλλακτικό νόμισμα και οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να υπογράφουν πενταετείς συμβάσεις σε αυτό το νόμισμα.

---

*Μετάφραση του Βασίλη Στοϊλόπουλου από το γερμανικό περιοδικό “Cicero” (16-3-2022)