Μάντσεστερ: οι υπόγειες διαδρομές τζιχαντιστών-Intelligence Service

Το αίμα που χύθηκε στο Μάντσεστερ στις 22 Μαΐου από τον 23χρονο βομβιστή Σαλμάν Αμπέντι είναι ο τελευταίος κρίκος της ήδη μακριάς αλυσίδας των επιθέσεων της ισλαμικής τρομοκρατίας στη Δύση. Μία αλυσίδα που –σύμφωνα με όλες τις προβλέψεις– θα συνεχίσει να μακραίνει, εγκαθιστώντας για τα καλά τον φόβο στις δυτικές κοινωνίες.

Τα γεγονότα είναι γνωστά. Αυτή τη φορά στόχος ήταν οι κατά κανόνα έφηβοι που είχαν συγκεντρωθεί στον χώρο Μάντσεστερ Αρένα για να παρακολουθήσουν τη συναυλία της δημοφιλούς σ’ αυτές τις ηλικίες Αμερικανίδας Αριάνας Γκράντε. Ο απολογισμός σε αίμα είναι βαρύς. Πέρα από τους 22 νεκρούς, υπάρχουν και 60 περίπου τραυματίες.

Οι αρχές ασφαλείας ταυτοποίησαν τον βομβιστή από τα υπολείμματα μίας πιστωτικής κάρτας που βρέθηκε στο τεμαχισμένο πτώμα του. Ο Σαλμάν Αμπέντι έχει Λίβυους γονείς, αλλά γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Βρετανία. Είχε τον τελευταίο καιρό ταξιδέψει επανειλημμένως στη Λιβύη, ενώ πιθανολογείται πως είχε ταξιδέψει και στη Συρία.

Πατέρας με διασυνδέσεις

Σε αντίθεση με άλλους δράστες, που στρατολογήθηκαν από το περιβάλλον τους ή επηρεάστηκαν από την προπαγάνδα των τζιχαντιστών στο Διαδίκτυο, η περίπτωση του Σαλμάν Αμπέντι είναι ιδιαίτερη. Σύμφωνα με πληροφορίες, που δεν κατέστη δυνατόν να διασταυρωθούν, ο πατέρας του, Ραμαντάν Αμπέντι, δεν είναι τυχαίος. Είναι πρώην αξιωματικός των λιβυκών μυστικών υπηρεσιών, ο οποίος από ένα χρονικό σημείο και πέρα είχε μία κάποιου είδους συνεργασία με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.

Έτσι βρέθηκε αυτός και η οικογένειά του στη Βρετανία, αρχικά στο Λονδίνο και στη συνέχεια, το 1999, σε μία περιοχή του Μάντσεστερ, όπου υπάρχει λιβυκή κοινότητα. Πάντα κατά τις ίδιες πληροφορίες, την εποχή που στη Λιβύη υπήρχε το καθεστώς Καντάφι, ο Ραμαντάν Αμπέντι είχε συμπράξει στην ίδρυση της ισλαμικής οργάνωσης LIFG (Libyan Islamic Fighting Group), η οποία αργότερα προσχώρησε στο δίκτυο της Αλ Κάιντα.

Τότε ακόμα, όμως, η Δύση είχε στόχο το καθεστώς Καντάφι και χρησιμοποιούσε τους τζιχαντιστές, υποτιμώντας ανεπίτρεπτα την απειλή που αντιπροσωπεύουν. Στην ίδρυση αυτής της οργάνωσης πρωταγωνιστικό ρόλο είχε παίξει και ο Αμπντελχαλίμ Μπελχάτς. Ο Μπελχάτς είναι βίος και πολιτεία.

Όταν μπερδεύονται εχθροί και φίλοι

Οι ισπανικές υπηρεσίες τον έχουν κατηγορήσει ότι είχε παίξει κεντρικό ρόλο στις τρομοκρατικές επιθέσεις που είχαν αιματοκυλήσει τη Μαδρίτη το 2004. Αργότερα είχε κυκλοφορήσει η πληροφορία πως είχε συλληφθεί στη Μαλαισία από δυτικές υπηρεσίες. Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη, ο Μπελχάτς βρισκόταν στα εμιράτα του Κόλπου, προστατευόμενος τοπικών αξιωματούχων.

Επέστρεψε στη Λιβύη και ανέλαβε ηγετικό ρόλο στους κόλπους των –υποστηριζόμενων από τη Δύση– αντικαθεστωτικών ανταρτών. Ως αποτέλεσμα της δράσης και των διασυνδέσεών του, το φθινόπωρο του 2011 διορίσθηκε με τις ευλογίες των Δυτικών στρατιωτικός διοικητής της Τρίπολης. Με αυτή την ιδιότητα, τον Μάιο του 2014 είχε επαφές στο Παρίσι με Γάλλους αξιωματούχους.

Το Αφγανιστάν δεν έγινε μάθημα στις δυτικές κυβερνήσεις και υπηρεσίες. Έτσι η Δύση υποστήριξε τους τζιχαντιστές που στράφηκαν εναντίον του καθεστώτος Καντάφι και Άσαντ. Όπως συνέβη και με τους τζιχαντιστές του Αφγανιστάν, όμως, όταν ήρθε η στιγμή αυτοί δεν δίστασαν να στραφούν εναντίον των Δυτικών προστατών τους.

Ο Μπελχάτς είναι από τα στελέχη που συγκρότησαν το Ισλαμικό Κράτος στη Λιβύη. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζουν επισήμως οι αιγυπτιακές δικαστικές αρχές, αλλά και ευρωπαϊκές υπηρεσίες. Είναι από τους ηγέτες που προσέλκυσαν τζιχαντιστές της Αλ Κάιντα και ίδρυσαν στρατόπεδα εκπαίδευσης, προκειμένου να επεκτείνουν τον έλεγχό τους στην περιοχή της Σύρτης και της Ντέρνα.

Ο φίλος και γείτονας

Στην Ντέρνα, μάλιστα, το στρατόπεδο στήθηκε σε ιδιοκτησία του Αμπνταλ Μπασέτ Αζούζ. Ο Αζούζ είναι παλιό στέλεχος του προαναφερθέντος LIFG, φίλος και γείτονας του Ραμαντάν Αμπέντι στο Μάντσεστερ. Αν και λέγεται πως είχε ενταχθεί ως υψηλόβαθμο στέλεχος στην Αλ Κάιντα, όταν ξέσπασε ο πόλεμος στη Λιβύη συνεργάστηκε με τους Δυτικούς ως στέλεχος των αντικαθεστωτικών ανταρτών.

Κατηγορήθηκε για συμμετοχή στη δολοφονία του Αμερικανού πρεσβευτή στη Λιβύη Κρίστοφερ Στήβενς που έγινε στη Βεγγάζη στις 11 Σεπτεμβρίου του 2014, 13 ακριβώς χρόνια μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Μετά από αυτό διέφυγε από τη Λιβύη, αλλά τον συνέλαβαν στην Τουρκία, από όπου και μεταφέρθηκε σε αμερικανική φυλακή.

Όπως προκύπτει από τις παραπάνω πληροφορίες –επαναλαμβάνουμε ότι δεν κατέστη δυνατόν να διασταυρωθούν στο ακέραιό τους– ο Ραμαντάν Αμπέντι (πατέρας του βομβιστή αυτοκτονίας) είχε σχέσεις με τον τζιχαντισμό και μάλιστα σε υψηλό επίπεδο. Δεν είναι ξεκάθαρος ο δικός του ρόλος τόσο στον πόλεμο όσο και στη μετά-Καντάφι Λιβύη, στην οποία ουσιαστικά έχει επιστρέψει. Το μόνο σίγουρο είναι πως ποτέ δεν ήταν ένας απλός Λίβυος μετανάστης στη Βρετανία.

Ο δράστης Σελμάν Αμπέντι δεν είναι, λοιπόν, ένας απλός νέος μουσουλμάνος που με κάποια αφορμή προσχώρησε στο ακραίο Ισλάμ και στην ισλαμική τρομοκρατία. Μεγάλωσε μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο οικογενειακό περιβάλλον με πολλών επιπέδων διασυνδέσεις. Ο μικρότερος αδελφό του Χασέμ ομολόγησε πως είναι κι αυτός μέλος του Ισλαμικού Κράτους, ενώ σκληρή στάση τήρησε και η αδελφή του δράστη.

Υπογραφές για τον ιμάμη Σαΐντ

Οι βρετανικές αρχές ασφαλείας έχουν ομολογήσει πως γνώριζαν τον Σελμάν Αμπέντι, αλλά δεν τον θεωρούσαν επικίνδυνο. Και συνέχισαν να μην τον θεωρούν επικίνδυνο παρότι είχαν λάβει κάποιες προειδοποιήσεις. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να παρακολουθούνται καθημερινά όποιοι θεωρούνται πως ερωτοτροπούν με τον ακραίο ισλαμισμό. Μπορεί, όμως, και να οφείλεται στις ειδικές σχέσεις με τον πατέρα του βομβιστή.

Όταν πραγματοποιήθηκε η βομβιστική επίθεση, έχοντας προφανώς υπόψη τους τη δράση και τις διασυνδέσεις του πατέρα, οι βρετανικές αρχές ασφαλείας εξαρχής προσανατολίσθηκαν στο σενάριο ότι δεν πρόκειται για “μοναχικό λύκο”, αλλά για οργανωμένο πυρήνα. Στο πλαίσιο αυτό έχουν συλλάβει τουλάχιστον έξι άτομα ως ύποπτα για ανάμιξη.

Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί στις μουσουλμανικές κοινότητες της Βρετανίας και όχι μόνο είναι το εξής περιστατικό που έλαβε χώρα στο τζαμί του Ντίνσμπερι, όπου προσεύχονται οι Λίβυοι του Μάντσεστερ. Ο ιμάμης Σαΐντ είχε το 2015 κάνει ένα κήρυγμα με σκληρές εκφράσεις εναντίον της ισλαμικής τρομοκρατίας.

Ο ίδιος λέει τώρα πως ο 21χρονος τότε Σαλμάν Αμπέντι τον είχε αντιμετωπίσει με μίσος. Αυτό, όμως, που έχει πολιτική σημασία είναι ότι υπήρξαν μουσουλμάνοι, οι οποίοι είχαν τότε διαμαρτυρηθεί εγγράφως για εκείνο το κήρυγμα!

Ισλάμ και δυτικός τρόπος ζωής

Στην πραγματικότητα, επανέρχεται το κρίσιμο ερώτημα: είναι το Ισλάμ συμβατό με τον δυτικό τρόπο ζωής; Και κατ’ επέκτασιν, είναι δυνατή η μαζική ενσωμάτωση των μουσουλμάνων στις δυτικές κοινωνίες;

Σύμφωνα με την κυρίαρχη αριστερή και φιλελεύθερη προσέγγιση η ριζοσπαστικοποίηση και στράτευση νεαρών μουσουλμάνων που έχουν μεγαλώσει στη Δύση οφείλεται στον κοινωνικό αποκλεισμό που συνήθως υφίστανται. Αναμφίβολα, αυτός ο παράγοντας παίζει ρόλο, αλλά δεν είναι ο αποκλειστικός λόγος που ωθεί μουσουλμάνους στην ισλαμική τρομοκρατία, ούτε καν ο κύριος.

Ο Σαλμάν Αμπέντι δεν ανήκει στην κατηγορία των κοινωνικά αποκλεισμένων και μ’ αυτή την έννοια διαψεύδει την παραπάνω θεωρία. Δεν είναι, άλλωστε, ο μόνος. Υπάρχουν σουνίτες με υψηλές σπουδές και καριέρες στη Δύση, οι οποίοι για ιδεολογικούς λόγους προσχώρησαν στον ισλαμικό φονταμενταλισμό και κάποιοι στην ισλαμική τρομοκρατία.

Όπως, επίσης, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις νεαρών μουσουλμάνων, που προέρχονται από υποβαθμισμένες συνοικίες και έχουν ποινικό μητρώο, οι οποίοι βρήκαν νόημα ζωής στον ισλαμικό φονταμενταλισμό και στη συνέχεια στρατεύθηκαν στην ισλαμική τρομοκρατία.

Και στις δύο περιπτώσεις τον καθοριστικό ρόλο παίζει ο ιδεολογικός παράγοντας, πιο συγκεκριμένα η ισλαμική ταυτότητα, την ισχύ της οποίας συνήθως υποτιμούν ανεπίτρεπτα αριστεροί και φιλελεύθεροι. Τα γεγονότα, άλλωστε, αποδεικνύουν ότι η ενσωμάτωση των μουσουλμανικών κοινοτήτων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι δύσκολη και ενίοτε αδύνατη. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πρώην αποικιοκρατικές χώρες, όπως η Βρετανία και η Γαλλία, όπου υπάρχουν μουσουλμανικές κοινότητες τρίτης γενιάς, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός αναπτύσσεται.

Σαν τα ψάρια στο νερό

Οι ισλαμικοί τρομοκρατικοί πυρήνες στην Ευρώπη συγκροτήθηκαν κατά κανόνα από ριζοσπαστικοποιημένους νέους σουνίτες, οι οποίοι πήγαν στο Ιράκ και στη Συρία για να πολεμήσουν στις γραμμές των τζιχαντιστών. Όσοι επιστρέφουν στρατολογούν κυρίως με βάση τους αρχέγονους δεσμούς εμπιστοσύνης: Στρατολογούν αδέλφια, ξαδέλφια, συγγενείς και στενούς φίλους.

Στον κατάλογο των τρομοκρατικών επιθέσεων στη Δύση τα τελευταία χρόνια πρωταγωνιστούν αδέλφια και φίλοι. Ειδική μελέτη, μάλιστα, καταδεικνύει πως το στενό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον γνωρίζει την προσχώρηση στον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Συχνά γνωρίζει και την πρόθεση συμμετοχής σε τρομοκρατική ενέργεια. Η περίπτωση του Σαλμάν Αμπέντι το επιβεβαιώνει.

Τα τζαμιά είναι χώρος προσευχής, αλλά και χώρος γνωριμίας και επαφής. Το γεγονός ότι παρακολουθούνται από τις ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας δεν αποτρέπει προσηλυτισμό στον ισλαμικό φονταμενταλισμό και ενδεχομένως στη συνέχεια στρατολόγηση στην ισλαμική τρομοκρατία.

Έχει κρίσιμη σημασία ότι τόσο στις μουσουλμανικές κοινωνίες όσο και στις μουσουλμανικές κοινότητες της Δύσης, οι φονταμενταλιστές δεν είναι απομονωμένοι από τους υπόλοιπους σουνίτες. Συχνά ισχύει το αντίθετο. Είναι πρόσωπα σεβαστά και με επιρροή.

Αυτό έχει ως συνέπεια οι τζιχαντιστές να κινούνται στους κύκλους των φονταμενταλιστών σαν τα ψάρια στο νερό. Με άλλα λόγια, έχουν εξασφαλίσει ένα ζωτικό χώρο αφενός κάλυψης και ενίοτε προστασίας, αφετέρου αναπαραγωγής τους και στο ιδεολογικό επίπεδο και στο επίπεδο της στρατολόγησης. Είναι, άλλωστε, εξαιρετικά δυσχερής η διάκριση ανάμεσα σ’ ένα φανατικό φονταμενταλιστή και σ’ έναν επίδοξο τρομοκράτη.