44 χρόνια μετά την δολοφονία Μόρο – Τα αναπάντητα ερωτηματικά

Πριν 44 χρόνια, το μεσημέρι της 9ης Μαΐου 1978, ο πρόεδρος της ιταλικής Χριστιανοδημοκρατίας και πρωθυπουργός Άλντο Μόρο βρέθηκε δολοφονημένος στο πορτμπαγκάζ ενός κόκκινου Ρενώ 4. Το αυτοκίνητο ήταν παρκαρισμένο σε ένα στενό, στο κέντρο της Ρώμης, σε ένα σημείο συμβολικό, λίγα μόλις μέτρα από τα κεντρικά γραφεία και των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της Ιταλίας: της Χριστιανοδημοκρατίας και του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός δολοφονήθηκε την 55η ημέρα της απαγωγής του από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Είχε μείνει όμηρος κάτι λιγότερο από δύο μήνες. Περίοδος σύντομη σε ιστορικό χρόνο, ικανή όμως να αλλάξει και να στιγματίσει ανεξίτηλα την πορεία της Ιταλίας. Ύστερα από λίγα χρόνια οι Ερυθρές Ταξιαρχίες εξαρθρώθηκαν, ενώ λίγο αργότερα διαλύθηκε και η Χριστιανοδημοκρατία, αφού παρέμεινε αδιαλείπτως στην εξουσία περισσότερο από 40 χρόνια.

Η υπόθεση Μόρο εξετάστηκε πέντε φορές στα κακουργιοδικεία και άλλες τόσες ερευνήθηκε από ειδικές κοινοβουλευτικές επιτροπές. Η πιο πρόσφατη έχει συσταθεί το 2014. Παρά τα αναρίθμητα τεκμήρια, τις καταθέσεις και τις μαρτυρίες που συσσωρεύτηκαν όλα αυτά τα χρόνια, είναι πολλές οι πτυχές της υπόθεσης που παραμένουν σκοτεινές και αδιευκρίνιστες. Μία από αυτές αφορά τον τόπο όπου οι απαγωγείς σκότωσαν τον Άλντο Μόρο.

Η εκδοχή που πάντα υποστήριξαν οι ερυθροταξιαρχίτες είναι ότι ο Μόρο δολοφονήθηκε στον τόπο της ομηρείας του: στο γκαράζ της Via Montalcini 8. Εκεί, στο μεσοαστικό προάστιο της Ρώμης, οι τρομοκράτες είχαν αγοράσει το διαμέρισμα όπου τον κρατούσαν φυλακισμένο. Όλες οι καταθέσεις των απαγωγέων συμφωνούν. Γύρω στις 6:30′ το πρωί, ώστε να μην κυκλοφορεί κόσμος στην πολυκατοικία, ο Μόρο μεταφέρθηκε μέσα σε ένα ψάθινο κιβώτιο από το διαμέρισμα στο υπόγειο γκαράζ της πολυκατοικίας. Εκεί ήταν ήδη παρκαρισμένο το κόκκινο Ρενώ με τις μπροστινές ρόδες στραμμένες προς τον κοινόχρηστο χώρο. Το πορτμπαγκάζ στην πλευρά του τοίχου ήταν ανοιχτό. Ο Μόρο αναγκάστηκε να ξαπλώσει διαγωνίως.

«Τον πυροβόλησα κοιτώντας τον στα μάτια»

Ο αρχηγός των Ερυθρών Ταξιαρχιών Μάριο Μορέτι ανέλαβε την ευθύνη της εκτέλεσης: «Τον πυροβόλησα κοιτώντας τον στα μάτια», δήλωσε στο βιβλίο-συνέντευξη “Μια ιταλική υπόθεση”, που έχει κυκλοφορήσει και στα ελληνικά. Πυροβόλησε πρώτα με ένα πιστόλι ΡΡΚ, αλλά έπαθε εμπλοκή και έτσι έριξε με ένα Skorpion. Η αποκλειστική ευθύνη του Μορέτι στη δολοφονία αμφισβητήθηκε το 2001 από τον δημοσιογράφο Λανφράνκο Πάτσε.

Κατά την περίοδο της απαγωγής του Μόρο, ο Πάτσε ήταν ηγετικό στέλεχος της Ιταλικής Αυτονομίας και γνώριζε προσωπικά πολλούς από τους τρομοκράτες που συμμετείχαν στην απαγωγή. Πριν ενταχθούν στις Ερυθρές Ταξιαρχίες ήταν μαζί του στην Αυτονομία. Ο Πάτσε αποκάλυψε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα La Repubblica ό,τι του είχε εκμυστηρευτεί ο παλιός φίλος του και σύντροφος Τζενάρο Μακάρι, ένας από τους τρεις ερυθροταξιαρχίτες που ήταν παρόντες στην εκτέλεση.

Σύμφωνα με τον Μακάρι, ο Μορέτι πράγματι πυροβόλησε με το πιστόλι δύο ή τρεις φορές τον Μόρο, αλλά αστόχησε γιατί το χέρι του έτρεμε. Τότε ο Μακάρι σήκωσε το Skorpion και σκότωσε τον όμηρο. Ο Μορέτι δίπλα του έκλαιγε με λυγμούς! Η ιατροδικαστική εξέταση επιβεβαίωσε αυτή την εκδοχή: συνολικά οι σφαίρες ήταν 11, τρεις του πιστολιού και εννέα του Skorpion. Ο Μόρο είχε τραυματιστεί ελαφρά στα άκρα από τις πρώτες σφαίρες, αλλά ο θάνατός του προήλθε από βολές οπλοπολυβόλου.

Οι δικαστές επέλεξαν να μην λάβουν υπ’ όψη την μαρτυρία του Μακάρι. Όταν ο Πάτσε έκανε τις αποκαλύψεις του, ο Μακάρι δεν μπορούσε πλέον να τις επιβεβαιώσει αφού είχε πεθάνει στη φυλακή. Ο δημοσιογράφος παραδέχθηκε ρητώς πως γνώριζε την πληροφορία από πρώτο χέρι και από χρόνια, αλλά αποφάσισε να μιλήσει μόνον όταν ο πρώην σύντροφός του δεν ζούσε πια. Το έκανε για να μην επιβαρύνει τη θέση του Μακάρι ενώπιον της Δικαιοσύνης. Είναι πιθανό για τον ίδιο λόγο ο Μορέτι να αποσιώπησε τον ρόλο του Μακάρι και να ανέλαβε εξ ολοκλήρου ο ίδιος την ευθύνη της δολοφονίας του Άλντο Μόρο.

Η έρευνα για την δολοφονία Μόρο

Στις αρχές Μαΐου 2017, ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής έρευνας Τζουζέπε Φιορόνι (ανήκει στο κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα), συνοδευόμενος από τρεις βουλευτές της επιτροπής, μετέβησαν στο μοιραίο γκαράζ μαζί με τον επικεφαλής της Σήμανσης των καραμπινιέρων. Ο σκοπός τους ήταν να επαληθεύσουν την εκδοχή των απαγωγέων, χρησιμοποιώντας τεχνολογία που δεν υπήρχε στις δεκαετίες του 1970 και 1980.

Τοποθετήθηκε ηλεκτρονικός αισθητήρας ήχου στο ισόγειο και στους πρώτους ορόφους της πολυκατοικίας, τόσο στα διαμερίσματα όσο και στους κοινόχρηστους χώρους. Ύστερα, στο στενόχωρο υπόγειο γκαράζ, έριξαν μερικές βολές με πανομοιότυπα όπλα. Καθώς κανένας από τους ερυθροταξιαρχίτες δεν ανέφερε τη χρήση σιγαστήρα, έπρεπε να εξακριβωθεί αν οι πυροβολισμοί μπορεί να είχαν ακουστεί στα πάνω διαμερίσματα.

Εκείνο που εξακριβώθηκε ευθύς εξ αρχής είναι πως το πορτμπαγκάζ του Ρενώ δεν μπορούσε να ανοίξει αν το αυτοκίνητο έμπαινε όλο μέσα στο γκαράζ για να μπορέσουν να κλείσουν τα μεταλλικά ρολά. Η δολοφονία του Μόρο, λοιπόν, πρέπει λογικά να πραγματοποιήθηκε με τα ρολά ανοιχτά. Υπήρχε, δηλαδή, ο κίνδυνος κάποιος ένοικος να περάσει τυχαία απέξω ή ακόμη και να ακούσει τους πυροβολισμούς –με βεβαιότητα αυτή τη φορά– μέσα στο γκαράζ, ενώ πήγαινε να πάρει το αυτοκίνητό του.

Μάλιστα, οι ίδιοι ερυθροταξιαρχίτες είπαν ότι εκείνες τις δραματικές στιγμές το γκαράζ δεν ήταν εντελώς έρημο. Καθώς ο Μόρο έμπαινε στο πορτμπαγκάζ, έκανε την εμφάνισή της μια ένοικος που πήγαινε να πάρει το αυτοκίνητό της. Η ερυθροταξιαρχίτισσα Λάουρα Μπραγκέτι (έμενε μόνιμα στο διαμέρισμα-φυλακή και έπαιζε τον ρόλο δεσμοφύλακα του Μόρο) ήταν γνωστή  στους ενοίκους, έσπευσε να αποσπάσει την προσοχή της ενοίκου με κοινές φλυαρίες.

Αλλά τα μυστήρια δεν σταματούν εδώ. Το Ρενώ 4 ήταν δημοφιλέστατο αυτοκίνητο στην Ιταλία εκείνη την εποχή. Οποιοσδήποτε το είχε κάποτε στην κατοχή του πρόσεξε αμέσως πως υπάρχει και κάτι άλλο που δεν πάει καλά με την επίσημη εκδοχή της εκτέλεσης. Ακριβώς πίσω από το κεφάλι του θύματος, ψηλά στην αριστερή πλευρά του πορτ μπαγκάζ, βρίσκεται το ρεζερβουάρ με τα καύσιμα. Δεν είναι δυνατόν να το πυροβολήσει κάποιος, με κίνδυνο να εκραγεί και να αναφλεγούν τα καύσιμα σε έναν τόσο περιορισμένο χώρο.

Βόλτες με ένα πτώμα στο πορτ μπαγκάζ!

Ένα άλλο αναπάντητο ερώτημα αφορά τα συμβάντα αμέσως μετά τη δολοφονία. Αν οι απαγωγείς βγήκαν από το διαμέρισμα-φυλακή στις 6:30′ το πρωί και η εκτέλεση έγινε, κατά προσέγγιση, μισή ώρα αργότερα, γιατί το κόκκινο Ρενώ πάρκαρε στο κέντρο της Ρώμης γύρω στις 12.00′ με 12:30′ το μεσημέρι; Οι θέσεις για παρκάρισμα ήταν ελάχιστες. Πολυάριθμοι μάρτυρες, που ζητούσαν απεγνωσμένα λίγο χώρο να στριμώξουν όπως-όπως το όχημά τους, κατέθεσαν πως δεν είχαν δει το αυτοκίνητο αυτό πριν από εκείνη την ώρα.

Το τηλεφώνημα στην οικογένεια του Μόρο, με το οποίο οι Ερυθρές Ταξιαρχίες υπέδειξαν πού βρίσκεται η σωρός του, έγινε λίγο μετά τη μία το μεσημέρι. Υπάρχει δηλαδή ένα χρονικό κενό, που κανένας από τους εμπλεκόμενους τρομοκράτες δεν μπορεί να εξηγήσει. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως επί πέντε ολόκληρες ώρες τα μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών έκαναν βόλτες με κλεμμένο αυτοκίνητο, έχοντας στο πορτμπαγκάζ το πτώμα του Μόρο. Και μάλιστα σε μια πόλη σε κατάσταση πολιορκίας, με συνεχή μπλόκα και αστυνομικούς με το χέρι στη σκανδάλη.

Είναι εδώ και πολύ καιρό εξακριβωμένο ότι η επίσημη εκδοχή των Ερυθρών Ταξιαρχιών περιέχει σημαντικά κενά και αντιφάσεις. Τόσες όσες περιέχει και η επίσημη εκδοχή των ιταλικών αρχών, της τότε κυβέρνησης του χριστιανοδημοκράτη Τζούλιο Αντρεότι και της αστυνομίας. Σαν να είχαν και οι δυο πλευρές συμφέρον να κρύψουν την αλήθεια, η κάθε μια για δικούς της λόγους.

Σε αυτά τα 44 χρόνια διατυπώθηκαν άπειρες θεωρίες για το τι συνέβη στην πραγματικότητα στις τελευταίες στιγμές της ζωής του Άλντο Μόρο. Απλές θεωρίες όμως, περισσότερο ή λιγότερο ελκυστικές, καθώς απουσιάζουν αποδείξεις. Έτσι, η μεγαλύτερη πολιτική δολοφονία της μεταπολεμικής Ιταλίας παραμένει ένα μυστήριο, που αναμένει ακόμη τη λύση του, έστω και σε σημεία που φαίνονται λιγότερο σημαντικά.