Ανατολίτικο μυστήριο η συνάντηση Τίλερσον-Ερντογάν

του Βαγγέλη Γεωργίου  – 

Φαίνεται ότι η συνέντευξη τύπου της φιλικής στα ΜΜΕ εκπροσώπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Heather Nauert στην Τρίτη, ήταν από τις πλέον κουραστικές. Οι ερωτήσεις των δημοσιογράφων για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις μάλλον εξάντλησαν την Nauert. Μόλις τελείωσαν οι σχετικές ερωτήσεις έφερε τα χέρια της στο πρόσωπό της πριν προχωρήσει στο επόμενο θέμα. Οι διαδοχικές συναντήσεις του προϊσταμένου της Ρεξ Τίλερσον με τον Ταγίπ Ερντογάν και τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις 15 και 16 Φεβρουαρίου αντίστοιχα, δείχνουν ότι η αμερικανική διπλωματία δοκιμάζεται σοβαρά.

Η συνάντηση του επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας με τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν διήρκεσε τρεις ώρες και ένα τέταρτο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συζήτηση πραγματοποιήθηκε χωρίς την παρουσία διερμηνέα από την πλευρά των Αμερικανών, ξεφεύγοντας από το πρωτόκολλο. Πρόκειται για το σημαντικότερο ίσως ταξίδι του Τίλερσον στην έως τώρα υπουργική του θητεία. Παρόλα αυτά ρόλο μεταφραστή ανέλαβε ο Μελβούτ Τσαβούσογλου.

Οι Τούρκοι θέλουν να αποκλείσουν το ενδεχόμενο διαρροής του περιεχομένου της συζήτησης. Σύμφωνα με ανώνυμη τουρκική πηγή, ο Ερντογάν έθεσε ρητά τις προτεραιότητες και τις προσδοκίες του στον Τίλερσον, ενώ συζητήθηκε η κατάσταση στο Ιράκ και ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας. Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε: “συμμετείχαμε σε μια παραγωγική και ανοιχτή συζήτηση για έναν αμοιβαία επωφελή δρόμο προς τα εμπρός στη σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας“.

Ενδείξεις εξομάλυνσης

Μετά τη συνάντηση του Τίλερσον με τον Τούρκο ομόλογό του Μελβούτ Τσαβούσογλου το πρωΐ της Παρασκευής έκαναν δηλώσεις στους δημοσιογράφους. Ο Τίλερσον είπε: “οι ΗΠΑ και η Τουρκία μοιράζονται κοινούς στόχους για τη Συρία, όπως την νίκη έναντι του Ισλαμικού Κράτους, τη διασφάλιση ασφαλών και σταθερών ζωνών αλλά και την ανεξαρτησία και ενότητα της Συρίας“.

Ο Τίλερσον περιορίστηκε να διαμηνύσει στον Τούρκο ομόλογό του να περιορίσει η Τουρκία την στρατιωτική της επιχείρηση στο Αφρίν, αποφεύγοντας δράσεις που θα κλιμακώσουν την ένταση στην περιοχή. Δεσμεύτηκε, μάλιστα, ότι τα όπλα που διατίθενται στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) θα χρησιμοποιηθούν σε ειδικές αποστολές, ενώ θα αυξάνεται σταδιακά η παροχή τους.

Ο Τίλερσον σημείωσε ότι οι στόχοι των δύο πλευρών είναι κοινοί και εάν συντονιστούν και κατά των άλλων τρομοκρατικών ομάδων, εκτός του Ισλαμικού Κράτους, θα έχουν πιο στενή συνεργασία. Ένα θέμα είναι –πρόσθεσε– και το Μάνμπιτζ, περιοχή την οποία ελέγχουν οι Κούρδοι, από κοινού με Αμερικανούς.

Απαντώντας σε ερωτήσεις, ο Τσαβούσογλου είπε ότι διατυπώθηκε η προσμονή των δύο πλευρών να λυθούν ζητήματα διώξεων στελεχών των διπλωματικών αντιπροσωπειών των ΗΠΑ στην Άγκυρα. Τόνισε ότι για την Τουρκία το Αφρίν είναι θέμα ασφάλειας, προσθέτοντας ότι οι ΗΠΑ πρέπει να τηρήσουν τον λόγο τους κι ότι οι Κούρδοι του YPG θα αποχωρήσουν από το Μάνμπιτζ. «Να αποφασίσουμε ποιοι θα επιβάλλουν εκεί την ασφάλεια».

Στηριζόμενοι σε αυτό, οι Τούρκοι υπέβαλλαν στον Τίλερσον, μέσω Τούρκου αξιωματούχου, πρόταση για απόσυρση της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG ανατολικά του Ευφράτη στη Συρία. Σύμφωνα με την πρόταση την περιοχή Μανμπίτζ στη βόρεια Συρία θα ελέγχουν τουρκικά και αμερικανικά στρατεύματα. Η Ουάσινγκτον απάντησε πως θα εξετάσει την τουρκική πρόταση.

Στη συνάντηση αποφασίστηκε οι δύο χώρες να δημιουργήσουν κοινούς μηχανισμούς αξιολόγησης των θεμάτων και των καταστάσεων, προκειμένου να ξεπεραστεί το τέλμα στις διμερείς σχέσεις. Αυτό ανακοίνωσε ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στην κοινή συνέντευξη Τύπου που έδωσε με τον Αμερικανό ομόλογό του Ρεξ Τίλερσον. Προηγουμένως, ο Τούρκος υπουργός είχε τονίσει ότι στην κρίσιμη φάση στην οποία βρίσκονται οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις, η επίσκεψη Τίλερσον ή θα σήμαινε τη ρήξη ή μια πορεία προς εξομάλυνση. Πάντως, ο Τσαβούσογλου είπε ότι τελικά αποφασίστηκε η εξομάλυνση.

Οι νόμιμες ανησυχίες της Άγκυρας

Υπενθυμίζουμε ότι ο Ερντογάν είχε απειλήσει να επιτεθεί και να «θάψει» τους Κούρδους μαζί με τους Αμερικανούς συμμάχους τους στην πόλη Μανμπίτζ. Οι Τούρκοι θεωρούν ότι η αμερικανική ενίσχυση των κουρδικών δυνάμεων στη βόρεια Συρία απειλεί να δημιουργήσει μια μόνιμη απειλή στο μαλακό υπογάστριό τους. Μια καλά εξοπλισμένη στρατιωτική δύναμη στα τουρκικά σύνορα θα ισχυροποιούσε το αδελφό κουρδικό PKK εντός της Τουρκίας, το οποίο διεξάγει ανταρτοπόλεμο από το 1984 χωρίς να έχει ηττηθεί.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε υπογραμμίσει ότι «η Τουρκία έχει νόμιμες ανησυχίες για την ασφάλειά της». Γι’ αυτό και ο Τίλερσον είχε ταχθεί προ ημερών υπέρ της ενότητας της Συρίας και όχι υπέρ της δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Οι Αμερικανοί προσπαθούν να καλλιεργήσουν μια θετική εικόνα, αν και η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική.

Χαρακτηριστικό είναι ότι η ιστοσελίδα του Στειτ Ντιπάρτμεντ δημοσίευσε ένα ιστορικό των άριστων αμερικανοτουρκικών σχέσεων ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα. Είναι φανερό ότι ο Τραμπ εξαντλεί –υπέρ του δέοντος για πολλούς– κάθε περιθώριο συνεννόησης με τον Ερντογάν. Κύρια έγνοια των Αμερικανών είναι ο πόλεμος να μην χάσουν την Τουρκία, να μην την εξωθήσουν στην αγκαλιά της Ρωσίας. Επισήμως, βέβαια, δηλώνουν πως στόχος τους είναι η συντριβή του Ισλαμικού Κράτους.

Αντιφατικά μηνύματα

Η αλήθεια είναι ότι τα μηνύματα που στέλνουν οι ΗΠΑ είναι αντιφατικά. Από την μία κατανοούν και συνεπώς δικαιολογούν την ευαισθησία της Άγκυρας σε ζητήματα ασφαλείας. Από την άλλη, η προεδρία Τραμπ έχει ανοίξει την χρηματοδοτική κάνουλα, ενισχύοντας τους Κούρδους, οι οποίοι στρέφονται έμμεσα εναντίον της Τουρκίας. Πέραν της υλικοτεχνικής βοήθειας και εκπαίδευσης που παρέχει ο στρατός των ΗΠΑ στους Κούρδους μαχητές, η Ουάσινγκτον ενέκρινε οικονομική βοήθεια στη Συρία αρχικού ύψους 200 εκατ. δολ. και συνολικά 500 εκατ. Σκοπός αυτών των χρημάτων είναι η «σταθεροποίηση» της κατάστασης στην περιοχή.

Νοτιότερα, οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ενισχύουν την ισραηλινή στρατιωτική ισχύ με κονδύλια που ενέκρινε πρόσφατα το Κογκρέσο. Υπενθυμίζουμε ότι ο Ομπάμα είχε αποφασίσει πως ο Μπασάρ αλ Άσαντ έπρεπε να βγει από τη μέση. Θυμίζουμε ότι ο Σύριος ηγέτης είχε εγκρίνει τον αγωγό που θα έφερνε ιρανικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη, μέσω Συρίας, απορρίπτοντας τον αγωγό πετρελαίου από τον Κόλπο του Περσικού που θα λειτουργούσε ανταγωνιστικά στη Ρωσία. Η Ουάσιγκτον δεν το συγχώρεσε ποτέ αυτό.