Άγεται και φέρεται η Ιταλία από τον στοχοπροσηλωμένο Ερντογάν

Για να κατανοήσει κανείς την αμηχανία που βασιλεύει στην εξωτερική πολιτική της Ιταλίας αρκεί να ρίξει μια ματιά στην κατάσταση στη Λιβύη. Είναι γνωστή η ισχυρή θέση που παραδοσιακά κατείχε η Ιταλία στην πρώην αποικία της ήδη πολύ πριν από το πραξικόπημα του Καντάφι το 1969. Όταν, όμως, το 2011 ο Σαρκοζί προκάλεσε την επέμβαση του ΝΑΤΟ για την ανατροπή του Λίβυου ηγέτη, ο τότε πρωθυπουργός Μπερλουσκόνι αγνόησε επιδεικτικά τα συμφέροντα της χώρας του κι έστειλε κι εκείνος βομβαρδιστικά.

Την ίδια αμηχανία επιδεικνύει και τώρα η κυβέρνηση του Τζουζέπε Κόντε με τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις που έχουν εγκατασταθεί στη Λιβύη. Τον Αύγουστο οι Τούρκοι έθεσαν υπό τον έλεγχο τους το λιμάνι της Μισράτα, όπου σκοπεύουν να εγκαταστήσουν στρατιωτική βάση. Έδιωξαν τους Ιταλούς στρατιωτικούς γιατρούς που εργάζονταν στο νοσοκομείο, το οποίο είχαν δημιουργήσει πριν από χρόνια Ιταλοί στρατιωτικοί.

Στα μέσα Οκτωβρίου οι Τούρκοι έθεσαν υπό τον έλεγχο τους και την ακτοφυλακή της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης, μαζί με τις 20 ακταιωρούς που της είχαν χαρίσει οι Ιταλοί! Οι Τούρκοι ελέγχουν πλέον και επισήμως τις μεταναστευτικές ροές από την Λιβύη προς την Ιταλία.

Η Ρώμη προσπάθησε να ενισχύσει την παρουσία της στις 4 Δεκεμβρίου, όταν ο Ιταλός υπουργός Άμυνας Λορέντζο Γκουερίνι υπέγραψε με τον Λίβυο ομόλογο του στην κυβέρνηση της Τρίπολης, τον Σαλάχ Εντίν αλ Ναμρούς, συμφωνία τεχνικής και στρατιωτικής συνεργασίας. Η συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία μικτής ιταλολιβυκής επιτροπής στρατιωτικής συνεργασίας, ενώ επιβεβαιώνει παλαιότερη δέσμευση των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων να εκκαθαρίσουν από τις νάρκες μεγάλο μέρος της χώρας. Προβλέπει επίσης να ξεκινήσει αμέσως η εκπαίδευση στρατιωτικών γιατρών, ενώ οι αξιωματικοί του υπό δημιουργία ενιαίου στρατού της χώρας θα μπορούν να εκπαιδεύονται στις ιταλικές στρατιωτικές ακαδημίες.

Δημοσιογραφικές πηγές ανέφεραν πως ο Ιταλός υπουργός δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να εγκατασταθεί με ιταλικές δαπάνες νέο στρατιωτικό νοσοκομείο και νέα δωρεάν ενίσχυση της λιβυκής ακτοφυλακής, αλλά σε λιμάνια που δεν θα ελέγχονται από τους Τούρκους. Σύμφωνα με ανταπόκριση του ιταλικού ειδησεογραφικού πρακτορείου Nova, ο Λίβυος υπουργός (θεωρείται ως ο πιο στενά συνδεδεμένος με την Τουρκία) σχολίασε πως η συμφωνία έχει ως σκοπό «η Λιβύη να μην εξαρτάται αποκλειστικά και μόνον από την Άγκυρα».

Η σημασία της Λιβύης για την Ιταλία

Το ίδιο πρακτορείο αποκάλυψε πως στην τελευταία επίσκεψη του Γκουερίνι στην Τρίπολη, τον περασμένο Αύγουστο, το κλίμα ήταν ιδιαίτερα ψυχρό. Ο Ιταλός υπουργός είχε διαμαρτυρηθεί έντονα για την τουρκική συμπεριφορά στην Μισράτα. Σε απάντηση, ο πρωθυπουργός Φαγιέζ αλ Σαράζ είχε ζητήσει από την ιταλική κυβέρνηση να αποστείλει στρατιωτικές δυνάμεις ώστε να αντικαταστήσουν τους Τούρκους, την βοήθεια των οποίων –είχε προσθέσει ο Σαράζ– «πληρώνουμε πολύ ακριβά».

Ο Ιταλός υπουργός είχε απορρίψει την αποστολή στρατιωτών, επικαλούμενος συνταγματικά και νομικά εμπόδια που δεν επιτρέπουν στην Ιταλία να στείλει στρατεύματα σε ξένες χώρες. Ξεκίνησε έτσι τη διαδικασία επεξεργασίας νέων μορφών στρατιωτικής συνεργασίας, που κατέληξε στη συμφωνία των αρχών Δεκεμβρίου.

Με την κίνηση αυτή η Ρώμη δείχνει πως εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για ό,τι συμβαίνει στη Λιβύη, αποφεύγοντας όμως να έρθει σε άμεση αντιπαράθεση με την Τουρκία. Από ό,τι δείχνουν οι κινήσεις της Ρώμης, θεωρεί τη Λιβύη σημαντική και από γεωπολιτικής απόψεως και επειδή είναι ορμητήριο μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, μέσω της Ιταλίας.

Τη σημασία της χώρας από ενεργειακή άποψη φαίνεται πως η Ιταλία τη θεωρεί πλέον χαμένη για πάντα, καθώς ο αριθμός των πετρελαιοπηγών που ελέγχονται από την ιταλική ΕΝΙ, μεταξύ Τριπολίτιδας και Κυρηναϊκής, έχει μειωθεί σημαντικά. Και όχι μόνον η ιταλική κυβέρνηση, αλλά και η ίδια η ΕΝΙ φαίνεται πεπεισμένη πως η επαναφορά των λιβυκών ενεργειακών κοιτασμάτων σε ιταλικά χέρια είναι επιχείρηση δύσκολη κι επίφοβη.

Πριν από μερικούς μήνες είχαμε δημοσιεύσει σε αυτή την ιστοσελίδα το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Λάπο Πιστέλι, υπεύθυνο για τις εκτός Ιταλίας δραστηριότητες του Ομίλου ΕΝΙ, που εξηγούσε πως οι επενδύσεις σε νέα κοιτάσματα υδρογονανθράκων θα γίνονταν μόνον εκεί όπου δεν υπήρχαν κίνδυνοι πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι στην Ανατολική Μεσόγειο την ΕΝΙ ενδιαφέρει το κοίτασμα Zohr της Αιγύπτου και αν προκύψει κάποιο κοίτασμα στην ισραηλινή ΑΟΖ.

Ο απογοητευτικός Ντι Μάϊο

Η έξοδος της ΕΝΙ από την Ανατολική Μεσόγειο μάλλον έχει οριστικοποιηθεί. Πριν από λίγους μήνες ο διευθύνων σύμβουλός της Κλάουντιο Ντε Σκάλτσι είχε προαναγγείλει πως η εταιρεία του θα στρεφόταν σταδιακά προς τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Στις αρχές Δεκεμβρίου η ΕΝΙ και η επίσης ιταλική κρατική ενεργειακή ENEL ανήγγειλαν ότι συγχωνεύτηκαν για την εγκατάσταση διυλιστηρίων με υδρογόνο, ενώ στη Βρετανία η ΕΝΙ έκανε μεγάλη επένδυση στις ανεμογεννήτριες.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να ενταχθεί και η στάση της Ιταλίας απέναντι στην Τουρκία. Στις 4 Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκε η εκδήλωση ΜΕD-Mediterranean Dialogues που για έκτο συνεχές έτος διοργάνωσε στη Ρώμη το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Διεθνούς πολιτικής ISPI. Εφέτος η συνάντηση ήταν διαδικτυακή και ήταν εύκολο να την παρακολουθήσει κανείς.

Άκουσα την παρέμβαση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που είναι μόνιμος προσκεκλημένος. Άκουσα και την παρέμβαση του Νίκου Δένδια, αλλά κυρίως άκουσα με μεγάλη προσοχή την παρέμβαση του Ιταλού ομολόγου τους, του Λουίτζι Ντι Μάϊο. Η ελπίδα μου ήταν να μας φωτίσει για την ιταλική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο. Μάταια όμως. Η παρέμβαση του Ντι Μάϊο ήταν ένα από εκείνα τα κείμενα, για τα οποία συνήθως είναι υπερήφανοι οι κακοί διπλωμάτες. Είχε καταφέρει με πολλά λόγια να μην πει απολύτως τίποτα: ευχολόγια, κοινοτοπίες, αοριστολογίες περί διαλόγου, ειρήνης και οικονομικής συνεργασίας «μεταξύ των δυο ακτών της Μεσογείου».

Δεν αισθάνονται να κινδυνεύουν

Στις παρεμβάσεις της εξαήμερης εκδήλωσης, βεβαίως, η Ανατολική Μεσόγειος ήταν παρούσα, αλλά υπό τη μορφή της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ, ως ένα από τα πολλά ενεργειακά θέατρα τα οποία εξετάζουν και μελετούν οι Ιταλοί ιθύνοντες, αλλά στα δύσκολα κρατάνε αποστάσεις. Και βεβαίως, αναφέρθηκε πως στο θέατρο αυτό η Τουρκία “φιλονικεί” με την Ελλάδα και την Κύπρο για τα ενεργειακά. Και αυτό ήταν όλο. Ούτε Αιγαίο, ούτε UNCLOS, ούτε ΑΟΖ.

Εν κατακλείδι, οι Ιταλοί δεν έχουν πλήρη επίγνωση της έκτασης και του βάθους της κρίσης που έχει προκαλέσει η Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο. Αγνοούν τις επίμονες διεκδικήσεις που προβάλει η Άγκυρα ήδη πριν από την ανάδειξη του Ερντογάν και θεωρούν πως η Τουρκία είναι ένας περιφερειακός παίκτης, τον οποίο μπορούν να διαχειριστούν.

Δεν αισθάνονται να κινδυνεύουν από τις κινήσεις του Ερντογάν και παραμένουν πεπεισμένοι πως δεν θα χρησιμοποιήσει το στρατιωτικό εργαλείο εναντίον της Ελλάδας ή της Κύπρου. Περιμένουν, λοιπόν, να βρεθεί κάποια, οποιαδήποτε, διπλωματική λύση και να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Στο μεταξύ ευθυγραμμίζονται άκριτα με τις μεγάλες δυνάμεις της Δύσης, που ταυτίζονται πλέον με το Βερολίνο, αφού ο πρόεδρος Τράμπ είχε αποφασίσει η Ουάσιγκτον να είναι απούσα.