Το πάρε-δώσε της ΕΕ με την Αίγυπτο και το κομφούζιο με τη Λιβύη

Τον Μάιο η Αίγυπτος προγραμματίζει διεθνή επενδυτική διάσκεψη, με τη συμμετοχή της Ε.Ε., των ΗΠΑ, του ΔΝΤ και μεγάλων περιφερειακών οργανισμών, με στόχο τη διαμόρφωση ενός οικονομικού πακέτου, το οποίο η κυβέρνηση Αλ Σίσι εκτιμά ότι θα σηματοδοτήσει την ανάταξη της αιγυπτιακής οικονομίας, που βρίσκεται υπό πολλαπλές πιέσεις. Ο πόλεμος στη Γάζα και η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα επιδείνωσαν τις επιπτώσεις από τον πόλεμο της Ουκρανίας, ενώ το ντόμινο εμφύλιων συρράξεων στην υποσαχάρια Αφρική έφερε το Κάιρο σε θέση αβεβαιότητας.

Για την Ε.Ε. ως πρώτη παράμετρος αυτής της κατάστασης προβάλλει το προφυγικό/μεταναστευτικό, λόγω της Γάζας και το ενδεχόμενο μαζικής φυγής των Παλαιστινίων στο Σινά. Η Αίγυπτος έχει ήδη 8-10 εκατομμύρια πρόσφυγες/μετανάστες από άλλες περιοχές και δηλώνει ότι δεν αντέχει άλλες προσφυγικές ροές.

Η στρατηγική σημασία της Αιγύπτου για την Ε.Ε. αποτυπώνεται στους οικονομικούς δείκτες της εταιρικής σχέσης. Από το 2021 έχουν δοθεί από τις Βρυξέλλες περίπου 5,8 δισ. ευρώ, με τη μορφή ενισχύσεων και χαμηλότοκων αναπτυξιακών δανείων, ενώ στη συνάντηση με τον Αλ Σίσι αύριο αναμένεται νέο πακέτο ύψους 7,4 δισ. ευρώ. Το 1 δισ. θα διατεθεί άμεσα για να καλυφθούν πιεστικές χρηματοδοτικές ανάγκες, 4 δισ. για αναπτυξιακά έργα και 1,8 δισ. για επενδύσεις. Για το μεταναστευτικό προβλέπονται 600 εκατομμύρια ευρώ. Παράλληλα, το Κάιρο θα έχει 5,4 δισ. δολ. από το ΔΝΤ για την αναδιάρθρωση των χρεών του.

Στο πολιτικό επίπεδο, ο πρόεδρος Αλ Σίσι είναι για τη Δύση ο πιο αξιόπιστος συνομιλητής και αυτός από την πλευρά του έχει επενδύσει στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ για τη διευθέτηση των κρίσεων που περιβάλλουν τη χώρα του. Από την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα η Αίγυπτος έχει χάσει τα μισά έσοδα της διώρυγας του Σουέζ (ετησίως ανέρχονταν σε 8 δισ. δολ. πριν αρχίσουν οι επιθέσεις των Χούθι), ενώ μεγάλες είναι και οι απώλειες από τη διάρρηξη των χερσαίων εμπορικών διαδρόμων με το Σουδάν. Για την Ε.Ε. η Ερυθρά Θάλασσα είναι κομβικής εμπορικής σημασίας, ενώ ο πόλεμος στη Γάζα ωθεί σε ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας με το Κάιρο, καθώς τα σχέδια με το Ισραήλ αναβάλλονται.

Υποστήριξη της Αθήνας στο Κάιρο

Η Ελλάδα υποστηρίζει την αναβάθμιση των σχέσεων Ε.Ε. – Αιγύπτου σε όλα τα επίπεδα. Οι διμερείς σχέσεις επιβάλλουν στην Αθήνα να τηρεί ήπιους τόνους για τις τελευταίες μεταναστευτικές ροές στην Κρήτη. Το Κάιρο επικαλείται το μείζον με τον πόλεμο στη Γάζα, κάτι που δεν μπορεί να παραγνωριστεί. Ο Κ. Μητσοτάκης θα έχει και κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον πρόεδρο Αλ Σίσι. Εκτιμάται ότι στο επίκεντρο θα είναι οι διμερείς σχέσεις, αλλά και οι σχέσεις με τις γειτονικές χώρες για την Ανατολική Μεσόγειο. Η Λιβύη παραμένει ένα ανοιχτό πρόβλημα, ενώ ως προς την Τουρκία με ενδιαφέρον αναμένεται η επίσκεψη Αλ Σίσι τον Απρίλιο και τον Μάιο η επίσκεψη Μητσοτάκη.

Η κατάσταση για την Αίγυπτο έχει περιπλακεί και στη νότια περίμετρο με το φράγμα της Αιθιοπίας στον Νείλο. Και στα δυτικά με τη Λιβύη το Κάιρο δεν έχει επιτύχει ακόμα να διαμορφώσει συνθήκες συνεργασίας με την Τρίπολη και έτσι ενισχύει μονόπλευρα τη σχέση με τον στρατάρχη Χαφτάρ που ελέγχει τη Βεγγάζη.

Την προηγούμενη Κυριακή ο γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου Α. Γκέιτ συναντήθηκε με τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης Μ. Μένφι, τον επικεφαλής του Συμβουλίου Επικρατείας Μ. Τεκάλα και τον πρόεδρο της Βουλής Α. Σάλεχ, οι οποίοι συμφώνησαν στην «αναγκαιότητα σχηματισμού νέας ενοποιημένης κυβέρνησης η οποία θα εποπτεύσει τις εκλογές που έχουν καθυστερήσει πολύ» (από τον Δεκέμβριο του 2021). Δεν είναι η πρώτη συμφωνία και πιθανώς ούτε η τελευταία, όμως η κατάσταση με τις δύο κυβερνήσεις έχει περάσει σε νέα φάση.

Το κομφούζιο με τη Λιβύη

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο μεταναστευτικό/προσφυγικό, παρότι η Τζ. Μελόνι είχε υπογράψει τον Ιούνιο του 2023 συμφωνία συνεργασίας με τον Α. Ντμπεϊμπά, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου μνημονίου (ενέργεια, εμπορικές συναλλαγές κ.λπ.), τις δύο τελευταίες εβδομάδες οι ροές προσφύγων αυξήθηκαν και από τα δύο μέρη της Λιβύης. Κυβερνητική αποστολή της Ιταλίας υπό τον υπουργό Εσωτερικών Μ. Πιαντεντόσι και τον επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών Τζ. Καραβέλι πήγε στη Βεγγάζη την Τρίτη για συνομιλίες με τον Χ. Χαφτάρ και τον γιο του Χαλέντ, ο οποίος ανέλαβε αρχηγός της νεοσύστατης Υπηρεσίας Ασφαλείας. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν για συνεργασία στο μεταναστευτικό και την ασφάλεια αλλά και τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών.

Τι μπορεί να σημαίνει η συμφωνία της Ιταλίας με τη Βεγγάζη θα φανεί στην πορεία. Πάντως, η ανησυχία της Ε.Ε. είναι πως η Λιβύη (και από τα δύο μέρη) μπορεί να ανοίξει νέο εκβιαστικό παιχνίδι με τους μετανάστες. Η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά ελέγχει τις ροές από τη δυτική Αφρική, ενώ η άλλη υπό τον Χαφτάρ ανακοίνωσε ότι θα δώσει πρόσβαση για το λιμάνι της Βεγγάζης στην κυβέρνηση του Νίγηρα υπό τον πραξικοπηματία στρατηγό Α. Τιανί και στο Νταρφούρ του Σουδάν που ελέγχεται από τον στρατηγό Μ. Νταγκαλό. Το Τσαντ έχει πρόσβαση και στις δύο ακτές.

Οι περισσότερες χώρες έχουν επιστρέψει διπλωματικά στη Λιβύη, με επαναλειτουργία των πρεσβειών τους στην Τρίπολη και προξενείων στη Βεγγάζη, όπως και η Ελλάδα. Την προηγούμενη εβδομάδα οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν πως θα ανοίξουν την πρεσβεία τους και το προξενείο, ενώ το προξενείο της στη Βεγγάζη άνοιξε και η Ρωσία. Η διπλωματική κινητικότητα συνοδεύεται με το άνοιγμα αεροπορικών γραμμών, από την Τουρκία, την Ιταλία, τη Μάλτα κ.α., ενώ παράλληλα ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ανοίξει συνομιλίες με την Κεντρική Τράπεζα της Λιβύης, στο πλαίσιο των νέων ενεργειακών συμφωνιών. Εκ πρώτης, οι εξελίξεις αυτές παραπέμπουν σε σταδιακή εξομάλυνση, όμως ουδείς στοιχηματίζει πως δεν θα υπάρξει άλλη ανατροπή.

Από την Εφημερίδα των Συντακτών.