Αφγανιστάν όπως Βιετνάμ, Καμπούλ όπως Σαϊγκόν

Η χαοτική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν έχει ρίξει βαριά σκιά στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν, όσο και αν προσπάθησε ο Αμερικανός πρόεδρος να δικαιολογήσει την απόφασή του αυτή, με το επιχείρημα ότι «δεν επιθυμεί να σκοτώνονται Αμερικανοί σε πόλεμο που δεν είναι δικός τους». Η ολική κατάρρευση του Αφγανιστάν και η επιστροφή των Ταλιμπάν είναι μια καταστροφή για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και μια τεράστια γεωπολιτική “τρύπα”, που θα την εκμεταλλευτούν άλλες κρατικές οντότητες.

«Οι μέχρι τώρα ειδήσεις και εικόνες υποδηλώνουν σημαντική ζημιά στην ηθική ηγεσία των ΗΠΑ στον κόσμο. Η απόφαση να αποσυρθεί μετά από 20 χρόνια ήταν τουλάχιστον εξηγήσιμη. Η εφαρμογή ήταν καταστροφή» είπε ο Σιμόν Χέντερσον, διευθυντής του Προγράμματος Μπερνστάιν στον Κόλπο και την ενεργειακή πολιτική στο Think tank “The Institute” της Ουάσιγκτον για την Πολιτική στην Εγγύς Ανατολή.

Ο Τζόναθαν Σάνζερ, ανώτερος αντιπρόεδρος στο Ίδρυμα για την Άμυνα των Δημοκρατιών δήλωσε στην Washington Post ότι «ο καθένας με τα μάτια του ανοιχτά θα μπορούσε να δει αυτό το αποτέλεσμα να προέρχεται από ένα μίλι μακριά». Και όντως έτσι ήταν. Το 1985, ευρισκόμενος για 11μηνη εκπαίδευση στις ΗΠΑ, παρακολούθησα στην επέτειο της αποχώρησης των Αμερικανών από το Βιετνάμ, συνεχή αφιερώματα των αμερικανικών τηλεοπτικών σταθμών, για τα δέκα χρόνια από την ατιμωτική  αυτή αποχώρηση, όπως την χαρακτήριζαν.

Και σχεδόν όλα τα αφιερώματα ξεκινούσαν με την δραματική διαπίστωση-ερώτημα «Δέκα χρόνια από την αποχώρηση και η Αμερική ακόμη διερωτάται, γιατί, τι έφταιξε», όπου διάφοροι αναλυτές προσπαθούσαν να δώσουν τις εξηγήσεις τους, χωρίς τελικά να πείθουν. Και μετά από 46 χρόνια, βλέπουμε την παγκόσμια υπερδύναμη σε μια νέα, χειρότερη και πιο ατιμωτική και δραματική αποχώρηση από το Αφγανιστάν, με χαοτικές σκηνές που συγκλονίζουν.

Το κράτος Φρανκενστάιν 

Τι συνέβη στην παγκόσμια δύναμη και εξελίχθηκαν έτσι τα πράγματα; Οι ΗΠΑ  εισέβαλαν στο Αφγανιστάν τον Οκτώβριο του 2001 μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, εκδιώχνοντας τους Ταλιμπάν από την εξουσία. Από τότε διατήρησαν μια κατοχή και έναν συνεχή πόλεμο φθοράς 20 ετών, τον μεγαλύτερο πόλεμο της ιστορίας των ΗΠΑ. Ο πόλεμος με την Αλ Κάϊντα και τους καλά κρυμμένους Ταλιμπάν στα βορειοανατολικά σύνορα της χώρας και στο Πακιστάν (συμμαχική χώρα των ΗΠΑ!) είχε ως αποτέλεσμα περισσότερους από 30.000 νεκρούς, 60.000 τραυματισμούς αμάχων πολιτών και εκατομμύρια εκτοπισμένους κατοίκους μέσα στο Αφγανιστάν.

Ανυπολόγιστος είναι και ο αριθμός προσφύγων στην Μέση Ανατολή και κυρίως στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την εφημερίδα “Afghanistan Times Daily”, πριν τον πόλεμο, η μόνη μεγάλη τρομοκρατική οργάνωση στο Αφγανιστάν ήταν η Αλ Κάιντα. Σήμερα, 20 χρόνια μετά, πιστεύεται ότι υπάρχουν περισσότερες από 20 τρομοκρατικές ομάδες, επιδεινώνοντας την κατάσταση σε θέματα ασφαλείας.

Οι ΗΠΑ, επί 20 χρόνια στο Αφγανιστάν “έκτισαν” μία “κρατική οντότητα”, ένα κράτος Φρανκενστάϊν, που νόμισαν ότι το έλεγχαν σε όλους τους τομείς και ότι φεύγοντας όλα θα λειτουργούσαν, όπως τα είχαν σχεδιάσει. Υπόψη ότι Φρανκενστάϊν είναι ο επιστήμονας, δηλαδή οι ΗΠΑ και το τέρας, το κράτος του Αφγανιστάν που δημιούργησαν. Σήμερα βλέπουμε τα αποτελέσματα, όπως στην υπέροχη νουβέλα της Μαίρης Σέλλεϋ.

Αμερικανικά όπλα στους Ταλιμπάν

Οι Αμερικανοί ξόδεψαν πάνω από δύο τρισεκατομμύρια δολάρια για το κράτος Φρανκενστάϊν και πάνω από 88 δισεκατομμύρια για τον νέο Αφγανικό στρατό, 300.000 ανδρών, (έναντι περίπου 70.000 Ταλιμπάν), εκπαιδεύοντάς τον με σύγχρονα τακτικά δόγματα και εφοδιάζοντάς τον με υπερσύγχρονα αμερικανικά οπλικά συστήματα, επιθετικά αεροσκάφη, άρματα μάχης, ελαφρά και βαριά όπλα, αποθήκες έμφορτες πυρομαχικών κλπ.

Όλα αυτά παραδόθηκαν αμαχητί από το άθλιο στρατιωτικό δημιούργημα των ΗΠΑ. Σύγχρονοι ριψάσπιδες, κάτι που έπρεπε να το είχαν αντιληφθεί οι σχεδιαστές, εκπαιδευτές και πάτρωνές του, όπου μαζί με τους εκάστοτε εισηγητές, αναλυτές και όλες οι δεξαμενές σκέψης των ΗΠΑ, που εκτιμούσαν και εισηγούνταν στην πολιτική ηγεσία την πολιτική για το Αφγανιστάν, πρέπει να πάνε έξω από το Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον και να αυτοκτονήσουν, καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες ηρωίνης, κύριο παράγωγο του οπίου από τα απέραντα λιβάδια του Αφγανιστάν!

Καθόσον οι Ταλιμπάν, αυτό το αμάλγαμα ακραίας ισλαμιστικής θρησκοληψίας, τρομοκρατίας, μισανθρωπισμού, μίσους προς τον πολιτισμό, τις ανθρώπινες αξίες και τις ηθικές αρχές, είναι σήμερα, χωρίς κόπο, ένας από τους πιο σύγχρονους στρατούς στην περιοχή, κατέχοντας σύγχρονα αμερικανικά όπλα, διαθέτοντας αεροπορία, πυροβολικό και άρματα μάχης.

Η αμερικανική πλάνη 

Στις 8 Ιουλίου, ο πρόεδρος Μπάιντεν ρωτήθηκε αν πιστεύει ότι η κατάληψη των Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν είναι αναπόφευκτη. «Όχι, δεν είναι», είπε. «Τα αφγανικά στρατεύματα διαθέτουν 300.000 καλά εξοπλισμένους -τόσο καλά εξοπλισμένους όσο κάθε στρατό στον κόσμο- και μια αεροπορία ενάντια σε περίπου 75.000 Ταλιμπάν. Δεν είναι αναπόφευκτο. Έχω εμπιστοσύνη στους Ταλιμπάν; Όχι», συνέχισε ο Μπάιντεν. «Αλλά εμπιστεύομαι την ικανότητα του αφγανικού στρατού, ο οποίος είναι καλύτερα εκπαιδευμένος, καλύτερα εξοπλισμένος και πιο ικανός όσον αφορά τη διεξαγωγή πολέμου».

Αν μπορούσαν να αντιληφθούν ή να μάθουν για  τις αντιδράσεις των Ταλιμπάν, φαντάζομαι ότι, κάτω από τις γενειάδες τους, θα είχαν ξεκαρδιστεί στα γέλια με τις εκτιμήσεις του. Η απόφαση των ΗΠΑ να αποσυρθούν, μετά από 20 χρόνια, ήταν τουλάχιστον εξηγήσιμη και όπως είπε ο Μπάιντεν στο διάγγελμά του «είμαι ο τέταρτος πρόεδρος των ΗΠΑ και δεν θα παραδώσω το πρόβλημα στον πέμπτο». Η εφαρμογή της όμως ήταν πραγματική καταστροφή, ιδιαίτερα για το γόητρο της υπερδύναμης.

Τόσο λάθος είχαν εκτιμήσει την άθλια αφγανική κυβέρνηση, αχυράνθρωποι και υποχείρια των Αμερικανών, που πρώτος ο πρόεδρος Γκάνι εγκατέλειψε τη χώρα με τέσσερα αυτοκίνητα και ένα ελικόπτερο γεμάτο μετρητά. Το ίδιο και για τον αφγανικό στρατό, που λειτουργούσε όσο είχε την στήριξη των Αμερικανών και την αμέριστη συνδρομή της αεροπορίας τους, πλην όμως μόνοι δεν είχαν καμιά διάθεση να πολεμήσουν κατά συμπατριωτών τους, έστω και των ακραίων ισλαμιστών Ταλιμπάν.

Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες είχαν προβλέψει ότι οι Ταλιμπάν για να φτάσουν στην Καμπούλ θα απαιτούνταν τουλάχιστον 90 ημέρες. Βλέποντας την προέλαση τους προέβλεψαν 60 ημέρες. Τελικά η Καμπούλ έπεσε σε διάστημα 72 ωρών, δηλαδή μέσα σε τρεις ημέρες, χωρίς καμία αντίσταση. Η αστυνομία παραδόθηκε και παρέδωσε και εξοπλισμό. Οι στρατιώτες αυτομόλησαν και διασκορπίστηκαν. Η γεωπολιτική ζημιά είναι ανυπολόγιστη και θα αρχίσει να διαφαίνεται σε λίγο.

Ήταν, κατά την εκτίμησή μου, η χαριστική βολή κατά του μονοπολικού κόσμου και της  πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ. Πλέον εγκαινιάζεται πανηγυρικά μια νέα γεωπολιτική και  αρχιτεκτονική ασφάλειας σε μια νέα πραγματικότητα: στον πολυπολικό κόσμο, με νέους αξιόλογους παγκόσμιους παίκτες, όπως η Κίνα και η Ρωσία  και ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία και το Ιράν. Η τόσο γρήγορη κατάρρευση του αφγανικού στρατού και η ταχεία προέλαση των Ταλιμπάν, χωρίς ουσιαστική αντίσταση, σου έδινε την εντύπωση, ότι οι νικητές Ταλιμπάν έκαναν τον γύρο του θριάμβου στη χώρα τους, σπέρνοντας φόβο, απόγνωση και προβληματισμό στους μετριοπαθείς Αφγανούς για το μέλλον .

Ποιοι κερδίζουν 

Όπως αναφέραμε οι φανερά κερδισμένοι είναι η Κίνα, η Ρωσία, η Τουρκία, αλλά και το Ιράν με το Πακιστάν, που αναβαθμίζονται. Ήδη, τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα ουδόλως ανησύχησαν από τις εξελίξεις και διατηρούν τις πρεσβείες τους στην Καμπούλ, έχοντας εκ τω προτέρων εξασφαλίσει επαφές και «συνεργασία» με την κυβέρνηση Ταλιμπάν. Η μεν Ρωσία βοηθώντας τους Ταλιμπάν, όπως οι ΗΠΑ την είχαν “κατηγορήσει”, η δε Κίνα φαίνεται ότι θα είναι από τους πρώτους που θα αναγνωρίσουν τη νέα κυβέρνηση. Το Ιράν ( ευρισκόμενο στο στόχαστρο του Μπάιντεν) έχει έναν κοινό εχθρό με το Αφγανιστάν, τις ΗΠΑ. Άρα και ως γείτονες και ως ακραίοι ισλαμιστές, αμφότερες οι χώρες εκτιμάται ότι θα συνεργαστούν.

Και ερχόμαστε στην Τουρκία. «Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση» είχε πει ο Μάο. Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν πρέπει να είναι ευχαριστημένος με τις εξελίξεις. Δεν είναι περίεργο που οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν ότι θα θεωρούσαν την Τουρκία ως σύμμαχο και όχι ως εχθρό μετά την κατάληψη της Καμπούλ. Φαίνεται ότι οι Ταλιμπάν άκουσαν δυνατά και καθαρά το μήνυμα του Τούρκου προέδρου, ο οποίος είπε ότι συμμερίζεται την ιδεολογία τους!

Έτσι η Τουρκία ξεφεύγει από την δύσκολη θέση που βρισκόταν πριν λίγο και γίνεται κράτος ρυθμιστής πολλών εξελίξεων. Το κυριότερο είναι, ότι λόγω των μεταναστευτικών ροών που αναμένονται, ο Ερντογάν θα παίξει πάλι το βρώμικο παιχνίδι των εκβιασμών και των απειλών κατά της κατώτερης των περιστάσεων ηγεσίας της ΕΕ για “φιλοξενία” των προσφύγων και περισσότερη χρηματοδότηση, εργαλειοποιώντας τους νέους μετανάστες, καθώς και για πολιτική  ανοχή στην πειρατική του δράση.

Οι σκηνές στο αεροδρόμιο της Καμπούλ είναι συγκλονιστικές. Και όπως αναφέρει το  Politico, εκτιμάται ότι τουλάχιστον τρία εκατομμύρια Αφγανοί είναι αποφασισμένοι να εγκαταλείψουν την χώρα. Ο Ερντογάν θα μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει “φρέσκο κρέας” και μάλιστα εκπαιδευμένο από τους Αμερικανούς, για τις επιχειρήσεις του σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη και οπουδήποτε αλλού επιτάσσει η επιθετική, αναθεωρητική μεγαλόπνοη ιδέα του Ζωτικού Χώρου (Lebensraum), της Γαλάζιας Πατρίδας και του Εθνικού Όρκου.

Τραγικός επίλογος

Με τις εξελίξεις, γινόμαστε μάρτυρες του οριστικού θανάτου του μονοπολικού κόσμου και της παντοδυναμίας των ΗΠΑ. Με μια εξευτελιστική αποχώρηση για το κύρος της Αμερικής, που η γεωπολιτική της αξία μικραίνει και θα έχει οδυνηρές επιπτώσεις στην αξιοπιστία της πολιτικής της, ιδιαίτερα μεταξύ των συμμάχων της. Γιατί μια χώρα να εμπιστευθεί τις ΗΠΑ, όταν η πολιτική της είναι συνεχώς η εγκατάλειψη συμμάχων, όπως στο Βιετνάμ, στο Ιράν (Σάχης), το Ιράκ, οι Κούρδοι της Συρίας και τώρα το Αφγανιστάν;

Ο νέος πολυπολικός κόσμος και η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας που δημιουργούνται θα απαιτήσουν νέους παίκτες, ικανούς να ανταπεξέλθουν στις γεωπολιτικές εξελίξεις. Φαίνεται ότι τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία δεν θα αφήσουν την ευκαιρία να πάει χαμένη. Στο παιχνίδι μπαίνουν και περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Τουρκία, το Ιράν, το Πακιστάν και η Ινδία και αναμένονται οι κινήσεις του Ισραήλ, του Κατάρ, της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας.

Όσο για την Ελλάδα, οι εκτιμήσεις και οι προοπτικές είναι δυσοίωνες και επικίνδυνες. Αναμένεται νέα “προσφυγική επίθεση” από την Τουρκία συντόμως, με εκβιασμούς, απειλές, αμφισβητήσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων, με εξόδους ερευνητικών σκαφών και ίσως γεωτρύπανων από το φθινόπωρο, που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Είμαστε έτοιμοι και καλά προετοιμασμένοι, ή εφησυχάσαμε από τις “επαφές” μας και τον “διάλογο” με την Τουρκία, καθώς και τις διαβεβαιώσεις των συμμάχων μας;

Το μάθημα του Αφγανιστάν θα πρέπει όλους να μας διδάξει ότι την κρίσιμη στιγμή θα είμαστε ΜΟΝΟΙ μας και έτσι πρέπει να σχεδιάζουμε και να ενεργούμε. Καλές οι φιλίες και άριστες οι συμμαχίες, πρέπει να επιδιώκονται, ώστε να είμαστε ισχυρότεροι όταν έλθει η ώρα της μοναξιάς και του αγώνα για την πατρίδα, όπως τόσες φορές στο παρελθόν.