To Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αρνείται την διαφάνεια για τα λόμπι

Πάνω από ένα χρόνο αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της για αναθεώρηση του Μητρώου Διαφάνειας για τα λόμπι στην ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε, επιτέλους, να συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση και παρουσίασε πρόσφατα την πρότασή του. Πριν αναλάβει καθήκοντα, ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε υποσχεθεί να δημιουργήσει ένα υποχρεωτικό μητρώο διαφάνειας για τα λόμπι.

Παρ’ όλα αυτά το Συμβούλιο αρνιόταν πάντα να συμμετάσχει στο εθελοντικό Μητρώο της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου. Η συμμετοχή του Συμβουλίου στη δημιουργία του νέου μητρώου με την ιδιότητα του νομοπαρασκευαστικού θεσμού θα είχε πολύ νόημα. Η εντολή διαπραγμάτευσης του Συμβουλίου, όμως, σημαίνει «ουσιαστική συμμετοχή» έτσι όπως την αιτήθηκαν η Επιτροπή και το Κοινοβούλιο; Ή ενέχει το ρίσκο να ξεπλύνει μία ήδη αδύναμη πρόταση;

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η πρόταση για το Μητρώο που παρουσίασε η Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2016 δεν ανταποκρίνεται στο υποχρεωτικό μητρώο που ζητούσαν τόσο καιρό η κονωνία των πολιτών και το Κοινοβούλιο – να είναι, δηλαδή, νομικά δεσμευτικό και υποχρεωτικό μητρώο για όλους τους λομπίστες.

Αντιθέτως, η Επιτροπή προσεγγίζει το θέμα προτείνοντας να συνυπογράψουν οι τρεις θεσμοί μία διοργανική συμφωνία σχετικά με το Ευρωπαϊκό Μητρώο Διαφάνειας. Η συμφωνία αυτή βασίζεται στο να προσφέρουν κίνητρα στους λομπίστες, όπως συναντήσεις με υπεύθυνους λήψης αποφάσεων ή πρόσβαση σε ανάλογες εγκαταστάσεις, υπό την προϋπόθεση της εγγραφής τους στο Μητρώο. Ο στόχος είναι να κάνουν το μη εγγεγραμμένο λόμπινγκ όσο το δυνατόν λιγότερο ελκυστικό γίνεται. Σε κάθε περίπτωση, όμως, απέχει μακριά από το «υποχρεωτικό» μητρώο.

Μία απογοητευτική πρόταση

Οπότε τι φέρνει το Συμβούλιο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων; Κατά τη γνώμη του οργανισμού ALTER-EU, το Συμβούλιο έρχεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με άδεια χέρια.

Ας προσπαθήσουμε να ξεκινήσουμε με τις θετικές πλευρές της διαπραγματευτικής εντολής του Συμβουλίου. Κατ’αρχάς, είναι θετικό το γεγονός ότι το Συμβούλιο δέχτηκε επιτέλους να συμμετάσχει στο Μητρώο, αυξάνοντας, με τον τρόπο αυτό την Διαφάνεια σε επίπεδο ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, το Συμβούλιο συμφώνησε να επιτρέπει στους λομπίστες τις παρακάτω δραστηριότητες υπό την προϋπόθεση ότι θα έχουν εγγραφεί στο Μητρώο:

• Συμμετοχή σε θεματικές ενημερώσεις για εκπροσώπους συμφερόντων.

• Συμμετοχή εκπροσώπων συμφερόντων (με την επαγγελματική τους ιδιότητα) σαν ομιλητές σε δημόσιες εκδηλώσεις που διοργανώνονται από την Γενική Γραμματεία.

• Πρόσβαση στις εγκαταστάσεις του Συμβουλίου.

Επίσης, όλες οι συναντήσεις με την Γενική Γραμματεία και τις Γενικές Διευθύνσεις της Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου θα απαιτούν την εγγραφή στο μητρώο. Σε πρώτη ανάγνωση αυτό φαίνεται καλό, αλλά είναι πράγματι η Γενική Γραμματεία καυτός στόχος για τους λομπίστες; Δεν το πιστεύουμε. Ο ρόλος της γραμματείας είναι περισσότερο συντονιστικός και οργανωτικός – το πραγματικό λόμπινγκ συμβαίνει αλλού.

Το 2015 το ALTER-EU έδειξε, για παράδειγμα, πώς οι Μόνιμες Αντιπροσωπείες των κρατών – μελών στην Ε.Ε. δέχτηκαν σοβαρό λόμπι από τους εκπροσώπους συμφερόντων των μεγάλων εταιριών. Για αυτό ακριβώς το ALTER-EU ζητούσε να γίνει υποχρεωτική η εγγραφή των συναντήσεων με το προσωπικό των Μόνιμων Αντιπροσωπειών, καθώς το προσωπικό από τις Εναλλασσόμενες Προεδρίες. Ζητάμε, επίσης, να συμπεριληφθούν το προσωπικό όλων των επιτροπών του Συμβουλίου και του Προέδρου Τασκ και του επιτελείου του.

Καμία νέα διαφάνεια

Το Συμβούλιο, όμως, ήταν πολύ επιφυλακτικό από την αρχή για να δεσμεύσει οποιονδήποτε στην αρχή «χωρίς εγγραφή, καμία συνάντηση» πέρα από τη Γενική Γραμματεία. Για την ακρίβεια, το Συμβούλιο υποστήριξε ότι, κατά τη νομική τους γνώμη, τα κράτη-μέλη δεν γίνεται να δεσμευτούν από μία Διοργανική Συμφωνία, και καθώς οι Μόνιμες Αντιπροσωπείες είναι μέλη των εθνικών κυβερνήσεων, δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο Μητρώο Διαφάνειας. Από την άλλη, η νομική τους άποψη ήταν μπορούν τα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν το Μητρώο σε εθελοντική βάση στο επίπεδο της ΕΕ.

Αν χρησιμοποιούσαν όλες οι Μόνιμες Αντιπροσωπείες το Μητρώο Διαφάνειας -και πίεζαν κατ’ επέκταση τους λομπίστες να εγγραφούν- θα ήταν ένα σημαντικό βήμα μπροστά. Το ALTER-EU έμαθε με ευχαρίστηση ότι η Προεδρία της Μάλτας πρότεινε στο Συμβούλιο να δημιουργήσει ένα νομικό πλαίσιο και να καλέσει τα κράτη – μέλη να το χρησιμοποιήσουν, έστω και εθελοντικά.

Οι συζητήσεις μέσα στην ομάδα εργασίας του Συμβουλίου υπήρξαν τρομερά κλειστές, αλλά φαίνεται ότι ενώ μερικά Κράτη-Μέλη υποστηρίζουν περισσότερη διαφάνεια, πολλά άλλα δεν είναι πολύ πρόθυμα να δημοσιοποιήσουν με ποιους λομπίστες συζητούν οι διπλωμάτες τους.

Αντίστοιχα, το αποτέλεσμα μετά από σχεδόν ένα χρόνο δεν είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό: η εντολή του Συμβουλίου ενθαρρύνει τα κράτη – μέλη να εξαρτήσουν ορισμένες συναντήσεις των Μόνιμων Ανιτπροσωπειών τους (και του Προέδρου τους) με εκπροσώπους συμφερόντων από την εγγραφή τους στο Μητρώο- (and their Deputy) – αλλά μόνο αν έχουν την Προεδρία του Συμβουλίου (το οποίο συμβαίνει για το κάθε κράτος μέλος μία φορά κάθε 14 χρόνια και η θητεία διαρκεί μόνο 6 μήνες). Και ο κανόνας θα εφαρμοζόταν μόνο στους δύο υψηλότερους ιεραρχικά διπλωμάτες της Μόνιμης Αντιπροσωπείας του κράτους.

Αυτή η πρόταση είναι ουσιαστικά πιο αδύναμη, όχι μόνο από αυτήν της κοινωνίας των πολιτών αλλά ακόμη και από εκείνη της Επιτροπής.

Μη ουσιαστική συμμετοχή

Δεν είναι αυτό που αντιλαμβανόμαστε εμείς ως η «ουσιαστική συμμετοχή» που ζήτησαν η Επιτροπή και το Κοινοβούλιο από το Συμβούλιο. Αν γίνει δεκτή η εντολή διαπραγμάτευσης του Συμβουλίου, το πραγματικό λόμπινγκ θα συνεχίσει να πραγματοποιείται πίσω από κλειστές και παίκτες-λομπίστες δεν θα εξαναγκαστούν σε διαφάνεια πριν συναντήσουν κρίσιμους παίκτες, όπως οι επίσημοι εκπρόσωποι των Μόνιμων Αντιπροσωπειών που συμβουλεύουν τις κυβερνήσεις τους, ή τους ίδιους τους πρέσβεις, εκτός της περιόδου της προεδρίας τους.

Γνωρίζουμε καλά ότι οι Μόνιμες Αντιπροσωπείες αποτελούν στόχο έντονου λόμπινγκ. Για αυτό, τα Κράτη μέλη θα έπρεπε να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν το Μητρώο με τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία τους διαρκώς, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της Προεδρίας τους – και θα έπρεπε να καλύπτονται ακόμα περισσότεροι επίσημοι εκπρόσωποι.

Σε μια περίοδο όπου η διαφάνεια στο Συμβούλιο δέχεται όλο και περισσότερη κριτική, ελπίζαμε ότι τα κράτη μέλη θα λάμβαναν το μήνυμα και θα αποφάσιζαν να αλλάξουν τα πράγματα. Αλλά, σύμφωνα με την εντολή αυτή, προφανώς δεν το έκαναν. Ο Ευρωπαίος Συνήγορος του Πολίτη έγραψε στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τούσκ, ζητώντας του να αυξήσει την διαφάνεια σχετικά με τις συναντήσεις τις δικές του και της ομάδας του με λομπίστες, και να συναντά μόνο εγγεγραμμένους λομπίστες.

Είναι καλό να βλέπουμε ότι υπάρχει αρκετοί παίκτες που ζητάνε από το Συμβούλιο να γίνει επιτέλους διαφανές σχετικά με τους ποιος συναντάει ποιον προκειμένου να επηρεάσουν τη νομοθεσία. Η κοινωνία των πολιτών, η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και ο Ευρωπαίος Συνήγορος του Πολίτη θα έπρεπε να συνεργαστούν προκειμένου να πιέσουν το Συμβούλιο δεσμευτεί σε πραγματική διαφάνεια για το λόμπι.

Ξεπλένοντας τη συμφωνία

Αλλά όχι μόνο το Συμβούλιο αρνείται να υιοθετήσει τη διαφάνεια για το λόμπι, αλλά η εντολή του θα μπορούσε να καταλήξει και στο να ξεπλύνει ακόμη την συμμετοχή των υπόλοιπων θεσμών. Η εντολή του Συμβουλίου διαγράφει κάθε υποχρεωτική δέσμευση σχετικά με το ποιες διαδράσεις θα έπρεπε να επιτρέπονται υπό την αίρεση της εγγραφής.

Το Συμβούλιο ισχυρίζεται ότι ως νομικό όχημα, η Διοργανική Συμφωνία δεν θα έπρεπε να θίγει τις αρμοδιότητες και τις εσωτερικές οργανωτικές εξουσίες κανενός από τους τρεις θεσμούς. Συνεπώς, κάθε όργανο θα έπρεπε να καταρτίσει τους δικούς του κανόνες και να απλά να ειδοποιήσει τη Γραμματεία του Μητρώου για το είδος των συναντήσεων και της διάδρασης που αποφασίζει μονοδιάστατα να επιτρέψει υπό την αίρεση της εγγραφής.

Προφανώς αυτό είναι ακόμη λιγότερο δεσμευτικό για τους Θεσμούς. Αν κάποιος από αυτούς αποφασίσει ότι ορισμένες συναντήσεις δεν θα έπρεπε να εξαρτώνται από προηγούμενη εγγραφή στο Μητρώο, μπορεί απλά να αλλάξει τους κανόνες και να ενημερώσει τη Γραμματεία. Αυτό εισάγει ένα ακόμη στοιχείο αβεβαιότητας και χάους σε ένα ήδη πολύπλοκο σύστημα.

Εντελώς παράλογα, μάλιστα, το Συμβούλιο προτείνει ακόμη και κάθε θεσμός να τον δικό του κώδικα δεοντολογίας για τους εκπροσώπους συμφερόντων! Στο σενάριο της εντολής του Συμβουλίου, θα είναι δουλειά πλήρους απασχόλησης μόνο το να καταλαβαίνει κανείς ποιοι κανόνες εφαρμόζονται, πότε και που. Βασιζόμαστε ξεκάθαρα στην Επιτροπή και το Κοινοβούλιο προκειμένου να απορρίψουν αυτή την απόπειρα ξεπλύματος του όλου οργάνου.

Τα επόμενα βήματα

Προ ημερών, οι εκπρόσωποι του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής συναντήθηκαν και συμφώνησαν ότι οι διαπραγματεύσεις πάνω στο λεγόμενο «υποχρεωτικό» Ευρωπαϊκό Μητρώο Διαφάνειας μπορούν να ξεκινήσουν στις αρχές του 2018. Υπογράμμισαν ακόμη τη σημασία του να διοργανωθούν οι επόμενες διοργανικές συζητήσεις με τρόπο ανοιχτό που να συμπεριλαμβάνει περισσότερα μέρη. Αυτά είναι καλά νέα.

Τον Φεβρουάριο του 2017 περισσότερα από 100 μέλη της Κοινωνίας των Πολιτών έγραψαν στο Κοινοβούλιο να ζητήσουν μία διαφανή διαδικασία, κι όμως οι συζητήσεις που κατέληξαν στις διαπραγματευτικές εντολές για το μητρώο διαφάνειας πραγματοποιήθηκαν όλες σε καθεστώς απόλυτης μυστικοπάθειας. Μπορούμε μόνο να ελπίζουμε ότι οι υποσχέσεις για ανοιχότητα και πρόσβαση σε όλους που έγιναν αυτή την εβδομάδα θα είναι ισχύσουν για την φάση των διαπραγματεύσεων, με την ατζέντα και τα πρακτικά των συναντήσεων να δημοσιοποιούνται εγκαίρως.

Διανύουμε ήδη μια δεκαετία συζητήσεων για το μητρώο διαφάνειας, και ακόμα συζητάμε τα βασικά, ενώ διατρέχουμε συνεχώς τον κίνδυνο να χάσουμε τα ελάχιστα (ακόμη και προαιρετικά) μέτρα που έχουμε λάβει. Οι θεσμοί της Ε.Ε. διακινδυνεύουν να ξεπεραστούν σε ρυθμούς από καλύτερα μητρώα διαφάνειας για το λόμπι στα κράτη – μέλη, όπως συνέβη ήδη με τη Γαλλία. Είναι καιρός να σταματήσουμε να σέρνουμε τα πόδια μας.

 

Πηγή: Vouliwatch