Αμερικανικά όπλα σε κυπριακά χέρια

Η τουρκική εφημερίδα Γενί Σαφάκ (Yeni Safak) σε δημοσίευμα της 28ης Αυγούστου με τίτλο «Επιτακτική η κατασκευή ναυτικής βάσης στη Νήσο (της Κύπρου)» αποκάλυψε την πρόθεση της Τουρκίας να προβεί στην κατασκευή ναυτικής βάσης στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το τουρκικό ναυτικό έχει υποβάλει αίτημα στο υπουργείο Εξωτερικών προκειμένου να δοθεί το πράσινο φως στην εκτέλεση έργων για την κατασκευή της βάσης που προορίζεται για την αγκυροβόληση τουρκικών πολεμικών πλοίων. Το εν λόγω αίτημα συμπίπτει χρονικά με την κατασκευή ήδη από τον Μάιο 2018 μόνιμων στρατιωτικών εγκαταστάσεων από το τουρκικό πολεμικό ναυτικό στην κατεχόμενη πόλη της Αμμοχώστου.

Στόχος της Τουρκίας η υλοποίηση στρατηγικής η οποία προβλέπει την μετατροπή κυριολεκτικά της κατεχόμενης Κύπρου σε στρατιωτική βάση προκειμένου να ελεγχθούν από την ίδια οι θαλάσσιες οδοί της Ανατολικής Μεσογείου. Και τούτο διότι ο de facto εγκλωβισμός της Τουρκίας στα δικά της χωρικά ύδατα με δεδομένο ότι τα τρία βασικά λιμάνια της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης και της Μερσίνας είναι από θαλάσσης αποκλεισμένα επιβάλλουν μειονεκτική γεωπολιτική θέση καθώς εμποδίζεται η διασύνδεση της Τουρκίας με τον δυτικό κόσμο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Οι τουρκικές ναυτικές βάσεις στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο έρχονται να αποτελέσουν προέκταση του ναύσταθμου της Μερσίνας ώστε η Τουρκία να αποκτήσει θαλάσσιο στρατηγικό βάθος. Την εν λόγω στρατηγική αναγκαιότητα έχει αποτυπώσει ο Άχμεντ Νταβούτογλου, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας στο βιβλίο του με τίτλο «Στρατηγικό Βάθος: Η θέση της Τουρκίας στη Διεθνή Σκηνή» (Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu).

Ειδικά ως προς την Κύπρο στη σελίδα 175 του βιβλίου με υπότιτλο «Ο Στρατηγικός Γόρδιος Δεσμός της Τουρκίας: Η Κύπρος», ο Νταβούτογλου παρουσιάζει τη γεωπολιτική αξία της Κύπρου ως εξής: «Η Κύπρος διαθέτει κεντρική θέση μέσα στην παγκόσμια ήπειρο αφού βρίσκεται σε ίση απόσταση από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Μαζί με την Κρήτη βρίσκεται σε μία γραμμή πάνω στην οποία διασταυρώνονται οι θαλάσσιες οδοί. Η Κύπρος κατέχει θέση μεταξύ των Στενών, που χωρίζουν Ευρώπη και Ασία, και της Διώρυγας του Σουέζ, που χωρίζει Ασία και Αφρική, ενώ ταυτόχρονα έχει τη θέση μίας σταθερής βάσης και ενός αεροπλανοφόρου, που θα πιάνει το σφυγμό των θαλασσίων οδών του Άντεν και του Χορμούζ μαζί με τις λεκάνες του Κόλπου και της Κασπίας που είναι οι πιο σημαντικοί οδοί σύνδεσης Ευρασίας-Αφρικής».

Ο πηρύνας της τουρκικής πολιτικής έναντι της Κύπρου συμπυκνώνεται στη σελίδα 180 του βιβλίου όπου καθίσταται σαφές ότι την Κύπρο δεν μπορεί να αγνοήσει καμία περιφερειακή ή παγκόσμια δύναμη που κάνει στρατηγικούς υπολογισμούς στη Μέση Ανατολή, την Ανατολική Μεσόγειο, το Αιγαίο, το Σουέζ, την Ερυθρά θάλασσα και τον Κόλπο. Και τούτο διότι η Κύπρος βρίσκεται σε τόσο ιδανική απόσταση απ’ όλες τις περιοχές, που έχει την ιδιότητα μίας παραμέτρου που τις επηρεάζει όλες άμεσα.

Τουρκικό ορμητήριο

Ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας αποτελεί γνήσιο εκφραστή της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής που φέρει νεοθωμανικό και ισλαμικό μανδύα εξηγώντας στο βιβλίο του ως προς την περίπτωση της Κύπρου ότι «μία χώρα που αγνοεί την Κύπρο δεν μπορεί να είναι ενεργή στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές» καθώς και ότι «η Τουρκία, το στρατηγικό πλεονέκτημα που απέκτησε την δεκαετία του 1970, πρέπει να το αξιοποιήσει όχι ως στοιχείο μίας αμυντικής κυπριακής πολιτικής με στόχο την διαφύλαξη του σημερινού status quo, αλλά ως ένα θεμελιώδες στήριγμα μίας επιθετικής θαλάσσιας στρατηγικής διπλωματικού χαρακτήρα».

Η υλοποίηση της τουρκικής στρατηγικής για πρόσκτηση θαλάσσιας ισχύος χρησιμοποιώντας ως εφαλτήριο την Κύπρο συντελείται στοχευμένα όχι μόνο με την κατασκευή ναυτικών βάσεων αλλά και με την αποστολή του τουρκικού γεωτρύπανου «Πορθητής» (Fatih) στην ανατολική Μεσόγειο καθιστώντας ξεκάθαρο ότι η Τουρκία επιθυμεί να είναι παρούσα στα ενεργειακά δρώμενα της περιοχής. Η θαλάσσια περιοχή που θα επιλεγεί για την πραγματοποίηση γεώτρησης εκτιμάται ότι δύναται να φέρει στο προσκήνιο τη διάσταση θέσεων για την οριοθέτηση των ΑΟΖ ανάμεσα στις Τουρκία, Κύπρο, Ελλάδα και Αίγυπτο.

Συγκεκριμένα, στην περίπτωση που το τουρκικό γεωτρύπανο επιλεγεί να εκτελέσει γεώτρηση την περιοχή δυτικά της Κύπρου, δηλαδή ανοιχτά του Ακάμα, τότε η Τουρκία αφενός θα αμφισβητήσει εμπράκτως τη συμφωνία για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) που έχουν υπογράψει η Κύπρος και η Αίγυπτος. Αφετέρου θα επιχειρήσει να παγιώσει τη διακηρυγμένη τουρκική θέση ότι η ΑΟΖ της Κύπρου δεν εφάπτεται με την ελληνική, αγνοώντας το σύμπλεγμα Καστελόριζου-Στρογγύλης που εγγυάται την επέκταση της ελληνικής ΑΟΖ νοτιοανατολικά και την συνάντηση της με την κυπριακή ΑΟΖ για 24 ναυτικά μίλια.

Άρση αμερικανικού εμπάργκο όπλων

Υπό τα δεδομένα, η εκκίνηση την τρέχουσα χρονική περίοδο των νομοθετικών διαδικασιών στις ΗΠΑ για την άρση του εμπάργο όπλων που επιβλήθηκε το 1987 στην Κύπρο αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Συγκεκριμένα, ο αμερικανικός Νόμος για τον Αμυντικό Προϋπολογισμό Οικονομικού ΄Ετους 2019 H.R. 5515 προβλέπει την υποβολή έκθεσης από τους υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών εντός τριών μηνών προς τις αρμόδιες επιτροπές του Κογκρέσου με αντικείμενο τη σχέση ασφάλειας ΗΠΑ-Κύπρου, και την αποτίμηση του εμπάργκο όπλων όπως αυτό έχει εφαρμοστεί με την απαγόρευση της εξαγωγής αμερικανικού αμυντικού υλικού προς τις ένοπλες δυνάμεις της Κύπρου.

Σημειωτέον δε ότι είχε προηγηθεί η υποβολή του νομοσχεδίου H.R. 5508 από τον Δημοκρατικό γερουσιαστή Μπομπ Μενέντεζ, υψηλόβαθμο μέλος της επιτροπής εξωτερικών που επίσης εστιάζει στον τερματισμό του αμερικανικού εμπάργκο όπλων στην Κύπρο. Στην εισηγητική έκθεση, το εν λόγω νομοσχέδιο αναγνωρίζει -μεταξύ άλλων- ότι η άρση του ισχύοντος αμερικανικού εμπάργο όπλων σε βάρος της Κύπρου θα απελευθερώσει στρατιωτικό υλικό το οποίο δύναται να χρησιμοποιηθεί για την προστασία των ενεργειακών υποδομών στην Ανατολική Μεσόγειο έναντι απειλών που προέρχονται από τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Χεζμπολάχ κ.α.

Επίσης επισημαίνει ότι «το αμερικανικό εμπάργκο όπλων του 1987 επεβλήθη με ζητούμενο τον περιορισμό των πωλήσεων όπλων τόσο στην Κυπριακή Δημοκρατία όσο και στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου προκειμένου να αποφευχθεί η παρεμπόδιση των ειρηνευτικών προσπαθειών επανένωσης της Νήσου. Στην πραγματικότητα ωστόσο σήμερα τουλάχιστον 30 χιλιάδες Τούρκοι στρατιώτες σταθμεύουν στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου εφοδιασμένοι με αμερικανικά όπλα που προμηθεύονται από την Τουρκία». Καθίσταται προφανές στην εισηγητική του νομοσχεδίου ότι η επιβολή του αμερικανικού εμπάργο όπλων έχει τοις πράγμασι απωλέσει την αιτιολογική της βάση.

Η άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων προς την Κύπρο εκτιμάται ότι θα θέσει στέρεες βάσεις στη στρατηγική συνεργασία των δύο χωρών. Έχοντας μάλιστα ως δεδομένο ότι η Μεγαλόνησος συνιστά κρίσιμο μέλος του παγκόσμιου συνασπισμού για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία και συνεργάζεται στενά με την Ουάσινγκτον στον τομέα ανταλλαγής πληροφοριών.

Ανάγκη γεωπολιτικών ερεισμάτων

Εξίσου σημαντικά, η αμυντική θωράκιση της Κύπρου μέσα από τη δυνατότητα αγοράς αμερικανικού στρατιωτικού υλικού θα υποβοηθήσει την ίδια τόσο στην αντιμετώπιση εξωτερικών κινδύνων όσο και στη διεξαγωγή ανθρωπιστικών επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή. Σημειωτέον ότι η αναγκαστική μέχρι σήμερα προμήθεια από την Κύπρο μη δυτικών προδιαγραφών οπλικών συστημάτων για τη διεξαγωγή τακτικών επιχειρήσεων είναι εφικτό να αντικατασταθεί με αμερικανικά όπλα στρατηγικής αποτροπής όπως οι πύραυλοι εδάφους-αέρος Πάτριοτ.

Σε κάθε περίπτωση, η ανάσχεση της τουρκικής επεκτατικής στρατηγικής έναντι της Κύπρου προϋποθέτει την ισχυροποίηση της τελευταίας μέσα από τη δημιουργία διπλωματικών, γεωπολιτικών και διεθνών ερεισμάτων έναντι της Τουρκίας. Οι συνεργασίες της Κύπρου με το Ισραήλ, την Ελλάδα, την Αίγυπτο και την Ιορδανία στον τομέα διεξαγωγής κοινών ναυτικών και αεροπορικών συνεκπαιδεύσεων θέτουν γερά θεμέλια για την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα.

Η ενίσχυση επίσης της γεωοικονομικής διπλωματίας με την ανάπτυξη και συνεκμετάλλευση ενεργειακών πόρων σε θαλάσσια οικόπεδα της Ανατολικής Μεσογείου και η οικοδόμηση ναυτικής ισχύος σε συνεργασία με γειτονικές χώρες για την ενίσχυση της ασφάλειας των ΑΟΖ αποτελεί δικλείδα ασφάλειας έναντι των όποιων επιθετικών ενεργειών της Τουρκίας.
Στο πλαίσιο της υφιστάμενης γεωπολιτικής πραγματικότητας, η άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων αναμφισβήτητα θα συμβάλλει στην μετατροπή της Κύπρου σε χώρα πρώτης γραμμής και συνεισφορέα ασφάλειας.