Ανάμεσα στην “εντροπία” και τα φαντάσματα ο Ερντογάν

Βολές εναντίον όλων εξαπολύει ο Ερντογάν, πιεσμένος από την πτώση της λίρας και την κακή κατάσταση της οικονομίας, αλλά και από το κύμα αμφισβήτησης των επιλογών του. Την ίδια ώρα, βλέπει πλέον εμπόδια και στα σχέδιά του για επιβολή τόσο στην νοτιοανατολική Μεσόγειο όσο και στον σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο, γεγονός που τον καθιστά “θηρίο στο κλουβί”.

Σε ένα νέο ντελίριο, ο Τούρκος πρόεδρος τα έβαλε σήμερα με τις “δυνάμεις του κακού”, ξεσπώντας όχι μόνον εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου, όπως συνηθίζει, αλλά και εναντίον χωρών, όπως η Αίγυπτος, που κάποτε θεωρούσε φιλικές και είχε σχεδόν καταφέρει τον προσεταιρισμό τους. Εγκλωβισμένος στις συνέπειες των επιλογών του, οι οποίες δεν του “βγαίνουν” τόσο καλά όσο στο παρελθόν, ο Ερντογάν συνεχίζει να κυνηγά φαντάσματα, καθώς αδυνατεί ή δεν θέλει να συνειδητοποιήσει πως όλο αυτό που βιώνει δεν είναι τίποτε άλλο,  παρά η “εντροπία” της “αταξίας” που ο ίδιος προκάλεσε.

Αφορμή για το νέο ξέσπασμα του “σουλτάνου” στάθηκε η κοινή διακήρυξη των υπουργών Εξωτερικών της πενταμερούς Κύπρου, Ελλάδας, Γαλλίας, Αιγύπτου και ΗΑΕ, οι οποίοι καταδίκασαν το σύνολο των προκλητικών ενεργειών του. Οι ρίζες, ωστόσο, των προβλημάτων που αντιμετωπίζει είναι βαθύτερες και έχουν τραφεί κυρίως από την αμετροέπειά του και την σχεδόν αυτιστική αντίληψη ότι “παίζει μόνος του”.

Η αφορμή 

Οι πέντε υπουργοί Εξωτερικών καταδίκασαν την κλιμάκωση των τουρκικών παραβιάσεων στον εθνικό εναέριο χώρο της Ελλάδας, καθώς και τις συνεχιζόμενες τουρκικές παράνομες δραστηριότητες στην κυπριακή ΑΟΖ. Δεν είναι, ωστόσο, η πρώτη φορά που μια πολυεθνική οντότητα καταδικάζει τις ενέργειες της Τουρκίας.

Οι ίδιοι επέκριναν τους χειρισμούς του Τούρκου προέδρου στο μεταναστευτικό, κατηγορώντας τον ότι «εργαλειοποιεί αμάχους», ενώ καταδίκασαν έντονα την στρατιωτική παρέμβαση της Τουρκίας στη Λιβύη, καθώς και τα μνημόνια που υπέγραψε με την κυβέρνηση Σάρατζ. Και αυτά όμως, ο Ερντογάν τα έχει ακούσει αρκετές φορές, αλλά συνεχίζει την εκτέλεση των προκλητικών σχεδίων του.

Αυτό που εξόργισε τον Τούρκο πρόεδρο ήταν η σύνθεση της πολυεθνικής ομάδας υπουργών που καταδίκασε τις ενέργειές του, την δεδομένη χρονική στιγμή. Πέρα από το γεγονός ότι η τηλεδιάσκεψη έγινε στο πλαίσιο του μηχανισμού “3+1”, η παρουσία του Λε Ντριάν σηματοδοτεί την επιστροφή της Γαλλίας στα τεκταινόμενα στην νοτιοανατολική Μεσόγειο. Γεγονός που συνεπάγεται μεγαλύτερα εμπόδια στα σχέδια του Ερντογάν για την κυπριακή ΑΟΖ, όπου, εκτός των Αμερικανών δρασηριοποιούνται και εταιρίες γαλλικών συμφερόντων.

Από την άλλη, η παρουσία του Αιγύπτιου υπουργού Εξωτερικών, Σούκρι, και ακόμη περισσότερο του ομολόγου του των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Αλ Ναχιάν, επιβεβαιώνουν, πέρα από την ήττα του Ερντογάν στα σχέδια για ηγεμονία στον αραβικό κόσμο, ότι η επιχείρησή του να αλώσει τη Λιβύη μέσω του Σάρατζ δεν θα είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η Αίγυπτος και τα Εμιράτα στηρίζουν τον στρατάρχη Χαφτάρ, εναντίον του οποίου μάχονται Τούρκοι στρατιωτικοί και Σύροι τζιχαντιστές που η Άγκυρα έστειλε ως μισθοφόρους στη Λιβύη.

Οι ρίζες του κακού

Τα παραπάνω εξηγούν την ένταση και τις αναφορές του Ερντογάν, στην παραληρηματική και παραλλήλως προσεγμένη δήλωση του Τούρκου προέδρου, ο οποίος τόνισε: «Θα συνεχίσουμε μέχρι τέλους να υπερασπιζόμαστε τα συμφέροντα και τα δικαιώματα μας στη Μεσόγειο, στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Δεν θα αφήσουμε το πεδίο ούτε στο PKK ούτε στο FETO, αλλά ούτε στα Αρμενικά και Ελληνικά λόμπι όπως και ούτε στις εχθρικές δυνάμεις όπως και στις δυνάμεις του κακού πηγάζουν από χώρες το Κόλπου».

Αυτές οι “δυνάμεις του κακού” δεν είναι, ωστόσο, μόνον τα ΗΑΕ, αλλά κυρίως η Σαουδική Αραβία, ο μεγάλος αντίπαλος του Ερντογάν στο σχέδιο του να αναδειχθεί ηγέτης του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου. Ένα σχέδιο που θα εξυπηρετούσε το οθωμανικό όραμά του για πλήρη κυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά απαραίτητη σε αυτό ήταν η σύμπραξη της Αιγύπτου. Ο Ερντογάν είχε πετύχει αρχικά αυτή την σύμπραξη όταν, μετά την σχεδόν πολεμική αντιπαράθεσή του με το Ισραήλ, στήριξε τους Αλελφούς Μουσουλμανους. Δεν υπολόγισε, ωστόσο, την ανατροπή τους και την έλευση του Σίσι στην εξουσία, ο οποίος προσδέθηκε στο άρμα της Σαουδικής Αραβίας.

Το ίδιο σχέδιο θέλησε να εφαρμόσει και με την “ανοιχτή αγκαλιά” προς τους Σύρους πρόσφυγες. Η τριπλή εισβολή του όμως στη Συρία και τώρα η επιχειρούμενη εισβολή στη Λιβύη έφεραν εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα. Καμιά αραβική χώρα δεν βλέπει με καλό μάτι μια συνεργασία μαζί του, παρά μόνο το Κατάρ, το οποίο επίσης αντιμετωπίζει, συχνά-πυκνά, προβλήματα με τους ομόφυλους και ομόδοξους γείτονές του.

Το νέο status

Ο Ερντογάν βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που “πέφτει και σηκώνεται”. Στο παρελθόν είχε έρθει στα πρόθυρα πολέμου με τον Πούτιν, με τον οποίο τώρα συνεργάζεται σχεδόν άψογα, οικονομικά και στρατιωτικά, παρά τις επιμέρους διαφορές για την κρίση στη Συρία και τη Λιβύη. Το ίδιο έκανε κατά κάποιον τρόπο και με τον Τραμπ, αν και οι στενοί δεσμοί του με τη Μόσχα εμποδίζουν, για την ώρα, την πλήρη εξισορρόπηση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.

Αυτή τη φορά όμως υπάρχει και ένας άλλος παράγοντας: η εσωτερική αμφισβήτηση και η πορεία της οικονομίας προς την κατάρρευση. Ο Ερντογάν “επέζησε” πολιτικά ενός αμφιλεγόμενου πραξικοπήματος, φυλάκισε δεκάδες χιλιάδες πολιτικούς αντιπάλους του και ολοκλήρωσε μια συνταγματική μεταρρύθμιση που του δίνει υπερεξουσίες. Αμφισβητήθηκε όμως στις δημοτικές εκλογές και έχασε όλους τους μεγάλους δήμους, ενώ αμφισβητείται και τώρα για τους χειρισμούς του στην αντιμετώπιση της πανδημίας, αλλά και για την κατάσταση της οικονομίας, την οποία πολλοί χρεώνουν στην αστάθμητη επεκτατική πολιτική του.

Το κύμα αμφισβήτησης του Ερντογάν δεν έχει πάρει βέβαια κάποια δυναμική ανατροπής του. Υπάρχει όμως. Εκείνος που δεν υπάρχει είναι ο ηγέτης που θα τον ανατρέψει, με μια εξαίρεση, ίσως, τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Ιμάμογλου, τον οποίο, και εδώ είναι το παράδοξο, ο ίδιος ο Ερντογάν ανέδειξε στην προσπάθειά του να τον βγάλει εκτός παιχνιδιού.