Αμήχανη η Δύση απέναντι στον εκτός ορίων Ερντογάν

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός  – 

Είναι ξεκάθαρο πως τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί είναι απρόθυμοι να διαβούν τον Ρουβίκωνα όσον αφορά τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Κι αυτό παρότι συμφωνούν πως η συμπεριφορά του Ερντογάν έχει υπερβεί τα όρια. Γι’ αυτό και η ΕΕ δεν ακύρωσε τη σύνοδο κορυφής με την Τουρκία (26 Μαρτίου στη Βάρνα). Οι προσδοκίες, πάντως, από αυτή τη σύνοδο είναι πολύ χαμηλές. Το βαρύ κλίμα στη Δύση προς το παρόν εκδηλώνεται κυρίως με λόγια.

Η αυστηρή ανακοίνωση του άτυπου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 23 Φεβρουαρίου και για το Αιγαίο και για την κυπριακή ΑΟΖ ήταν αλάνθαστη ένδειξη ότι έστω και καθυστερημένα η ΕΕ αρχίζει να εγκαταλείπει την παραδοσιακά κραυγαλέα ποντιοπιλατική στάση της, χωρίς όμως να τραβάει το σκοινί. Κι αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι στο ίδιο πνεύμα ήταν και η απόφαση της τακτικής συνόδου κορυφής.

Το σήμα είχε δώσει λίγο νωρίτερα η ίδια η Μέρκελ. Ενώ ο εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης είχε αποφύγει επιμελώς να καταδικάσει την τουρκική εισβολή στο Αφρίν, λίγο αργότερα η καγκελάριος την χαρακτήρισε απαράδεκτη. Αντιδρώντας, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ανταπέδωσε τα πυρά, χαρακτηρίζοντας απαράδεκτη και εκτός τόπου και χρόνου την δήλωση Μέρκελ. Την κατηγόρησε ότι αναπαράγει την προπαγάνδα των “τρομοκρατών”, δηλαδή των Κούρδων. Ο Ερντογάν, μάλιστα, επικοινώνησε με τον Γερμανό πρόεδρο Σταϊνμάγιερ για να διαμαρτυρηθεί, παρακάμπτοντας επιδεικτικά την καγκελάριο, η οποία και ασκεί εξουσία.

Στο περιθώριο της συνόδου κορυφής, ο Τσίπρας είχε συναντήσεις με την Μέρκελ, τον Μακρόν, τον Τουσκ και τη Μέι, σε μία προσπάθεια να κινητοποιήσει τους Ευρωπαίους στην άσκηση πιέσεων προς την Άγκυρα. Παραλλήλως, σύμφωνα με πληροφορίες, η Αθήνα έχει κινηθεί και προς την κατεύθυνση της Ουάσιγκτον. Ο Κοτζιάς, άλλωστε, είχε εδώ και αρκετές ημέρες ζητήσει από τον μέχρι πρότινος Αμερικανό ομόλογό του να αναλάβει την πρωτοβουλία για μία συνάντηση των δύο με τον Τσαβούσογλου, στο πλαίσιο της οποίας θα συζητείτο και η υπόθεση των δύο στρατιωτικών.

Η ματαίωση της τριμερούς

Η τριμερής συνάντηση είχε δρομολογηθεί, αλλά η αντικατάσταση του Τίλλερσον την ματαίωσε. Είναι ενδεικτική, ωστόσο, η δήλωση του Αμερικανού πρέσβη Πάιατ ότι οι ΗΠΑ δεν νίπτουν τας χείρας τους στην υπόθεση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών. Λίγο μετά από αυτή τη δήλωση, την Πέμπτη, πραγματοποιήθηκε τηλεφωνική επικοινωνία Τραμπ-Ερντογάν.

Όπως προκύπτει από τις λίγες πληροφορίες που έγιναν γνωστές και όπως βασίμως μπορούμε να υποθέσουμε, το κύριο θέμα της συζήτησης των δύο ήταν η κατάσταση στη Συρία και ειδικά το μέλλον της πόλης Μανμπίτζ. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, οι δύο πλευρές βρίσκονται σε φάση συνεννόησης, αλλά δεν έχουν ακόμα καταλήξει σε συμφωνία.

Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί την οθωμανική παράδοση της ομηρίας και του παζαριού για την απόσπαση ανταλλαγμάτων όχι μόνο προς την Ελλάδα με την υπόθεση των δύο στρατιωτικών, αλλά και έναντι ισχυρών χωρών, όπως οι ΗΠΑ και η Γερμανία. Υπενθυμίζουμε την περίπτωση του Γερμανού τουρκικής καταγωγής δημοσιογράφου, ο οποίος απελευθερώθηκε μετά από πολύμηνη φυλάκιση κι αφού η Άγκυρα εξασφάλισε ανταλλάγματα από το Βερολίνο.

Η περίπτωση του πάστορα Μπράνσον

Ακόμα πιο χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αμερικανού πάστορα Μπράνσον, ο οποίος βρίσκεται στις τουρκικές φυλακές από τον Οκτώβριο του 2016. Ο Μπράνσον, που ήταν υπεύθυνος για έναν προτεσταντικό ναό στη Σμύρνη επί 20 σχεδόν χρόνια κατηγορείται ότι «ανήκει και συμμετέχει στη διεύθυνση» του δικτύου Γκιουλέν. Ο Ερντογάν είχε δηλώσει τον περασμένο Σεπτέμβριο ότι είναι έτοιμος να τον ανταλλάξει με τον Γκιουλέν, που είναι εγκατεστημένος στην Πενσιλβάνια.

Όπως προκύπτει και από τα παραπάνω, είναι πολύ αμφίβολο εάν οι παρεμβάσεις τρίτων είναι σε θέση να ασκήσουν αποτελεσματική πίεση στην Άγκυρα στην υπόθεση των δύο στρατιωτικών. Ούτε μπορεί η Αθήνα να ποντάρει στην τουρκική Δικαιοσύνη. Στην Τουρκία δεν υπάρχει Κράτος Δικαίου. Μπορεί να υπάρχουν όλοι οι σχετικοί θεσμοί, αλλά στην πραγματικότητα λειτουργούν προσχηματικά, ειδικά όταν πρόκειται για υποθέσεις κρατικού ενδιαφέροντος. Οι σχετικές αποφάσεις λαμβάνονται με πολιτικά κριτήρια.

Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, πως όλο αυτό το διάστημα, η Άγκυρα ανεβάζει το θερμόμετρο, δεσμεύοντας συνεχώς θαλάσσιες περιοχές με την έκδοση NAVTEX και με την πραγματοποίηση ασκήσεων. Το έκανε κι αυτές τις ημέρες στο Αιγαίο, παρότι η διμερής συμφωνία για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης προβλέπει ότι δεν θα διεξάγονται ασκήσεις κατά τη διάρκεια των κυριότερων εθνικών και θρησκευτικών εορτών.

“Ασπίδα της Μεσογείου”

Στο ίδιο πλαίσιο εγγράφεται και η τουρκική ναυτική επιχείρηση “Ασπίδα της Μεσογείου”, η οποία πραγματοποιείται εδώ και μήνες με βάση τη NAVTEX 823/17. Ο επίσημος σκοπός της επιχείρησης είναι η ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Στην πραγματικότητα, όμως, σκοπός είναι η επίδειξη της τουρκικής ναυτικής ισχύος, η οποία, βεβαίως, συνδέεται με τις έρευνες για φυσικό αέριο στην κυπριακή ΑΟΖ.

Αυτές τις ημέρες, η Άγκυρα ανακοίνωσε την αναβάθμιση της επιχείρησης με τη συμμετοχή δυο κορβετών και δυο υποβρυχίων. Η αναβάθμιση είναι μία έμμεση απάντηση στην παρουσία μονάδων του 6ου Στόλου στην Κύπρο με ναυαρχίδα το Iwo Jima (μεγάλο πλοίο υποστήριξης αμφιβίων επιχειρήσεων κλάσης Wasp).

Επισήμως, οι αμερικανικές ναυτικές μονάδες βρίσκονται στην περιοχή για προγραμματισμένες ασκήσεις με το Ισραήλ. Είναι σαφές, όμως, πως η παρουσία τους είναι και ένα μήνυμα στην Άγκυρα να μην τολμήσει να εμποδίσει τις έρευνες που πραγματοποιούν στο θαλάσσιο οικόπεδο 10 δύο ειδικά σκάφη για λογαριασμό της Exxon Mobil εν όψει της προγραμματισμένης για το ερχόμενο φθινόπωρο γεώτρησης.