Αναβίωση και μεταστάσεις του ISIS – Πώς το διευκολύνει η Τουρκία

Μια ματιά σε τίτλους διεθνών ΜΜΕ τις τελευταίες ημέρες δείχνουν ότι το ISIS όχι απλά δεν έχει πεθάνει, αλλά συνεχίζει να επιτίθεται σε Συρία και Ιράκ και να εξαπλώνεται με μεταστάσεις στην Αφρική και την Ασία, συνεχίζοντας να αποτελεί απειλή και για την Ευρώπη.

Στις 13 Φεβρουαρίου οι ιρακινές δυνάμεις ανακοίνωσαν ότι συνέλαβαν 16 μέλη του ISIS σε επιχειρήσεις στο Κιρκούκ και τη Μοσούλη. Στις 15 Φεβρουαρίου η Τουρκία ανακοίνωσε ότι συνέλαβε μια μητέρα (με δύο παιδιά) μέλος της οργάνωσης, πολίτες Νέας Ζηλανδίας, που προσπαθούσαν να διαφύγουν από την Συρία. Μια μέρα αργότερα οι γερμανικές αρχές ανακοίνωσαν ότι είχαν συλλάβει πέντε μέλη της οργάνωσης, τατζίκικης καταγωγής, που σχεδίαζαν να δολοφονήσουν έναν επικριτή των τζιχαντιστών με δραστηριότητα στο YouTube.

Ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου έγινε γνωστό ότι μαχητές του ISIS δολοφόνησαν έναν κουρδικής καταγωγής έμπορο αυτοκινήτων. Μαγνητοσκόπησαν την εκτέλεσή του και έστειλαν στη γυναίκα του το βίντεο ζητώντας 100.000 δολάρια για να επιστρέψουν την σορό του. Στις 17 Φεβρουαρίου Τούρκοι συνοριοφύλακες συνέλαβαν πέντε Ρώσους (ανάμεσα τους και μια γυναίκα) και έναν Λίβυο που προσπαθούσαν να εισέλθουν από τη Συρία. Όλοι τους είναι ύποπτοι για συμμετοχή στο ISIS.

Κρούουν κώδωνα κινδύνου

Η απειλή του ISIS για τη διεθνή ασφάλεια αυξάνεται και πάλι. Η ισλαμιστική οργάνωση μπορεί να ανακτήσει την ικανότητα να ενορχηστρώσει τρομοκρατικές επιθέσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου το 2021, προειδοποίησε ο επικεφαλής του Γραφείου Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας των Ηνωμένων Εθνών, Βλαντιμίρ Βορόνκοφ, στις 11 Φεβρουαρίου. Ο ίδιος είπε ότι ενώ η τρομοκρατική ομάδα δεν έχει αναπτύξει στρατηγική για να εκμεταλλευτεί την πανδημία, οι προσπάθειές της για ανασυγκρότηση και αναζωογόνηση των δραστηριοτήτων της κέρδισαν περαιτέρω δυναμική το β’ εξάμηνο του 2020.

«Ο πυρήνας του στο Ιράκ και στη Συρία και οι θυγατρικές του σε άλλες ζώνες συγκρούσεων συνέχισαν να εκμεταλλεύονται τη αναταραχή που προκαλείται από τον ιό για να εντείνουν τις επιχειρήσεις τους, με μια σειρά από επιθέσεις υψηλού προφίλ». Προσέθεσε ότι οι μαχητές του ISIS έχουν διατηρήσει την ικανότητά τους να περνούν από “πορώδη” και αφύλακτα σύνορα.

Περίπου 10.000 μαχητές του ISIS, συμπεριλαμβανομένων και δυτικών, παραμένουν ενεργοί στην περιοχή μεταξύ Ιράκ και Συρίας, επιδιώκοντας μια παρατεταμένη αντεπίθεση. Είναι οργανωμένοι σε μικρές ομάδες, που κρύβονται στην έρημο και σε αγροτικές περιοχές. Μετακινούνται στα σύνορα μεταξύ Ιράκ και Συρίας, πραγματοποιώντας αιφνιδιαστικές επιθέσεις. Αμερικανική έκθεση για το ISIS, που κατατέθηκε στο Κογκρέσο το β’ τρίμηνο του 2020, παραθέτει την άποψη εμπειρογνωμόνων ότι η αύξηση της δραστηριότητάς του δείχνει ότι ισχυροποιείται, ότι πρόκειται για πρώιμα σημάδια ανάκαμψης»

Η πανδημία βοηθάει το ISIS

H πανδημία συνέχισε να θέτει σημαντικές στρατηγικές και πρακτικές προκλήσεις για τις προσπάθειες των κρατών-μελών να καταπολεμήσουν την ισλαμική τρομοκρατία και την εξάπλωση του βίαιου εξτρεμισμού. «Έχει εκφραστεί η ανησυχία ότι οι τρομοκράτες ενδέχεται να επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν νέες ευπάθειες που προκύπτουν από την παγκόσμια κρίση υγείας και να σφυρηλατήσουν ευκαιριακές συμμαχίες με εγκληματικές ομάδες», ανέφερε η προαναφερθείσα, προσθέτοντας ότι η οικονομική ύφεση και η εκτροπή κρατικών πόρων στην αντιμετώπιση της πανδημίας μπορούν να αποδυναμώσουν τις αντιτρομοκρατικές προσπάθειες.

Η αύξηση των επιθέσεων του ISIS αποδίδεται και στην αποδυνάμωση της εναντίον του στρατιωτικής πίεσης. Στη Συρία επωφελήθηκε από το χάος που προκάλεσε η εισβολή της Τουρκίας τον Οκτώβριο 2019 και η αναδιάταξη των αμερικανικών δυνάμεων. Στο Ιράκ, το ISIS επωφελήθηκε από συνεχείς μαζικές διαμαρτυρίες και την πολιτική παράλυση. Η ανωτέρω έκθεση ανέφερε ότι χωρίς νέες επιχειρήσεις εναντίον του, το ISIS θα αποκτήσει σταθερή βάση που θα του επιτρέπει να πραγματοποιεί συχνές, μεγάλης κλίμακας επιθέσεις.

Το ISIS επωφελήθηκε από το κενό ασφαλείας που άφησε η μείωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων λόγω πανδημίας. Εξαπέλυσε, μάλιστα, κύμα επιθέσεων στο Ραμαζάνι. Η αμερικανική DIA (υπηρεσία πληροφοριών του Πενταγώνου) ανέφερε ότι οι τζιχαντιστικές επιθέσεις θα αυξηθούν περαιτέρω εάν μειωθεί η πίεση λόγω πανδημίας και ανταγωνιστικών προτεραιοτήτων των δυνάμεων που λένε ότι πολεμούν το ISIS.

Τον Ιανουάριο 2020, η DIA ανέφερε ότι το ISIS επιδιώκει να επηρεάσει τους σουνιτικούς πληθυσμούς στο Ιράκ, εκμεταλλευόμενο την σχετική πολιτική περιθωριοποίησή τους (οφείλεται στην σιιτική πλειοψηφία), τις καθυστερήσεις στην ανοικοδόμηση και τον θρησκευτικό διχασμό. Το ISIS είναι καλά προσαρμοσμένο για να λειτουργεί στην πανδημία, αφού οι μονάδες του είναι απομονωμένες, αυτόνομες και προετοιμασμένες για την “Ημέρα της Κρίσεως”.

Το ISIS στην Νοτιοανατολική Ασία

Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, το ISIS εκτιμάται ότι έχει 1.000-2.200 μαχητές στο Αφγανιστάν που έχουν εξαπλωθεί σε διάφορες επαρχίες και συνεχίζουν να στοχεύουν τις πόλεις. Ο Σιχάμπ Αλ Μουχατζίρ, ο νέος ηγέτης της οργάνωσης στο Κανταχάρ από το καλοκαίρι, φέρεται να είναι επικεφαλής των επιχειρήσεων σε Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές, Ινδία, Μαλδίβες, Πακιστάν, Σρι Λάνκα και σε κράτη της Κεντρικής Ασίας. Λέγεται ότι είχε παλαιόθεν στενούς δεσμούς με την οργάνωση του Χακάνι.

Αυτή η οργάνωση, που υποστηρίζεται από τις πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες ISI, είναι από τις πιο έμπειρες ανταρτικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μελέτης του Πολέμου της Ουάσινγκτον. Η οργάνωση διατηρεί ασφαλές καταφύγιο στο Βόρειο Βαζιριστάν του Πακιστάν και στα νοτιοανατολικά σύνορα του Αφγανιστάν. Αυτή βρίσκεται πίσω από τις πλέον θανατηφόρες επιθέσεις στο Αφγανιστάν.

Το ISIS παραμένει ανθεκτικό στη Νοτιοανατολική Ασία μέσω σειράς οργανώσεων, ιδίως στις νότιες Φιλιππίνες. Η περιοχή βιώνει τη βία που ξεκίνησε το ISIS. Εξέχουσα θέση, μάλιστα, έχουν οι γυναίκες και στην πραγματοποίηση επιθέσεων αυτοκτονίας. Σε δύο τέτοιες επιθέσεις στις Φιλιππίνες τον Αύγουστο συμμετείχαν γυναίκες, μάλλον χήρες μαχητών της οργάνωσης Αμπού Σαγιάφ.

Το ISIS στην Αφρική

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας που δημοσιεύθηκε (25 Νοεμβρίου 2020), το κέντρο βάρους του ISIS έχει μετατοπισθεί από τη Μέση Ανατολή στην Αφρική και εν μέρει στη Νότια Ασία. Ο συνολικός αριθμός θανάτων από τη δράση του στην υποσαχάρια Αφρική είναι αυξημένος κατά 67% σε σχέση με το 2019. «Επτά από τις 10 χώρες με τη μεγαλύτερη αύξηση της τρομοκρατίας ήταν στην υποσαχάρια Αφρική: Μπουρκίνα Φάσο, Μοζαμβίκη, Λαϊκή Δημοκρατία Κογκό, Μάλι, Νίγηρας, Καμερούν και Αιθιοπία». Η έκθεση επισημαίνει ότι το 2019 «η υποσαχάρια Αφρική κατέγραψε τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από τρομοκρατία που σχετίζονται με το ISIS με 982 [θύματα], ή 41% του συνόλου».

Ο συντονιστής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας πρέσβης Νέιθαν Σέιλς, επιβεβαιώνει ότι το ISIS και η Αλ Κάιντα έχουν μεταφέρει μεγάλο μέρος των επιχειρήσεών τους από την Συρία και Ιράκ στις θυγατρικές τους στην Αφρική και στο Αφγανιστάν. «Η Αφρική πρόκειται να γίνει το πεδίο μάχης του τζιχάντ για τα επόμενα 20 χρόνια και θα αντικαταστήσει τη Μέση Ανατολή», ανέφερε και ο Γάλλος εμπειρογνώμονας Ολιβιέ Γκιτά. Η τάση εντείνεται και από τον ανταγωνισμό ISIS και Αλ Κάιντα για άντληση μαχητών και πόρων από τις ίδιες δεξαμενές.

Οι δύο οργανώσεις μοιράζονται το μίσος για κοσμικούς και υποστηριζόμενους από τη Δύση ηγέτες, τους οποίους αποκαλούν αποστάτες, αλλά έχουν μεγάλες διαφορές στην προσέγγισή τους. Το ISIS προτιμάει την ακραία, σοκαριστική βία που προσελκύει ψυχοπαθολογικές και εγκληματικές προσωπικότητες στις τάξεις του, αλλά τείνει να απωθεί την πλειονότητα των πιστών μουσουλμάνων.

Σαχέλ και Νιγηρία

Η Αλ Κάιντα επιδιώκει συχνά να κερδίσει την πίστη των τοπικών πληθυσμών που δεν έχουν εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις τους, εκμεταλλευόμενη περιφερειακά και εθνικά παράπονα. Το Σαχέλ (Μάλι, Τσαντ, Νίγηρας, Μπουρκίνα Φάσο, Μαυριτανία) μαστίζεται από ξηρασία, φτώχεια, ανεργία και διαφθορά. Η κυρίαρχη τζιχαντιστική ομάδα εκεί είναι η θυγατρική της Αλ Κάιντα, Jama’at Nusrat Al-Islam wa’l-Muslimin (JNIM) και βρίσκεται σε ανταγωνισμό με το τοπικό ISIS (ISGS). Το 2020 έγιναν αρκετές αψιμαχίες και δολοφονίες μεταξύ τους.

Η Νιγηρία υπέστη τις χειρότερες επιθέσεις τζιχάντ. Η κυβέρνηση προσπαθεί να ελέγξει τα βορειοανατολικά της χώρας όπου εδρεύει η Μπόκο Χαράμ. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τρομοκρατίας, από το 2011 η Μπόκο Χαράμ είναι υπεύθυνη για περισσότερους από 37.500 θανάτους που σχετίζονται με την λανθάνουσα εμφύλια σύρραξη και πάνω από 19.000 θανάτους από τρομοκρατία. Το 2015, τμήμα της Μπόκο Χαράμ έδωσε όρκο πίστης στο ISIS, ονομαζόμενο “Ισλαμικό Κράτος της Δυτικής Αφρικής” (ISWAP). Μετά από την κατάληψη μιας πολυεθνικής βάσης στις όχθες της λίμνης Τσαντ το 2018, το ISIS προωθεί αυτή την αφρικανική θυγατρική.

Η επανάκαμψη του ISIS στην Μέση Ανατολή θα συνεχιστεί, καθώς οι ΗΠΑ αποσύρουν δυνάμεις, το Ιράκ παραμένει ένα βαθιά διαιρεμένο και η Τουρκία σπέρνει χάος. Οι δραστηριότητες εξαγωγής του τζιχάντ, όμως, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε Αφρική και ανατολική Ασία. Η ρευστή πολυπολική γεωστρατηγική κατάσταση εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ δυνάμεων διαφόρων μεγεθών, οδηγώντας μικρότερα και φτωχότερα κράτη σε αποσύνθεση και διαμελισμό. Σ’ αυτό το σκηνικό, το ISIS βρίσκει κενά, στα οποία διεισδύει και καλλιεργεί τους δικούς του “ανθούς του κακού”.