Αδιέξοδο της ΕΕ με τον Ιμάμογλου – Αξίες ή συμφέροντα;

Παράλληλα, ως μέλος του ΝΑΤΟ, είναι επίσης σύμμαχος των ευρωπαϊκών χωρών στον τομέα της άμυνας. Ωστόσο, εδώ και πολύ καιρό –ιδιαίτερα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στις 16 Ιουλίου 2016, η ΕΕ κατηγορεί την Άγκυρα για αποδυνάμωση της δημοκρατίας και εκτροχιασμό της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην Ένωση.

Τώρα όμως, την ώρα που ο σημαντικότερος πολιτικός αντίπαλος του Ερντογάν, Ιμάμογλου, συλλαμβάνεται και η καταστολή εναντίον διαδηλωτών προκαλεί επικρίσεις, η ΕΕ φαίνεται να μαλακώνει τη στάση της απέναντι στην Άγκυρα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι σχέσεις με την Τουρκία γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκες για την Ευρώπη.

“Επίθεση” μεν, αλά Ευρώπη δε

Ενώ ο πρόεδρος Ερντογάν χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις «πράξεις βίας», το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών περιέγραψε τη σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου και άλλων πολιτικών ως «σοβαρή επίθεση κατά της δημοκρατίας». Η Αναλένα Μπέρμποκ, η οποία σύντομα θα αποχωρήσει από τη θέση της υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας, δήλωσε: «Η θέση των πολιτικών αντιπάλων δεν είναι στη φυλακή ή στις δικαστικές αίθουσες».

Ωστόσο, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ στις Βρυξέλλες επιλέγει πιο προσεκτικές διατυπώσεις. Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Γκιγιόμ Μερσιέ, ανέφερε ότι «η σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη δέσμευση της Τουρκίας στις βαθιά ριζωμένες δημοκρατικές της παραδόσεις» και κάλεσε την Τουρκία να παραμείνει προσηλωμένη στις δημοκρατικές αξίες.

Ωστόσο, ο Μερσιέ δεν απάντησε στο ερώτημα εάν οι προγραμματισμένες συνομιλίες μεταξύ αξιωματούχων της ΕΕ και της Τουρκίας τον επόμενο μήνα θα ακυρωθούν λόγω των εξελίξεων.

Οι Ευρωπαίοι άργησαν να αντιδράσουν

Ο καθηγητής του γαλλικού πανεπιστημίου Sciences Po Grenoble, Ζαν Μαρκού, δήλωσε ότι «υπάρχει δυσαναλογία μεταξύ της σοβαρότητας των γεγονότων στην Τουρκία και της ευρωπαϊκής αντίδρασης». Ο Μαρκού, πρώην διπλωμάτης, πρόσθεσε ότι «οι Ευρωπαίοι άργησαν να αντιδράσουν» στις εξελίξεις.

Σύμφωνα με την ερευνήτρια του European Policy Centre στις Βρυξέλλες, Αμάντα Πολ, υπάρχει ένας σαφής λόγος για την επιφυλακτική στάση της ΕΕ: Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει ωθήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να επανεξετάσουν ριζικά τη συνεργασία τους με τις ΗΠΑ στον τομέα της άμυνας. Καθώς δεν είναι βέβαιο, αν η Ουάσινγκτον θα συνεχίσει να παρέχει στρατιωτική προστασία στους Ευρωπαίους συμμάχους της στο μέλλον, η Ευρώπη αναζητά τρόπους να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ.

Ο Ερντογάν θεωρεί τον εαυτό του αναντικατάστατο

Η Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο χερσαίο στρατό στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την Πολ, αυτό το πλεονέκτημα, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική της θέση, ως γείτονας της Ρωσίας και της Ουκρανίας μέσω της Μαύρης Θάλασσας, προσδίδει στην Άγκυρα μια στρατηγική σημασία που καμία άλλη χώρα δεν διαθέτει.

Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες παρακολουθούν επίσης στενά τη ραγδαία ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, η οποία προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στις αμερικανικές εταιρείες. «Σε μια περίοδο σοβαρής έλλειψης οπλισμού, οι τουρκικοί κατασκευαστές προσφέρουν πολλά στην ΕΕ», δηλώνει η Πολ. Η ερευνήτρια τονίζει ότι «η Τουρκία έχει εξελιχθεί σε κύριο εξωτερικό παράγοντα πολιτικής σε γειτονικές και πιο απομακρυσμένες περιοχές», είτε πρόκειται για τη Συρία, είτε για τον Νότιο Καύκασο, είτε για την Κεντρική Ασία.

Σύμφωνα με την Πολ, ο Ερντογάν ήδη θεωρεί τον εαυτό του «σχεδόν αναντικατάστατο εταίρο» για την Ευρώπη, γεγονός που τον ενθαρρύνει να προχωρήσει στις εσωτερικές πολιτικές κινήσεις που παρατηρούμε σήμερα. Ο Ζαν Μερκού υποστηρίζει ότι ο Τούρκος πρόεδρος παρακολουθεί στενά τις παγκόσμιες εξελίξεις. «Γιατί το κάνει αυτό; Επειδή, σε μια εποχή όπου οι δυτικές δημοκρατίες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, βρίσκονται υπό επίθεση, το διεθνές κλίμα είναι ευνοϊκό για εκείνον», εξηγεί. Οι στενές σχέσεις του Ερντογάν με τον Τραμπ, είναι επίσης ένας παράγοντας, που λαμβάνουν υπόψη οι ηγέτες της ΕΕ.

Οι πιέσεις προς την ΕΕ θα αυξηθούν

Ανάλογα με την πορεία της δίκης του Ιμάμογλου και των διαδηλώσεων στην Τουρκία, οι πιέσεις προς την Ευρώπη να ασκήσει αυστηρότερη κριτική στην Άγκυρα, ενδέχεται να αυξηθούν. Δήμαρχοι από όλη την Ευρώπη πρόκειται να συναντηθούν προσεχώς στο Στρασβούργο, για να καταδικάσουν τις πρακτικές που εφαρμόζονται εναντίον των συναδέλφων τους στην Κωνσταντινούπολη.

«Εάν η καταστολή στην Τουρκία ενταθεί, οι Ευρωπαίοι πιθανότατα θα αναγκαστούν να μιλήσουν πιο δυνατά», αναφέρει ο Μερκού. Ωστόσο, καταλήγει ότι η ΕΕ θα συνεχίσει να βρίσκεται σε δίλημμα μεταξύ των αξιών της και των στρατηγικών της συμφερόντων.